Жыныс диморфизми

Anas platyrhynchos (ургаачы & эркек).

Жыныс диморфизми, айрым жыныстуулук - түрдүн эркек жана ургаачы особдорунун белгилери боюнча айырмаланышы, полиморфизмдин бир түрү. Жыныс диморфизми жыныстык тандоонун таасиринен келип чыккан. Көп клеткалуу жаныбарларда жыныстык жетилүү мезгилинде толук өрчүйт, көбүнчө жыныс органдарынын түзүлүшүндөгү, ошондой эле жыныстык жетилгендеги жыныс белгилеринин айырмасына байланыштуу. Жыныс диморфизминин туруктуу жана мезгилдик түрү болот. Туруктуу жыныс диморфизми мезгилдик шарттарга бир аз көз каранды же көз каранды эмес. Ал көпчүлүк омурткасыздар (өзгөчө курттар, муунак буттуулар)жана омурткалууларга мүнөздүү (мисалы., кээ бир жаныбардын ургаачысы эркегинен бир топ кичине, айрымдарында, тескерисинче, ургаачысы чоңураак). Эркеги ургаачысына караганда ачык коргоочу түстө болот (мисалы, көпөлөктөр, канаттуулар жана башка)жана көп учурда ургаачысы тукумуна кам көрүп, аз кыймылдайт. Бугу коңуздун «мүйүзү», нарвал (дельфиндин бир түрү)жана пилдин эркегинин узун жумуру азуулары (бивень), көптөгөн бугулардын эркегинин мүйүзү экинчилик (жетилгенден кийинки) жыныстык белгилери Жыныс диморфизминин айкын көрүнүшү болуп эсептелет. Жыныс диморфизми езгилдик Жыныс диморфизми. көбөйүү мезгилинде гана байкалат. Мында жыныс диморфизми көпчүлүк балыктарда, жерде-сууда жашоочуларда, мисалы, тритондун эркегинин жонундагы кыры, балыктын эркегинин ачык түсү. Кишиде жыныс органдарынын түзүлүшүндөгү айырмачылыктардан башка, эркектин скелети жана булчуңдары жакшы өрчүгөн, сакал, муруттун болушу жана башка белгилер; аялда эмчек, ошондой эле жамбашынын жазы болушу жана башка жыныс диморфизми нин көрүнүшү.

Колдонулган адабияттар

• “Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы: 3-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2011. 784 бет, илл. ISBN 978 9967-14-074 -5