Баетов, Муса

Муса Баетов

Баетов Муса (1902–1949) - Кыргыздын 20-кылымдагы чыгаан акыны, обончусу, музыканты, ырчысы. Ал Кыргызстандын азыркы Нарын облусуна караштуу Ак-Талаа районунун Баетов айылында 1902-жылы туулган.

Кыскача өмүр таржымакалы

Муса Бает уулу 1902-жылы Кыргызстандагы Ак-Талаа өрөөнүндө туулган.

1916-жылкы үркүндө эл менен кошо Кашкарга чейин барып, ал жерде Жумабай деген байдын малын багып, 1917-жылы мекенине кайтып келген.

1931–1934-жж. Нарын шаардык радиосунда, 1936-жылдан Кыргыз мамлекеттик филармониясында, 1942-жылдан Кыргыз мамлекеттик опера жана балет театрында солист болуп иштеп, «Сары-Ой», «Арпанын Ала-Тоосунан», «Жароокер», «Акзыйнат» ырларын аткарган.

1946–1947-жж. Кыргыз мамлекеттик опера жана балет театрында иштеп, «Айчүрөктөгү» Сыргактын, «Манастан» Алмамбеттин ж.б. ролдорун аткарып, «Манас» операсында Алмамбет менен Сыргактын, «Айчүрөктө» Күлчоронун партияларын ырдаган.

Ал «Даанышман», «Ойгоном», «Эр Панфилов», «Майданга чыкты маршалдар», «Туткун ыры» ж.б. обондорун жараткан. Ал комузда, домбурада, гармошкада жакшы ойноп, ырларын ошол аспаптардын коштоосу менен аткарган.

Музоокенин «Муңдуу күү», «Керме тоо», «Сары өзөн», «Коңур жаз» жана элдик «Татты ботой Зулайка», «Муңдуу ботой», «Сердимак», «Эки ногойдун айрылышы» аттуу комуз күүлөрүн черткен. Кыргыздын музыкалык фольклорун жакшы билгендиктен, музыка жыйноочулар А.В.Затаевичке, В.С.Виноградовго элдик обондор жөнүндө маалымат берген.

1944-жылы Орто Азия жана Казакстан ырчыларынын сынагына катышып, баш байгеге ээ болгон.

Ал 1939-жылы Москвада өткөн кыргыз адабияты менен искусствосунун он күндүгүндө ырдап, “Эмгек Кызыл Туу” ордени менен сыйланган.

1939-жылы Кыргыз искусствосунун жана адабиятынын Москва шаарында өткөн декадасында «Кыргыз Республикасынын эл артисти» деген наам берилген.

2002-жылы туулган күнүнүн 100 жылдыгына карата «Арпанын Ала-Тоосунан» (түзгөн Б.Алагушов) аттуу обондуу ырларынын жыйнагы жарык көргөн.

Аткарылып жүргөн чыгармалары

• «Алма алам» с. М.Баетовдуку
• «Арпанын Ала-Тоосунан» с. М.Баетовдуку
• «Бир башыңа тең болсом» с. К.Маликовдуку
• «Даанышман» с. элдики
• «Кыздар ай» с. М.Токобаевдики
• «Кызыл баатырларга» с. М.Баетовдуку
• «Окудуң борбор шаарынан» с. М.Баетовдуку
• «Сагынам» с. М.Баетовдуку
• «Бакыт» с. К.Акиевдики
• Коммунизмге» с. С.Абдыкеримованыкы
• «Компартия» с. А.Токтомушевдики ж.б.

Дисктери

• Арпанын Ала-Тоосунан – А.Жумабаев. Кыргыз ырларынын антологиясы, МОНО М 3035845-46 005,
• Октябрь өлкөсүндө (С.Жусуев), Кызыл баатырларга,
• Даанышман,
• Кыздар ай,
• Окудуң борбор шаарынан,
• Сагынам,
• Алма алам,
• Туткун ыры (С.Токтогулов) – М.Баетов. Кыргыз ырларынын МОНО М 3035851 52 005.

Сыйлыктары. Наамдары

Ал 1939-жылы СССРдин борбору Москвада өткөн кыргыз адабияты менен өнөрдүн он күндүгүндө ырдап, “Эмгек Кызыл Туу” ордени менен сыйланган.

1939-жылы Кыргыз көркөм өнөрүнүн жана адабиятынын Москва шаарында өткөн декадасында «Кыргыз Республикасынын эл артисти» деген наамга ээ болгон.

Эстутум

Ак-Талаа районунун борборуна, туулган айылындагы мектепке, Бишкек шаарынын бир көчөсүнө Муса Баетовдун ысмы ыйгарылган.

Китептери

Баетов М. Арпанын Ала-Тоосунан: Обондуу ырлар жайныга / Түзгөн Балбай Алагушов. - Бишкек, 2002.  

Колдонулган адабияттар

• Кыргыз Республикасынын обончулары/Кыргызпатент/ Түз.: А.Чекиров, Ө.Калыева. – Б.: 2010. – ISBN 978-9967-26-120-4