Маңгыт (Каракалпакстан)
| Отурукташкан жай
Маңгыт
| |||||||||||||||
Маңгыт (өзб. Mangʻit, каракалп. Mańǵıt) — шаар (1973-жылдан [1] ), Каракалпакстан Республикасынын ( Өзбекстан ) Аму-Дарыя түмөнүнүн акимий борбору.
Жакынкы ири шаарлар Нукус жана Үргөнч Маңгыттын эки тарабында 74 жана 86 километр аралыкта жайгашкан. Ташкенге жетүү үчүн дээрлик 1056 километр аралыкты басып өтүү керек. Бул өзүнүн аймагындагы эң ири калктуу аймак; Андан алыс эмес Хива, Гүрлөн, Кожолуу сыяктуу Өзбекстандын шаарлары да бар. Калган коңшу ири конуштар Түркмөнстандын аймагында жайгашкан. Булар Дашогуз жана Кубадаг болгон.
Тарыхы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Маңгыт Түркмөнстандын Кубадаг шаарынан алыс эмес өзбек-түркмөн чек арасына жакын жайгашкан. Маңгыт 1873-жылкы Хива жортуулунда орус аскерлеринин салгыла шууларынын жери болгон.
Биринчи салгылашуу 1873-жылы 20-майда эртең менен Маңгыттын бир аз түндүгүндө болуп, түштүктү көздөй бара жаткан жалпы Николай Александрович Верёвкиндин башкычылыгынын астындагы орус аскерлерине түркмөн йомуттарынан кол салган.
Бир нече айыгышкан атышуулардан кийин орустар Маңгыт тарапка чегинген түркмөн атчан аскерлерин кууп чыгышкан. Орус аскерлери йомуттардын чыгып кеткенин билиш үчүн ошол эле күнү саат 15:00дө Маңгытка киришет. Калган бир нече өзбектерди өлтүрүп, шаардагы үйлөрдүн терезелеринен баскынчыларга ок чыгарышкан.
Кеңештик Маңгыт расмий түрдө 1957-жылы 18-декабрда түптөлүп, 1973-жылы шаар статусун алган.
Калкы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]1989-жылдагы Бүткүл союздук эл каттоонун маалыматы боюнча шаарда 22 949 адам (11 199 эркек жана 11 750 аял) жашаган [2] . 2004-жылдын маалыматы боюнча шаарда 30 700 адам болгон. Ошол эле учурда Аму-Дарыя облусунун калкынын саны 2016-жылдын 1-январына карата 185 миң 300 адамды түзгөн.
Инфратүзүмү
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Көпчүлүк аймактардагы дай эле экономикасы пахтаны өстүрүүгө жана кайра иштетүүгө негизделген. Шаарда өнүккөн жана ийгиликтүү иштеп жаткан агроөнөр жай комплекси: ийрүү фабрикасы, пахта тазалоочу завод, жип ийрүүчү фабрика жана турмуш-тиричилик жактан тейлөөчү кеп сандаган студиялар бар. Шаардын дагы өзүнүн басмаканасы, Маңгыт ГЭСи бар, газ Маңгыттын айланасында өндүрүлөт.
Маңгытта жана ага жакын райондордо пахта жигердүү өстүрүлүп, кайра иштетилет, ошондуктан бул жерде текстиль өнөр жайы өнүгүп жатат. Эл үчүн жумуш орундары жакшы өлчөмдө түзүлөт, ошондуктан шаар Өзбекстандын башка шаарларындагы дай эле миграциянын кейиштүү тагдырынан кутула алды. Маңгыт бөлгөсүнүн маданий жана экономикалык борборлорунун бири. Шаарда негизги муниципалдык кызматтар жана инфратүзүмдүк мекемелер (мектептер, ооруканалар, китепканалар, маданият үйлөрү) бар.
Белгилери
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- ↑ Энциклопедилык сөздүгү (орусча)(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Текшерилген күнү 25 -сентябрь (аяк оона) 2024. Түп булактан архивделген күнү 10 -октябрь (тогуздун айы) 2015.
- ↑ Буткул союздук эл каттоо 1989. Жынысы боюнча союздук республикалардын шаардык калкы, алардын территориялык бирдиктери, шаардык поселоктор жана шаарлар. (орусча)(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Текшерилген күнү 19 Апрель 2013. Түп булактан архивделген күнү 18 -январь (үчтүн айы) 2012.