Астана: нускалардын айырмасы

Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
No edit summary
No edit summary
71-сап: 71-сап:
== References ==
== References ==
<references/>
<references/>
{{Азия өлкөлөрүнүн борборлору}}

[[Категория:Қазақстан]]
[[Категория:Қазақстан]]
[[Категория:Азия қалаалары]]
[[Категория:Азия қалаалары]]

14 март 2014, саат 23:02 учурдагы нуска

Орусча
{{{кыргызча аталышы}}}
Желек Герб
Желек Герб
Өлкө Қазақстан Республикасы
Координаттар 51°11′ с. ш. 71°24′ в. д.HGЯO
Ички бөлүнүшү 3 аймақ
(Алматы, Сарыарқа, Есил)
Аким Иманғали Нурғалиевич Тасмағамбетов (2008-жылдан)
Тарыхы жана Географиясы
Негизделген күнү 1830-жыл
Биринчи белгиленген 1830-жыл
Климатынын түрү кескин континенталдуу
Калкы
Расмий тили Қазақ тили
Этнохороним астаналық
Сандык идентификаторлор
Телефон коду +7 7172
Почта индекси 010000
Расмий сайты http://www.astana.kz
 (казак.)  (орус.)

Астана (каз. Астана — «борбор» - Қазақстандын борбордуқ қалаасы (Бештин айынын 10, 1997-жылы), 2009-жылындағы Баш оона айынын 1 қарағанда қалқтын саны 665,8 миңге барабар. Өлкөдөгү үч эң ири қалаалардын тизмесинде 3-чү (Алматы менен Чымкент қалааларындан кийин). Астанын мурунқу аттары - Акмолинск (1830-1961), Целиноград (1961-1992), Ақмола (1992-1998). Астана Ишим дариянын талаа сызығында, Нураға эң жақынлышқан жерде, жайғашқан.

Тарыхы

Қалаа жайғашқан жери - кербен жолдордун өтө (стратегиялық) кирешелүү кесилиши, мурунтан бери талаадағы көчмөндөрдү өзүнө тартқан. Қалаанын четинде археологтор тапқандары - қоло, эрте темир доордоруна жана орто қылымдарға таанық артефактылар. Эң негизги артефактылардын бирөөсү - Бозоқ шаарчасы, эрте орто қылымдардан (VII-VIII ққ.) башатап Қазақ хандығы дооруна (XV-XVI ққ.) чейин иштеген эстелик.

Қалаанын пай-дубалы 1830-жылы (Акмолинск атту) қазақ (орус дөөлөтү учурундағы аскердердин өзгөчө түрү) сепил қатары қоюлған. Негиздеткен - полковник Фёдор Кузьмич Шубин-экинчси, Бордино қазатынын қатышуучусу. Кийинчерек кичи сепил қалааға чейин ирилешип кетти. 1997-жылына чейин Ақмола атқа ээ болғон. "Ақмола" сөзү қазақчадан "Ақ мүрзө" же "Ақ мазар" деп қоторулат. Қалаадан 20 чақырымда ал менен бир атту жергеси, жергиликтү бийдин мүрзөсү болғон жери. Борбордун ордун алмаштыруу учурунда қалаанын атын да Астанаға алмаштыруу чечим алынған (анын сөзмө сөз қоторулушу "башқы қалаа").

Қазақстандын биринчи борбору Оренбург қалаасы (бүгүнкү күндө Орусия Федерациясынын қурамында) болчу, кийинчирек 1925-жылы Қызыл-Ордоғо қоторулған. 1929-жылы республиканын борбору қайрадан қоторулған, эми Алматыға. 1997-жылдын Үчтүн айынын 10 Астана Қазақстандын борбору қатары расмий түрдө жарыяланды. Астанын дүйнөлүк қоомчулуққа жаңы борбор қатары 1998-жылдын Қулжа айынын 10 таанылған.

Бүгүнкү күндө Астана бул өтө эле ири қалаа, 200 чақырымдан ашқан аянты менен. 1999-жылы ЮНЕСКОнун чечими менен Астана "Дүйнөнүн қалаасы" наамы берилген. Борбордуқ қалаа болғондон жана "Астана - жаңы қалаа" атту өзгөчө үнөмдүк (экономикалық) майдан уюштурулғандан соң қалаада бир қанча жаңы-замандық архитектурдуқ-қалаа қурулуш долбордор иш жүзүнө ашырыла башталды. Қалқтын саны 270 миңден (1996) 600 миңге (2006) өскөн.

Борбордуқ қалаа наамына қарабастан Қазақстандын мурунқу борбору, Алматы, азырқыға чейин инфраструктуралық мүмкүнчүлүктөрү боюнча Астанадан кем эмес. Азырқы учурда Алматы "Түштүк борбор" бейрасмий наамға ээ.

Экономика

Қалаанын чарбачылық өнүгүшүнө, 1931-1936-жылдарында қурулған, Қараталы атту темир жолу чоң таасирин берген. Астанада борбор боло электе Қазақстандағы эң ири айыл-чарба унналарды чығарған өнөр жайы - "Целинсельмаш", жана "Казахсельмаш" (мурунқу КСРБнин 50-жылдығынын заводу) шамал эрозияланған аймақтарға атайлашқан айыл-чарба унааларда адистенген ишқанасы. Андан тышқары башқа өнөр жайдар бар: "Металист", насостуқ, вагон оңдотуу жана башқа унаа жана темир иштетүүчү өнөр жайдар.

References