Каада- салттар,ырым-жырымдар

Википедия дан

1. Жаш балдарга байланыштуу каада-салттар:
- киндик эне болуу;
- ымыркайды оозантуу
- сүйүнчүлөө;
- наристеге ат коюу;
- жентек той берүү;
- көрүндүк берүү;
- кыркын чыгаруу;
- карын чачын алдыруу;
- тырмагын алдыруу;
- бешикке салуу;
- кас-кас тургузуу;
- тушоосун кесүү;
- сүннөт тою (эркек бала үчүн);
- мүчөл чыгаруу;
- кулагын көзөө (кыз бала үчүн);
- чачын өрүү;
- бала асыроо;
- баланы качыруу;
- эмчектеш кылуу;
- баланы эмчектен чыгаруу;
- баланы жентектөө;
- бармак тиштетүү;
- оозуна түкүртүү;
- көкүл коюу;
- мал энчилөө;
- энчи бөлүү;
- бата тилөө;
- бата берүү.
2) Бойго жеткен кыз жана эркек балдарга карата өткөрүлүүчү каада-салттар:
- сөйкө салуу;
- жуучу болуу;
- куда түшүү;
- жар көрүү;
- келин алуу;
- кыз узатуу;
- куда тосуу;
- үйлөнүү үлпөтү;
- келин көрүү;
- күйөө баланы жүгүнтүү;
- нике кыюу;
- өкүл ата шайлоо;
- төркүлөө; - конок алуу;
- ат алуу;
- атказуу;
- колго суу куюу;
- сый тартуу берүү;
- конок каадасы кылуу;
- малга бата кылуу;
- мал союу;
- мууздоо ооз тийүү;
- устукандоо;
- эт тартуу;
- устукан берүү;
- уча тартуу;
- ат токуу.
3) Той каадалары:<br>- тойго кеңешке чакыруу;
- мүчө берүү;
- мүчө коюу;
- тойдон кешик берүү;
- устукан берүү;
- түп коюу;
- үй көтөрүү;
- там түптөө;
- устун тартуу;
- жээн табак кармоо;
- табак тартуу;
- улуулата устукан берүү;
- маараке той өткөрүү;
- куттук айтуу;
- таякени күтүү (тосуу);
- досту күтүү.
- ачуу басар;
- отко киргизүү;
- аркан тосуу;
- ак чачуу (дан чачуу);
- чачыла чачуу;
- сөз айттыруу;
- куданын алдына түшүү;
- калың төлөө;
- кийит көрүү;
- кыз ала качуу;
- куугунга баруу;
- сеп берүү;
- күйөө баштык берүү;
- сүт акы берүү;
- тасмал акы берүү;
- кийит көрүү;
- кийит кийгизүү;
- бүчү боо берүү;
- кошумча суроо (ыража);
-эненин этегине таш бастыруу.
4) Меймандостукка байланыштуу:
- конок айттыруу;
- конок күтүү (тосуу);
5) Ырым-жырым каадалары:
- ысырыктоо;
- киринелөө;
- ай көрүү;
- дарындоо;
- тил буу;
- жайчынын көзүн куйкалоо;
- дем салуу;
- «ап-аптоо»;
- түлөө өткөрүү;
- «сук-суктоо»;
- суу айлантып чачуу;
- түш жоруу(түш жорутуу)
- жүрөгүн көтөрүү;
- канат чабуу;
- өпкө чабуу, жүрөк чабуу;
- тумар тагуу;
- бертик суроо;
- адалдоо;
- кыт куйдуруу;
- төлгө тарттыруу;
- күн күркүрөгөндөгү айтым;
- өткүн өткөндөгү айтым.
6) Көчкө байланыштуу жасалган каада-салттар:
- журт чалуу;<br- көчүү;- журт жалгоо;
- өрүлүктөө;
- түндүк көтөрүү;
- журт которуу;
- желе байлоо;
- «көкала» ооз тийүү;
- ширге жыяр ооз тийүү;
- үлүш берүү;
- ажырашар аяк берүү;
- эшик-төрүн көрүү.
7) Өз ара түрдүү мамиле адебине байланыштуу каада-салттар:
- салам айтуу;
- саламга келүү;
- ашарга чакыруу;
- шеринелеш болуу;
- ыражалаш болуу;
- жээнтабак кармоо;
- алдыга түшүү;
- күбөгө өтүү;
- базарлык берүү;
- чучу кулакка тартуу;
- кечип салуу;
- арачалоо;
- ачуусун суроо;
- ортомчулук кылуу;
- чагым салуу;
- айыпка жыгуу;
- салык салуу;
- жараштыруу, элдештирүү;
- топко береке айтуу;
- ант берүү;
- касам ичүү;
- кепилдикке өтүү;
- жолдугун жасоо;
- алыс жолго узатуу;
- кун төлөө;
- үстөк берүү;
- достоштуруу;
- «баш таңмай»;
- шыралга берүү;
- талак айтуу;
- соопчулук кылуу;
- топко береке айтуу;
- ыроолоо.
8) Мал-жанга байланыштуу ырым, каадалар:
- музоону кылоолоо;
- малга эн салуу;
- телүү;
- мал биттөө;
- жылкы кылдоо;
- көкүл куттуктоо;
- шырылдаң айтуу;
9) Эмгекке байланыштуу:
- «Ашарга» чакыруу;
- «Чечкор» майрамын өткөрүү;
- «Шырылдаң» айтуу;
- «Оп майда» айтуу;
- «Бекбекей» айтуу;
- «Кырманга береке» айтуу;
- «Чечке береке» айтуу;
- «Үлүш» майрамын өткөрүү;
- «Учук салуу» ж.б.