Армян геноциди

Армян геноциди — Биринчи дүйнөлүк согуш учурунда Осмон империясындагы армян элинин мамлекеттик түрдөгү кыргыны. Башкаруучу Биримдик жана Прогресс комитети (CUP) жетектеген ал биринчи кезекте Сирия чөлүнө болгон өлүм жүрүштөрүндө бир миллионго жакын армяндардын массалык түрдө өлтүрүлүшү жана армян аялдары менен балдарынын күч менен исламдашуусу аркылуу ишке ашырылган.

Армян геноциди арм. Հայոց Ցեղասպանություն
Бөлүгү Биринчи дүйнөлүк согуш
Чабуул болгон жер	Осмон империясы
Датасы	1915 — 1917
Каза болгондор	600,000 — 1.5 миллион
Уюштуруучулар	Биригүү жана Өнүгүү комитети

Биринчи дүйнөлүк согушка чейин армяндар Осмон коомунда корголгон, бирок баш ийген орунду ээлеген. Армяндардын ири масштабдагы кыргындары 1890- жана 1909 -жылдары болгон. Осмон империясы бир катар аскердик жеңилүүгө жана аймактык жоготууларга учураган, өзгөчө 1912–1913-жылдардагы Балкан согуштары – ИБКнын лидерлеринин чыгыш провинцияларындагы мекени түрк улутунун чордону катары эсептелген армяндар көз карандысыздыкка умтулат деген кооптонуусуна алып келген. 1914-жылы орус жана перс аймактарына басып киргенде Осмон бөлүкчөлөрү жергиликтүү жашаган армяндарды кырган. Осмон лидерлери армяндардын каршылыгынын айрым белгилерин кеңири жайылган козголоңдун далили катары кабыл алышкан, бирок андай көтөрүлүш болгон эмес. Массалык депортация армян автономиясын же көз карандысыздыгын биротоло болтурбоо максатында болгон.

Мураста

Тарыхчы Маргарет Лавиния Андерсондун айтымында, армян геноциди Экинчи Дүйнөлүк Согушка чейин эле "эконикалык статуска" жеткен. Замандаштары аны "бир улутту өлтүрүү", "расалык кыруу", "кылымдардын эң чоң кылмышы" жана "заманбап тарыхтын эң кара барагы" деп сыпатташкан. Тарыхчы Стефан Ихригдин айтымында, Германияда нацисттер 1923-жылдан кийинки Түркияны геноцидден кийинки бейиш катары көрүп, «армян геноцидин, анын «сабактарын», тактикасын жана «пайдаларын» өздөрүнүн дүйнө таанымына киргизген».