Астана

Астана
каз. Астана Файл:Bayterek.jpg
Туу Герб
Өлкө	Казакстан
Ички бөлүнүшү	3 аймак (Алмата, Сарыарка, Есиль)
Аким (чин)|Аким	Имангали Нургалиевич Тасмагамбетов (2008-жылдан)
Тарыхы жана Географиясы
Негизделген күнү	1830-жыл
Биринчи белгиленген	1830-жыл
Мурунку аталышы	1961-жылга чейин — Акмолинск, 1992-жылга чейин — Целиноград, 1998-жылга чейин — Акмола
Аянты	722
Климатынын түрү	кескин континенталдуу
Калкы
Расмий тили	казакча, орусча
Калкынын саны	▲ 743 014 (2012)
Жыштыгы	958 адам/км2
Улуттук курамы	казактар — 65,2% орустар — 23,8% украинецтер — 2,9% татарлар — 1,7% немецтер — 1,5% улуттун башка өкүлдөрү — 4,9%
Диний курамы	мусулмандар, православдар ж.б.
Этнохроним	астаналык
Сандык идентификаторлор
Убакыт аралыгы	+6
Телефон коду	+7 7172
Почта индекси	010000
http://www.astana.kz

Астана (каз. Астана — «борбор» - Казакстандын борбордук калаасы (Бештин айынын 10, 1997-жылы), 2009-жылындагы Баш оона айынын 1 караганда калктын саны 665,8 миңге барабар. Өлкөдөгү үч эң ири шаардардын тизмесинде 3-чү (Алматы менен Чымкент щаардардан кийин). Астанын мурунку аттары - Акмолинск (1830-1961), Целиноград (1961-1992), Акмола (1992-1998). Астана Ишим дариянын талаа сызыгында, Нурага эң жакынлышкан жерде, жайгашкан.

Тарыхы

Калаа жайгашкан жери - кербен жолдордун өтө (стратегиялык) кирешелүү кесилиши, мурунтан бери талаадагы көчмөндөрдү өзүнө тарткан. Шаардын четинде археологтор тапкандары - коло, эрте темир доордоруна жана орто кылымдарга таанык артефактылар. Эң негизги артефактылардын бирөөсү - Бозок шаарчасы, эрте орто кылымдардан (VII-VIII кк.) башатап Казак хандыгы дооруна (XV-XVI кк.) чейин иштеген эстелик.

Шаардын пай-дубалы 1830-жылы (Акмолинск атту) казак (орус дөөлөтү учурундагы аскердердин өзгөчө түрү) сепил катары коюлган. Негиздеткен - полковник Фёдор Кузьмич Шубин-экинчси, Бордино казатынын катышуучусу. Кийинчерек кичи сепил калаага чейин ирилешип кетти. 1997-жылына чейин Акмола аттка ээ болгон. "Акмола" сөзү казакчадан "Ак мүрзө" же "Ак мазар" деп которулат. Шаардан 20 чакырымда ал менен бир атту жергеси, жергиликтү бийдин мүрзөсү болгон жери. Борбордун ордун алмаштыруу учурунда шаардын атын да Астанага алмаштыруу чечим алынган (анын сөзмө сөз которулушу "башкы калаа").

Казакстандын биринчи борбору Оренбург калаасы (бүгүнкү күндө Орусия Федерациясынын курамында) болчу, кийинчирек 1925-жылы Кызыл-Ордого которулган. 1929-жылы республиканын борбору кайрадан которулган, эми Алматыга. 1997-жылдын Үчтүн айынын 10 Астана Казакстандын борбору катары расмий түрдө жарыяланды. Астанын дүйнөлүк коомчулукка жаңы борбор катары 1998-жылдын Кулжа айынын 10 таанылган.

Бүгүнкү күндө Астана бул өтө эле ири шаар, 200 чакырымдан2 ашкан аянты менен. 1999-жылы ЮНЕСКОнун чечими менен Астана "Дүйнөнүн Шаары" наамы берилген. Борбордук калаа болгондон жана "Астана - жаңы шаар" атту өзгөчө үнөмдүк (экономикалык) майдан уюштурулгандан соң шаарда бир канча жаңы-замандык архитектурдук-шаар курулуш долбордор иш жүзүнө ашырыла башталды. Калктын саны 270 миңден (1996) 600 миңге (2006) өскөн.

Борбордук калаа наамына карабастан Казакстандын мурунку борбору, Алматы, азыркыга чейин инфраструктуралык мүмкүнчүлүктөрү боюнча Астанадан кем эмес. Азыркы учурда Алматы "Түштүк борбор" бейрасий наамга ээ.

Экономика

Шаардын чарбачылык өнүгүшүнө, 1931-1936-жылдарында курулган, Караталы атту темир жолу чоң таасирин берген. Астанада борбор боло электе Казакстандагы эң ири айыл-чарба унналарды чыгарган өнөр жайы - "Целинсельмаш", жана "Казахсельмаш" (мурунку КСРБнин 50-жылдыгынын заводу) шамал эрозияланган аймактарга атайлашкан айыл-чарба унааларда адистенген ишканасы. Андан тышкары башка өнөр жайдар бар: "Металист", насостук, вагон оңдотуу жана башка унаа жана темир иштетүүчү өнөр жайдар.