Тарбагатай кыргыздары

Википедия дан

Тарбагатай кыргыздары, айрым элементтери менен буддизм- ламаизмди карманган кыргыздардын этнографиялык тобунун бир түрү. Тарбагатайлык кыргыздар дарыянын өрөөнүнө көчүрүлгөн Енисей кыргыздарынын урпактары деп болжолдонууда. Эмел Жунгарлар. 1860- жылы монгол ламаларынын таасири менен тарбагатайлык кыргыздар ислам динин бузуп, буддизмге өткөн . Ошондуктан алардын негизги конуштарынын бири Кыргыз-Күрө деп аталып калган. «Кыргыз буддист храмы». Казактардын кобуроок жакындыгына байланыштуу 20-гасырда жаш муундар деп аталган. кыргыздар акырындык менен негизги жазма тил (араб арибинде) ролун да аткарган казак тилине .

Жалпы курамы[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Райондун казактары Г. Кадимки менен Тарбагатай кыргыздар аталган моңгол-кыргыз, Калмак-кыргыздар. Моңголдор аларды хамин-кыргыз дешет (Ч. "Хамин" - казак эли), б.а. д. казак-кыргыз. Алар орус тилдүү илимий адабияттарда эмел-гол калмак-кыргыз, эмин кыргыздары деген ат менен да белгилүү.

Тарбагатайлык кыргыздарга түрк жана монгол тектүү уруулар кирет: Сарыбагыш, Мундуз (ээрсин), барын, сарт, Найман, Кытай, Керей, калмак, чотай ( каракалпак ). Теңир-Тоо кыргыздарында сарыбагыш жана мундуз уруулары бар. Сарт уруусу тарбагатайлык кыргыздардын курамына кирген уйгур же өзбек элементтерин күбөлөндүрсө керек .

Барындар тараган Нирун-монгол уруусу баарин, ноймондор орто кайра барып Naimans, Кытайлар - Каракытайга, Керейлер - чейин казактар менен Кереы уруусунан же орто кылымдардагы үчүн Kereits . Калмактар ойроттордун тукуму . «Каракалпак» жалпы аталышы «кара-калмак» сөзүнүн бурмаланган берилиши болушу мүмкүн – жунгарлардын өздөрү – ойраттар – батыш монголдор ушундай .

Жашаган жери[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Алар райондорунда, негизинен, жашаган Тарбагатайнын Дөрбөлжүн ооданы СУАРдагы, Кытай . Чугучакта 1870 калмак-кыргыз (оодандан калкынын % ы), анын ичинен 1498 адам Тачен шаарынын өзүндө болгон, 1962- жылы жарандык согуш учурунда орус качкындарынын көбү СССРге кайтып келгенден кийин кыргыздар деп аталгандар массалык түрдө көчүп келишкен [1] . Эмин районунда 302 кыргыз жашайт (0,2 калкынын % ы). Кыргыздар аз санда өлкөнүн башка райондорунда да жашашат. Кыргыздар деп аталгандардын көбү буддизм динин тутушат, азыраактары (40ка жакын үй-бүлө) ислам динин тутушат ; диндер аралык аралаш никелер көп кездешет. Казактар менен уйгурлардын таасири астында ислам салттары акырындык менен бекемделип, будда жана ислам салттарынын активдүү аралашуусу байкалууда.

Булактар[түзөтүү | булагын түзөтүү]

  1. Бабротека: электронная библиотека Бабра :: Чертыков М.А. :: Тарбагатайские кыргызы(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Текшерилген күнү 19 -январь (үчтүн айы) 2013. Түп булактан архивделген күнү 13 -март (жалган куран) 2012.