Америка Кошмо Штаттарынын Ирандын өзөктүк объектилерине жасаган соккусу
|
Бул макала болуп жаткан окуя жөнүндөгү маалыматты камтыйт. Жаңы билдирүүлөр түшкөн сайын, бул макаладагы маалыматтар өзгөрүлүп турушу ыктымал. Алгачкы кабарлардан түшкөн маалыматтар жалган болушу мүмкүн. |
| Америка Кошмо Штаттарынын Ирандын өзөктүк объектилерине жасаган соккусу | |||
| Негизги кагылыш: Жакынкы Чыгыштагы согуш, Иран-Израиль кагылышы | |||
 | |||
| Дата |
2025-жыл 22-июнь | ||
|---|---|---|---|
| Орун |
| ||
| Себеп |
Ирандын өзөктүк куралын чыгарууга жол бербөө | ||
| Каршы тараптар | |||
| |||
| Колбашчылар | |||
| |||
| Тарап күчтөрү | |||
| |||
| Жоготуулар | |||
| |||
.jpg)
2025-жылдын 22-июнунда АКШнын аба жана деңиз күчтөрү Ирандагы бир нече өзөктүк объекттилерге каршы «Жарым түн балкасы» («англ. Midnight Hammer») аталышындагы аскердик операция жүргүздү. Чабуулга кабылган объекттердин катарында Фордо шаарындагы уран байытуучу завод, Нетенздеги өзөктүк объект жана Исфахандагы өзөктүк технологиялар жана изилдөө борбору болгон. Бул объекттер Ирандын уран байытуучу эң маанилүү борборлорунун катарына кирет[1][2]. Операциянын алкагында жер алдындагы объекттерге каршы колдонулуучу 14 даана GBU-57 бомбасы Northrop B-2 Spirit стелс-бомбардировщиктери аркылуу ташталган. Ошондой эле 30 даана «Томагавк» ракеталары суу алдында жүрүүчү кемелерден атылган[3][4][5][6][1]. Бул операция Израиль 13-июнда Иранга каршы баштаган аскердик кампаниянын жана Ирандын жооп иретиндеги соккуларынын шартында жүзөгө ашырылды[7].
Сереп
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Эл аралык мамилелер боюнча кеңештин улук илимий кызматкери Рэй Такей АКШ менен Израилдин чабуулдарын «потенциалдуу кооптуу жаңы этап» деп мүнөздөп, Иран кандайдыр бир жол менен «улуттук абийирди калыбына келтирүүгө аргасыз болот» деген пикирди билдирди. Анын айтымында, бул Иран тараптан АКШнын аскердик объекттерине түз соккуларды же ортомчу күчтөр аркылуу чабуулдарды камтышы мүмкүн[2].
Карнеги фондунун эл аралык тынчтык боюнча улук илимий кызматкери Карим Саджадпур бул окуяны «АКШ менен Ирандын 46 жылдан берки күрөшүнүн жаңы бөлүмү башталды» деп баалап, бул чабуул Иран үчүн «саясий жанкечтинин жарылышына тете жооптордон» башка жол калтырбай жатканын белгиледи. Ал муну Иран эли үчүн «травмалык жана кордоочу окуя» катары сыпаттап, Тегеран кандай жооп берери азырынча белгисиз экенин кошумчалады[8].
The New York Times басылмасынын маалыматына ылайык, АКШ Ирандагы бир нече өзөктүк объектке сокку уруу чечимин Израилдин чабуулдары өзөктүк программаны олуттуу токтото албайт деген баалоонун негизинде кабыл алган. Америкалык баалоолорго караганда, Израилдин аракеттери Ирандын өзөктүк программасын болгону алты айга артка жылдырмак, ошондуктан АКШ кошумча соккулар менен андан чоң зыян келтирүүнү максат кылган[2].
Ирандын реакциясы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- Ошондой эле караңыз: Израилдин Иранга соккусу (2025)
АКШнын Иранга жасаган соккулары мамлекеттердин эгемендүүлүгүн жана аймактык бүтүндүгүн кепилдөөчү эл аралык укуктун жана БУУнун уставынын одоно бузулушу болуп саналат, деп билдирди Ирандын БУУдагы туруктуу өкүлү Амир Саид Иравани. Анын сөздөрүн келтирет. Коопсуздук кеңешинин төрагасына жана БУУнун башкы катчысына кайрылуусунда Ирандын өкүлү Иравани АКШнын аракеттери эл аралык тынчтыкка жана коопсуздукка олуттуу коркунуч келтирерин белгилеп, Тегеран бул окуяны кароо үчүн БУУнун Коопсуздук кеңешинин кезексиз жыйынын дароо чакырууну талап кылууда. Ирандын тышкы иштер министри Аббас Арагчи дагы өз кезегинде Вашингтондун аракеттерин айыптап, аны эл аралык нормаларды бузду деп күнөөлөдү жана Иран өзүнүн эгемендүүлүгүн, кызыкчылыктарын, жарандарын коргоо үчүн бардык зарыл чараларды көрүүгө укуктуу экенин билдирди[9].
NBC News карабчысы Мэтт Брэдли белгилегендей, Израилдин Иранга каршы аскердик операциясы жана АКШ президенти Дональд Трамптын Израилге көрсөткөн колдоосу израилдик коомчулук арасында өтө жогорку колдоого ээ. Ошондой эле ал Иран жана анын ортомчу күчтөрү олуттуу жоготууларга учурап жана алсыраганын белгиледи. Ошол эле учурда Брэдли Израилдеги айрым саясатчылар сөз кылган Иран режимин алмаштыруу маселеси абдан татаал процесс болушу мүмкүн экенин эскерткен. Ал мындан тышкары, АКШнын Жакынкы Чыгыштагы объекттерине кооптуулук жогорулаганын да белгиледи[10].
Эл аралык реакция
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Кытай
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Кытай АКШны Ирандын ядердик объектилерине сокку урганы үчүн айыптады. Бул тууралуу 22-июнда Кытай Эл Республикасынын Тышкы иштер министрлигинин расмий өкүлү Мао Нин билдирди. Мао Ниндин айтымында, Кытай АКШнын Иранга жана Атомдук энергия боюнча эл аралык агенттиктин (МАГАТЭ) көзөмөлүндө турган ядердик объектилерине кол салуусун чечкиндүү түрдө жектейт. Ал соккулар БУУнун максаттарына жана принциптерине, ошондой эле эл аралык укукка каршы келерин баса белгиледи. Ошондой эле, Пекин чыр-чатактын катышуучуларын, өзгөчө Израилди тез арада ок атышууну токтотууга чакырды. Мындан тышкары, Кытай эл аралык коомчулук менен Жакынкы Чыгышта тынчтыкты жана туруктуулукту калыбына келтирүү үчүн кызматташууга даяр экенин ырастады[11][12].
Булактар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- ↑ 1.0 1.1 Truth Details. Donald J. Trump
- ↑ 2.0 2.1 2.2 The New York Times. Trump Claims Success After Bombing Key Iran Nuclear Sites
- ↑ Баракелде. АКШ Ирандын ядердик объектилерине сокку урду
- ↑ Lenta. Названы подробности ударов США по ядерным объектам Ирана
- ↑ Deutsche Welle. Трамп: Ключевые ядерные объекты Ирана полностью уничтожены
- ↑ BBC. США нанесли удар по Ирану. Трамп заявил, что крупнейшие ядерные объекты уничтожены
- ↑ The New York Times. Explosions and Buzzing Drones Heard as Israel and Iran Exchange New Wave of Attacks
- ↑ Intelligencer. Trump Bombs Iran
- ↑ Баракелде. Иран АКШнын соккуларынан кийин коңгуроо какты
- ↑ NBC News. How Israel could react to U.S. strikes on Iran
- ↑ Баракелде. Кытай АКШны Иранга сокку урганы үчүн айыптады
- ↑ 中华人民共和国外交部 版权所有. 外交部发言人就美国打击伊朗核设施答记者问