Колдонуучу:Akmambetalieva

Википедия дан

Касымбеков Мамбеталы (1898-1969) өмүр баяны.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Касымбеков Мамбеталы 1898-жылдын ноябрь айында Жети-Суу областы Пишпек уезди Курманкожо болушунда кедей дыйкандын үй-бүлөсүндө туулган. 7 жаштан 10 жашка чейин Жумгал өрөөнүндөгү алгачкы билимдүү инсандардын бири болгон атасы Касымбек Сазыковдон араб тилинде билим алган. 10 жашында атасы Токмокко алып келип, Мисирден окуп келген Ырсалы Молдодон окутат. Атасынан 12 жашында ажырап, апасынын тарбиясында калат. Андан кийин өз алдынча аракет кылып, 12 жашында Уфа шаарындагы «Медресе Галияны» бүтүргөн Эшеналы Арабаевдан окуйт. 13 жашында Жангарачев Мамбеталы деген манап Талды-Булак (азыркы Орловка) деген жерде мектеп ачып, Уфадан «Медресе Галияны» бүтүргөн Нажмидин Салыхов деген татар молдодон окуйт. Андан кийин Токмоктогу белгилүү манап Дүр Сооронбаев мектеп ачып, ал жерде Эшеналы Арабаев жана Нажмидин Салыхов деген мугалимдер сабак беришет. Ушул жерде 1914-жылы окуусун бүтүргөндө – мусулманча 6 классты, орусча 3 классты бүтүрдү деген күбөлүк кат тапшырган комиссияда Алматыдан келген Инспектор жана Шабдан баатыр өзү башында турган. Ушул окуп жүргөн кезинде, атасы жок, турмуштун азабын аябай көрүп, суукта ачка болуп жүргөн убакта Куйручук келип калып, Дүр Сооронбаевдин үйүндө чогуу 3 ай жашап калышат. Экзаменди жалаң бешке тапшыргандыгы үчүн Куйручук мектептин ээси Дүр Сооронбаевдан 5 сом акча, бир сыйра кийим алдыртып берет. Ошол убакта Жумгалдан Мырзабек манап келет, андан Куйручук 15 сом өндүрүп берип, жардамы тийип, билимдүү бала бол деп, батасын берет. 1914-жылы жалгыз Жумгалга кете албай Токмокто жүрүп калат. Ошол кезде Токмоктун базарынан бир арабга жолугуп, ага тилмеч болот. Бул араб Арабстандын Мекке менен Медина шаарларынын ортосунда жайгашкан Таиф деген шаарынан келген экен. Араб өзүн мен Мухаммед пайгамбардын тукумунан болом деп айтып, а жанында жүргөн жолдошу Персия уругунан экендигин айтышат. Ушул арабтан медицина китебин алып, өз алдынча өздөштүрүп, даары чөптөрдүн касиетин, кайсы жандыктар ооруга пайдалуу экенин изилдейт. Ошо менен бирге орус медицинасын да өздөштүрүп, элдик медицина менен расмий медицинасын айкалыштырып, өз убагында чон табып болуп, көптөгөн адамдарды айыкпаган оорулардан айыктырган. Ошол эле убакта Касымбек уулу Мамбеталы – күчтүү тамырчы, Касыйда окуган чон молдо болгон. Бул кишиден кыргыздын алдынкы фармацевт-окумуштуулары келип, даары чөптөрдүн, жан-жаныбарлардын касиеттерин үйрөнүп кетишкен. Өзүнүн балдарына арнап жазып кеткен медицина китептери сакталып калган. Бул маалымат өзү калтырып кеткен эскерүү жазууларынан кыскача алынды. Бул кишини көрүп билген адамдардын айтуусунда касиети бар өзгөчө адам болгон экен.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

1919-жылы 1-сентябрьда Пишпек шаарында Кыргыз Комитетинде даярдаган алты айлык мугалимдер курсун бүтүрүп, күбөлүк алган.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

1921-жылы 26-августта Түркстан Республикасынын Эл Агартуу Комиссариатында Верный шаарында (азыркы Алматы ш.) билим алып, күбөлүк алган.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

1938-жылы 15-октябрьда Кыргыз ССРнин Эл Агартуу Комиссариатынан башталгыч мектебинин мугалими деген аттестат алган.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

1938-жылдан тартып 1941-жылга чейин М.В.Фрунзе атындагы Кыргыз Мамлекеттик Педагогикалык Институтунун Тарых факультетинде окуган. Согуш башталып, согуш учурунда эртен менен мугалим болуп иштеп, кечинде колхоздо бухгалтер да болуп иштеп, окуусун бүткөнгө мүмкүнчүлүгү болбой калган.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Касымбек уулу Мамбеталы 4 тилде эркин сүйлөгөн жана жаза да билген – кыргызча, орусча, арабча жана фарс тилинде.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

1914-жылдан 1916-жылга чейин өзүнүн айылы Жаңы-Арыкка келип, Базартурук мектебин өзү ачып, жаңы тартипте математика, тарых, география жана башка сабактарынан билим берип баштайт.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

1916-жылдан тартып 1958-жылга чейинки окутканы төмөнкүлөр: 1916-1918жж. – Сокулук башталгыч мектебинде мугалим.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

1918-1919жж. – Фрунзе шаарындагы №11 башталгыч мектебинде мугалим.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

1919-1920жж. – Хурят айылында мектеп башчысы жана мугалим болуп кызмат аткарган.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

1920-1929жж. – Жаңы-Арык айылындагы Базартурук башталгыч мектебинде мугалим болуп иштеген.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

1929-1937жж. – Чүй районунун Кошкоргон башталгыч мектебинде мугалим болуп иштеген.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

1937-1940жж. – Өзгөн районуна караштуу Саламалик жана Эркинтоо жети жылдык мектебинде директор болуп иштеген.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

1940-1941жж. – Жумгал районундагы Фрунзе атындагы жети жылдык мектепте завуч болуп иштеген.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

1941-1943жж. – Чүй районундагы Кегети орто мектебинде мугалим болуп иштеген.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

1943-1958жж. – Жумгал районундагы Жаңы-Арык орто мектебинде мугалим болуп иштеген.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

1958-жылы 1-сентябрьда пенсияга чыккан.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Эл агартуу тармагында өзгөчө сиңирген эмгеги үчүн төмөнкү сыйлыктар менен сыйланган:[түзөтүү | булагын түзөтүү]

1. 1941-1945 жж. Улуу Ата-Мекендик согушундагы каармандык эмгеги үчүн медаль менен сыйланган.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

2. 1946-жылы 31-июльда Кыргыз ССРнин агартуу Эл Комиссариаты тарабынан «Эл агартуу ишинин отличниги» деген значок берилген №379.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

3. 1949-жылы 24-февральда өзгөчө сиңирген эмгеги үчүн Ленин Ордени менен сыйланган №82938.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

4. 1951-жылдын 1-февралында Кыргыз ССРнин Жогорку Советинин Президиумунун указы менен эл агартуу ишинде көрүнүктүү эмгек сиңиргендиги үчүн Кыргыз ССРнин мектебинин эмгек сиңирген окутуучусунун Ардак Грамотасы менен сыйланган.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

5. 1951-жылы 5-мартта Кыргыз ССРнин Жогорку Советинин Президиумунун указы менен Кыргыз ССРнин мектебинин эмгек сиңирген окутуучусу деген наам ыйгарылган.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

6. 1958-жылы 16-декабрьда Республикалык маанидеги персоналдык пенсия дайындалган.[түзөтүү | булагын түзөтүү]

7. 1965-жылы 6-февральда Республикалык маанидеги персоналдык пенсионердин №1015 пенсиялык китепчеси берилген.[түзөтүү | булагын түзөтүү]