Рим

Борбор шаар Италия Рим Желек Герб Өлкө ИталияИталия Облус ЛациоЛацио Координаттар 41°54′00″ с. ш. 12°30′00″ в. д. Мэр Роберто Гуальтьери Тарыхы жана Географиясы Негизделген күнү 753-жыл б.з.ч. Климатынын түрү Жер Ортолук деңиз климаты Калкы Расмий тили Италян тили Калкы 4,331,974 адам Улуттук курамы Италиялыктар 99% Диний курамы Католиктер Этнохороним Римдиктер Сандык идентификаторлор Телефон коду +39 Почта индекстери 00051, 00052, 00053, 00054, 00055, 00057 Автоунаа коду RM Расмий сайты http://www.comune.roma.it

Рим (лат. жана итал. Roma [ˈroːma]) ― бул Европанын түштүк тарабында жайгашкан Италия мамлекетинин борбор шаары. Лацио облусунун административдик борбору жана провинцияга теңелген Рим аймактык бирдиги, Рейн-Лан районуна кирет. Римдин аймагынын бир бөлүгү Ватикан мамлекети болуп саналат.

Бир кезде байыркы республиканын жана империянын борбору болгон анын аскерлери жана мамлекети батыш дүйнөсүн байыркы убакта аныктап, андан кийин өчпөс изин калтырган Рим ― католик чиркөөсүнүн руханий жана физикалык борбору, көркөм жана интеллектуалдык жетишкендиктердин негизги туу чокулары болгон Рим түбөлүк шаар болуп саналат.

Этимология

Шаар символу: Этруск карышкыры

Римдин аталышынын келип чыгышы табышмактуу, анткени тарыхчылар анын келип чыгышына шек санай баштаганда, эс тутумдун жиптери кесилген. Демек, интерпретациялар ар башка жана ар бирибизде кызыктуу жана табышмактуу, ал фантастикалык жана легендарлуу болуп, биздин кызыгуубузду чагылдырат. Албетте, эң байыркы чечмелөө биздин замандын 4-5-кылымдарында жашаган Сервийге таандык ал "Рим" деген аталыш Тибрдин архаикалык аталышынан келип чыккан деп ырастаган. Ага карабастан, грекче сүйлөгөн тарыхчылар Римди эллиндик шаар деп эсептегиси келишкен, ошондуктан алар Лационун жээгине троялык качкындардын келишин айтып беришкен. Легенданын дагы бир версиясына ылайык, "Рим" Асканийдин кызы жана Энейдин небереси болгон. Башка бир версияга ылайык, Италияга жолдоштору менен келген троялык "Рим" Латинуска үйлөнүп, эки балалуу болуп, "Ромос" жана "Ромилос" (Ремус жана Ромул) аттуу балдары менен шаарды негиздеген. Бул аңгемелерде биз жалпы элементти көрө алабыз — аталыш "Рим" деген сөздөн келип чыккан, анын этимологиясы белгилүү болгон, грекче "күч" дегенди билдирет.

Ромул менен Ремустун шаардын негизделиши жөнүндөгү уламыш көпчүлүккө белгилүү: Варронун айтымында, б.з. ч. балким, байыркы римдиктер да бул окуя жомок жана мифтин аралашмасы экенин түшүнүшкөн, бирок алар дагы деле болсо диний урмат-сыйга байланыштуу салттар менен байланышта болушкан. Кыязы, Ромул өзүнүн атын Римден алган, тескерисинче эмес.

Этимология боюнча дагы бир маанилүү чечмелөө б.з. ч. 2000-жылдын аягында пайда болгон Палатиндин биринчи ядросу менен байланышкан. Бул ядро этрусктардын үстөмдүгү учурунда "рума" деп аталган, кийинчерээк Латын эли Рим деп атаган. Бирок, бул сөздүн мааниси кандай болгон? "Рума" деген термин "румис" жана "румен" деген варианттар менен архаикалык латын тилинде да, этрус тилинде да "катуу" дегенди билдирген. Эгер бул ысымдын келип чыгышы чын болсо, анда биз "рума" деген сөздү азык-түлүк жана жашоо тартуулаган эмчек катары гана эмес, ошондой эле көкүрөктөгү маанилүү күчтөрдүн ордосу катары да түшүнсөк болот. Ошондуктан, "күчтүү" деп чечмелөө дагы мүмкүн. Бул гипотеза шаардын символу катары Этруск карышкырынын тандалышы менен түшүндүрүлөт.

Терминдин этимологиясы боюнча дагы бир маанилүү чечмелөө , б.з. ч. 2000-жылдын аягында пайда болгон Палатиндин биринчи ядросу дагы бир аталышка ээ болгон, ал этрусктардын үстөмдүгү учурунда "рума" менен алмаштырылган, кийинчерээк Латын эли Римди айтышкан. Бирок бул сөздүн мааниси кандай болгон? "Рума" деген термин "румис" жана "румен" деген варианттар менен архаикалык латын тилинде да, этрус тилинде да "катуу"дегенди билдирген. Эгер бул ысымдын келип чыгышы болсо, анда биз "рума" деген сөздү азык-түлүк жана жашоо тартуулаган эмчек катары гана эмес, ошондой эле, котормодо, көкүрөктөгү маанилүү күчтөрдүн ордосу катары жана ошондуктан "күчтүү" деп чечмелей алабыз, латынча "валентия" жана грекче "Рим" деген сөздөргө окшош. Бул гипотеза шаардын символу катары Этруск карышкыры тандалганын да түшүндүрөт.

Тарых

Рим Республикасы жана империясы

Падышалар беш кылымга созулган республика менен алмашылып, Римдин бийлиги Жер Ортолук деңизге жайылган. Рим бул империянын борбору болгон жана анын башкаруучулары б.з.14-жылы каза болгон Августтун башкаруусунан кийин императорлор болгон. Кеңейүү Рим Батыш менен Түштүк Европанын, Түндүк Африканын жана Жакынкы Чыгыштын бир бөлүгүн башкарганга чейин уланган. Ошентип, Рим бай жана бай маданияттын чордону болуп калды, анда ири суммалар имараттарга жумшалган. Шаар дандын импортуна жана суу үчүн акведуктарга көз каранды болгон миллиондогон адамды камтыган. Бул мезгил Римдин миңдеген жылдар бою тарыхты кайра баяндоодо өзгөчөлүгүн камсыз кылган.

Император Константин IV кылымда Римге таасир эткен эки өзгөртүү киргизген. Биринчиден, ал христиан динин кабыл алып, өзүнүн жаңы кудайына арналган иштерди куруп, шаардын формасын жана функциясын өзгөртүп, империя жок болгондон кийин экинчи жашоонун пайдубалын түптөй баштаган. Экинчиден, ал чыгышта жаңы императордук борбор шаар Константинополду курду, ал жерден Рим башкаруучулары империянын чыгыш жарымын гана башкара турган. Чынында эле, Константинден кийин бир дагы император Римди туруктуу үй кылган эмес жана батыш империясы азайган сайын, шаар да азайган. Бирок 410-жылы Аларик менен готтар Римди талкалаганда , ал дагы эле байыркы дүйнөнү дүрбөлөңгө салган.

Римдин кулашы жана папалыктын күчөшү

Римдин батыш бийлигинин биротоло кыйрашы — 476-жылы тактыдан баш тарткан акыркы батыш императору — Рим епискобу Лев I өзүнүн Пётрдун түздөн-түз мураскери катары ролун баса белгилегенден көп өтпөй болгон. Бирок Рим бир кылым бою, согушуп жаткан тараптардын, анын ичинде ломбарддар менен византиялыктардын (чыгыш римдиктер) ортосунда өтүп, батышты кайра басып алууга жана Рим империясын улантууга аракет кылып, төмөндөп кетти: чыгыш империясы алмашып турганына карабастан, мекендин тартылышы күчтүү болгон. көпкө чейин ар кандай жолдор менен. Калктын саны, балким, 30,000ге чейин кыскарган жана сенат, республикадан калган реликт, 580-жылы жок болгон.

Андан кийин VI кылымда Улуу Григорий тарабынан демилгеленген Римдеги папанын айланасында орто кылымдагы папалык жана батыш христианчылыктын кайра калыптанышы пайда болгон. Христиан башкаруучулары Европанын ар тарабынан пайда болгон сайын, Рим папанынын күчү жана өзгөчө зыяратчылар үчүн мааниси өскөн. Рим папаларынын байлыгы өскөн сайын, Рим папалык мамлекеттер деп аталган мүлктөрдүн, шаарлардын жана жерлердин тобунун борбору болуп калды. Калыбына келтирүү папалар, кардиналдар жана башка бай чиркөө чиновниктери тарабынан каржыланган.

Төмөндөө жана кайра жаралуу

1305-жылы папалык Авиньонго көчүүгө аргасыз болгон. Бул жокчулук, андан кийин Улуу бөлүнүүчүлүктүн диний бөлүнүшү Римге папалык көзөмөл 1420-жылы гана калыбына келтирилгенин билдирген. Фракциялардын аракети менен Рим басаңдап, 15-кылымдагы папалардын кайтып келишинен кийин аң-сезимдүү чоң кайра куруу программасы ишке ашты. анын учурунда Рим Ренессанстын башында турган. Папалар өздөрүнүн күчүн чагылдырган шаарды түзүүнү, ошондой эле зыяратчылар менен иштешүүнү максат кылышкан.

Папачылык дайыма атак-даңк алып келе берчү эмес, Рим папасы Клемент VII француздарды Ыйык Рим императору Карл V каршы колдогондо, Рим дагы бир чоң талкаланууга дуушар болуп, кайра калыбына келтирилген.

Эрте заманбап доор

17-кылымдын аягында папалык куруучулардын чектен чыгышы токтотула баштаган, ал эми Европанын маданий борбору Италиядан Францияга көчүп кеткен. Римге зыяратчылар «Чоң турда» динчилдикке караганда байыркы Римдин калдыктарын көрүүгө көбүрөөк кызыккан адамдар менен толуктала баштады. 18-кылымдын аягында Наполеондун аскерлери Римге жетип, ал көптөгөн искусство чыгармаларын тоноп кеткен. Шаар расмий түрдө 1808-жылы анын карамагына өтүп, папа камалган; Мындай иш-чаралар көпкө созулган жок жана Рим папасы 1814-жылы түзмө-түз кабыл алынган.

Борбор шаар

1848-жылы Римди төңкөрүш басып алды, анткени папа башка жерлердеги революцияларды жактырууга каршылык көрсөтүп, өзүнүн жаркын жарандарынан качууга аргасыз болгон. Жаңы Рим Республикасы жарыяланган, бирок ошол эле жылы француз аскерлери тарабынан талкаланган. Бирок революция абада калып, Италияны кайра бириктирүү кыймылы ийгиликке жетти; Италиянын жаңы Королдугу Папалык мамлекеттердин көбүн көзөмөлгө алып, көп өтпөй Римди көзөмөлдөө үчүн папага кысым көрсөтүп жатты. 1871-жылы француз аскерлери шаардан чыгып, италиялык аскерлер Римди басып алгандан кийин, ал жаңы Италиянын борбору деп жарыяланган.

Качанкыдай эле, Римди борборго айландыруу үчүн курулган имараттар ээрчиген; калктын саны 1871-жылы болжол менен 200 000ден 1921-жылы 660 000ге чейин тез көбөйдү. 1922-жылы Бенито Муссолини Кара көйнөктөрүн шаарды көздөй басып, улутту көзөмөлгө алганда, Рим жаңы бийлик үчүн күрөштүн чордонуна айланган. Ал 1929-жылы Латеран пактына кол коюп, Ватиканга Римдин курамындагы көз карандысыз мамлекет статусун ыйгарган, бирок анын режими Экинчи дүйнөлүк согуш учурунда кулаган . Рим бул чоң кагылышуудан эч кандай зыян келтирбестен кутулуп, 20-кылымдын калган бөлүгүндө Италияны жетектеди. 1993-жылы шаар биринчи жолу түз шайланган мэрди алган.

География

Климат

Римде жай айлары ысык жана кургак болуп, температура 24 °C (75 °F) жогорулайт. Түштөн кийин Тиррен деңизинен соккон батыш шамалы понентино шаардын абасын бир аз муздатып турат.

Шаарда жылына орточо 750 мм (30 дюйм) жаан-чачын түшөт. Жаз жана күз айлары эң жаан-чачындуу мезгил болуп саналат.

Кышында аба ырайы салкын, кээде жеңил кар жаайт. Орточо жогорку температура 10 °C (50 °F) деңгээлинде болот. Түндүктөн келген суук жана кургак шамал, трамонтана, кыш мезгилинде шаарга көп келет.

Калк

2024-жылга карата Римдин калкынын саны болжол менен 4,331,974 адамды түзөт. Акыркы жылдары шаардын калкынын саны акырындык менен азайып жатат. Бул тенденция Италиянын бардык аймактарында байкалат жана негизинен төрөлүү көрсөткүчтөрүнүн төмөндөшү жана калктын карышына байланыштуу. Мындан карабай, Рим Европанын эң ири шаарларынын бири жана маанилүү маданий борбору бойдон калууда.

Жыл	Калк	Өсүү темпи	Өсүү
2021	4,278,350	0.5%	21,294
2022	4,297,877	0.46%	19,527
2023	4,315,671	0.41%	17,794
2024	4,331,974	0.38%	16,303

Административдик түзүлү

Римдин административдик түзүлүшү

Рим 22 райондон турат, бирок бул дайыма эле ушундай болгон эмес. Биздин заманга чейинки алтынчы кылымда тарыхый борборду (центро сторико) курчаган тек гана 4 аймак болгон. Шаар кеңейип, Римге көчүп келгендердин саны көбөйгөн сайын, Августтун тушунда 14 районго чейин жеткен. Бирок Рим империясы кулагандан кийин шаар кыйрап калган. 12-кылымда шаар 12 бөлүккө бөлүнгөн, ал эми 19-кылымдын ортосунда азыркыдай жыйырма эки районго жеткен.

Райондордун аталышы:

• Монти, Треви, Колонна, Кампо Марцио, Понте, Парионе Регола, Сант-Эустахио, Пигна, Кампителли, Сант-Анжело, Рипа, Трастевере, Борго, Эскилино, Людовиси, Салустиано, Кастро Преторио, Селио, Тестаччо, Сан-Саба, Прати.

Билим берүү

Римдеги билим берүү, жалпысынан Италиядагыдай эле, мектепке чейинки, негизги, орто жана жогорку билим берүү деңгээлдеринин жана формаларынын кеңири спектрин камтыйт. Шаар окуу жайлары жана тарыхый салттары менен белгилүү.

Мектепке чейинки жана башталгыч билим берүү

Римде мектепке чейинки билим берүү 0 жаштан 6 жашка чейинки балдар үчүн жеткиликтүү жана бала бакчаларды/башталгыч мектептерди камтыйт. Башталгыч мектепте окутуу 6 жаштан 11 жашка чейин уланат жана математика, тилдер, илим жана искусство сыяктуу негизги сабактарды камтыйт.

Орто билим

Орто билим эки деңгээлге бөлүнөт: биринчи деңгээл (11 жаштан 14 жашка чейин) жана экинчи деңгээл (14 жаштан 19 жашка чейин). Окуучулар ар кандай типтеги мектептерди, анын ичинде лицейлерди, кесиптик жана техникалык мектептерди тандап, билимди жеке кызыкчылыктарга жана карьералык максаттарга ылайыкташтыра алышат.

Жогорку билим

Болонья университети

Рим бир нече абройлуу университеттердин жана окуу жайларынын мекени, анын ичинде:

1. Болонья университети ― гуманитардык илимдер боюнча Европа боюнча жогорку орундарды ээлеген билим берүү жайы.
2. Сапиенца университети ― Европанын эң ири университеттеринин бири, ар түрдүү багыттар боюнча программаларды сунуштайт.
3. Рома Тре университети ― заманбап окутуу жана изилдөө ыкмалары менен белгилүү.
4. Ватикан университети (Папалык Григориан университети) ― Римдин Ватикан аймагында жайгашкан, негизинен гуманитардык жана теологиялык илимдерге багытталган билим берүү мекемеси.
5. Рим Тор Вергата университети ― бир катар бакалавр жана магистратура программаларын сунуштаган, илимий изилдөөлөргө басым жасаган университет.
6. Рим университети Биомедициналык илимдер боюнча ― Биомедицина, фармацевтика жана медициналык илимдерде изилдөөлөрдү жүргүзгөн илимий мекеме.

Майрамдар

Римдеги тарыхый майрамдар

• Луперкалия ― Луперк кудайына жана шаардын тазалануусуна арналган байыркы Рим майрамы. Майрам ритуалдык оюндар жана курмандыктар менен коштолгон.

• Сатурналия ― Сатурн кудайынын урматына белгиленген майрам. Бул молчулук, белек алмашуу жана кызыктуу иш-чаралар, азыркы Рождество майрамын эске салат.

• Флоралия ― Флора кудайына арналган жаз майрамы апрель айынын аягында жана май айынын башында оюндар, театр оюндары жана гүлдөрдүн жасалгалары менен белгиленген.

Карнавалдар жана фестивалдар

• Ром карнавалы (итал. Carnavale di Roma) ― карнавалдын урматына Рим жаркыраган костюмдар, параддар жана көчө спектаклдери менен өзгөрөт. Майрам Орозо алдында өтөт.

• Гауденция фестивалы (итал. Festa de Gaudenzia)― Сент-Гауденциянын урматына арналган майрам Трастевер районунда өтөт жана салттуу иш-чараларды жана көчө майрамдарын камтыйт.

• Ыйык Петр жана Пабыл күнү (итал. Festa di San Pietro e Paolo) ― Рим шаарынын меценаттарын, Ыйык Петрди жана Ыйык Пабылды урматтаган майрам 29-июнда белгиленет. Бул күнү чиркөө кызматтары, параддар жана ар кандай маданий иш-чаралар өткөрүлөт.

• Рождество (итал. Natale) ―Римдеги Рождество жаркыраган жарыктар, көчө аткаруучулары жана майрамдык күркөлөр менен кооздолуп, салттуу Рождество базары менен белгиленет.

• Жаңы жыл (итал. Capodanno) ― Римдеги Венеция аянтчасында чоң фейерверктер жана шаардын борборундагы чоң майрамдар менен жаңы жыл күнү белгиленет.

• Република күнү (итал. Festa della Repubblica) ― бул Италия Республикасынын түзүлүшүнө арналган улуттук майрам 2-июнда белгиленет. Римде аскердик параддар жана салтанаттар өтөт.

Ажайып жайлар

Испания аянты

Пополо аянтынан түштүк-чыгышка карай Виа дель Бабуино (итал. Via del Babuino) Испания аянтына (итал. Piazza di Spagna) алып барат. Ал жерде 1857-жылы, 1854-жылы жарыяланган "тазалыктын догмасынын"урматына обелиск тургузулган.

Аянттагы фонтан — Баркачча (итал. Barcaccia). Бул фонтан 1600-жылдардын башында Бернини тарабынан(айрым булактар Пьетро Бернини деп көрсөтсө, башкалары анын уулу Жан Лоренцо Берниниге таандык деп эсептешет) жасалган. Суунун басымы жетишсиз болгондуктан, Баркаччанын формасы ойлоп табылган: байыркы мрамор кайык суунун үстүндө мрамор мончосуна жарым-жартылай чөгүп тургандай көрүнөт.

Испан тепкичтери

Римдеги эң көрүнүктүү архитектуралык элементтердин бири — Испан тепкичтери (итал. Scalinata della Trinità dei Monti). Бул атактуу тепкичтер француз маданий пропагандасынын ийгиликсиздигинин сейрек кездешүүчү мисалы болуп саналат: алар "Испан тепкичтери" деп аталганы менен, француздардын демилгеси менен курулган. Тепкичтер мындай аталып калган себеби — 17-кылымда Испаниянын элчилиги Испания аянтына көчүп келген.

Алгач бул тепкичтердин курулуш идеясын француздар сунуштаган, бирок ал дароо ишке ашкан эмес. 100 жылдан кийин бардык бийлик органдары долбоорду жактырып, аны француз дипломатынын мурасы мененкаржылашкан. Тепкич жайгашкан жер 1495-жылы француз падышасы Карл VIII тарабынан сатып алынган жана кийин Людовик XVIII тарабынан калыбына келтирилген.

Англис жазуучусу Чарльз Диккенс бул тепкичтерди аймактык кийимдерди кийген "сүрөтчүлөрдүн моделдери" менен толгон деп сүрөттөгөн. Бүгүнкү күндө да бул жер дүйнөнүн ар кайсы бурчунан келген өзгөчө кийимчен көчмөндөр менен толуп турат.

Чынында эле, 16-кылымдын аягынан тартып Испания аянты туристтердин сүйүктүү токтоочу жайы болуп келген. Бул аймак сүрөтчүлөрдүн жана жазуучулардын көңүлүн ар дайым өзүнө тартып турган. Улуу туручурунда жаш лорддор оор туристтик вагондорун таштап, Виа делле Кароцце (итал. Via delle Carrozze — "Карета көчөсү") деп аталган көчөдө оңдоп-түзөө иштерин жүргүзүшкөн.

Англис акыны Жон Китс аянттагы азыркы музейге айланган үйдө көз жумган. Галереялар жана өтө модалуу дүкөндөрдөн алыс жерде жайгашкан сүрөтчүлөрдүн бир бөлүгү дагы деле болсо жакынкы Виа Маргутта (итал. Via Margutta) көчөсүндөгү дубал менен курчалган бакчалардын арасында студияларын сактап келишет.

Элдик аянты

Пьяцца дель Пополо (итал. Piazza del Popolo) — 300 жыл аралыгында Римге салтанаттуу кире бериш катарыкызмат кылган. Аянттын элементтери стилдик жана тарыхый курагы боюнча ар түрдүү. 1561-жылы шаар дубалындагы орто кылымдагы Дарбаза Порта-дель-Пополо (итал. Porta del Popolo) кайра курулган. 94 жылдан кийин, анын ички бети Бернини тарабынан иштелип чыгып, Швециянын протестант тактысынан баш тарткан Кристина ханышанын (англ. Queen Christina) Римге салтанаттуу кирүүсү үчүн жасалган. 1589-жылы Папа Сикст V (англ. Pope Sixtus V) аянттын борборуна император Август (англ. Augustus) Египеттин Гелиополис шаарынан Максимус циркине алып келтирген обелискти орноткон.

Витторио Венето көчөсү

Витторио Венето көчөсү (итал. Via Vittorio Veneto) — Римдин жашоочулары жана коноктору үчүн популярдуу жайлардын бири. Көчөдө жайгашкан кафелердин үстөлдөрү ар дайым адамдарга толуп турат. Бул көчө 1887-жылы Вилла Боргезе бакчасынын (түндүк жагында) жана Пьяцца Барберининин (итал. Piazza Barberini) (түштүк жагында) ортосунда курулган жана орогон ит бутуна окшош тоодон ылдый түшөт.

1950-жылдардан 1965-жылдарга чейин — Италияда кино тартуунун гүлдөп турган мезгилинде — бул көчө эл аралык кино жылдыздарынын сүйүктүү жери болгон. Федерико Феллининин 1960-жылы чыккан "Таттуу жашоо" (итал. La Dolce Vita) тасмасында да Витторио Венето көчөсү чагылдырылган. Гүлдөп турган мезгилинин жаркырашын жоготсо да, бул көчө бүгүнкү күнгө чейин түн ортосуна чейин жандуу жана модалуу жай бойдон калууда.

Палаццо Сенаторио

Палаццо Сенаторио ("Сенат сарайы") — Табуларийдин фасадынын калдыктарын камтыган имарат. Табуларий б.з.ч. 78-жылы курулган мамлекеттик архив кеңсеси болуп саналат. Бул имарат бетон конструкцияларын жана классикалык архитектуралык тартиптер менен айкалышкан аркаларды колдонгон алгачкы курулуштардын бири болгон. 1143-жылы элдик көтөрүлүштөн кийин бул жерде 56 мүчөдөн турган Сенат органы түзүлгөн. Сенат мүчөлөрү эл тарабынан шайланган деп эсептелген, бирок 1358-жылы аларды Папа дайындоого өткөн. Сарай Микеланжелонун долбоору боюнча кайра курулуп, азыркы аталышына ээ болгон.

t

Колизей

Колизей— Дүйнөгө белгилүү бул амфитеатр Рим империясынын улуу архитектуралык жетишкендиктеринин бири болуп саналат. Ал б.з. 70-72-жылдары император Веспасиандын тушунда курула баштап, 80-жылы анын мураскери Тит император тарабынан бүткөрүлгөн. Колизей курулушу бетондон жана таштан жасалган, ал эми архитектуралык планда классикалык ордерлер (дорий, ионий, коринф) колдонулган.

Колизей, Рим

Колизей 50 миңден 80 миңге чейин көрүүчүнү батырган. Ал жерде гладиатордук салгылашуулар, аңчылык оюндар, театрлаштырылган деңиз салгылашуулары (наумахия) сыяктуу элдик оюн-зооктор өткөрүлгөн. Имараттын фасады төрт ярустуу болуп, ар бир катмары өзгөчө архитектуралык стилде кооздолгон. Аркалардын жана колонналардын симметриялуу айкалышы Колизейдин өзгөчө көркөмдүгүн баса белгилейт.

Орто кылымдарда Колизей кыйраган жана курулуш материалдары башка имараттарды куруу үчүн пайдаланылган. Бирок бүгүнкү күндө анын урандылары Римдин символдорунун бири катары сакталган. XX кылымдан баштап Колизей туристтер үчүн популярдуу жай болуп, тарыхый жана маданий мурас катары коргоого алынган.

2007-жылы Колизей "Дүйнөнүн жаңы жети кереметинин" бири болуп таанылган.

Дагы караңыз

• Рим цифралары
• Рим укугу
• Рим папасы
• Колизей
• Джелато

Булактар

• Рим (официалдуу баракчасы)
• John Foot, Blake Ehrlich - Rome (Britannica)
• Рим шаарынын расмий туристтик сайты
• "Perché si chiama Roma?" Roma Segreta.it 19.05.2013
• Римдин кыскача тарыхы 19-февраль, 2019-ж (Greenlane)
• https://worldpopulationreview.com/cities/italy/rome
• Best universities in Italy 2024 Times Higher Education (October 28 2023)
• Introduction to ancient Rome ( British Museum) Khan Academy
• "Древний Рим" Николай Разумов 15.02.2024
• Climate and Weather in Rome
• The Districts Of Rome Are All Uniquely Roman Experiences by Beppe Castro May 17, 2022 (Saturdays In Rome)