Укулеле

Укулеле
Негизги маалымат
Диапазон	C4 (До) – A5 (Ля) 2 октавага жакын
Угулушу
Укулеле Уикиказынада

Укулеле – Гавайи аралдарында пайда болгон, төрт кылдуу кичинекей гитарага окшош музыкалык аспап. Анын аты Гавай тилинен алынган жана "секирген бүргө" дегенди билдирет. Укулеле гитара сыяктуу кылдуу аспаптардын бири болуп саналат, бирок ал кичинекей өлчөмү жана жумшак, жандуу үнү менен айырмаланат. Аспап көбүнчө гавай музыкасында жана тропикалык аймактарда популярдуу, ошондой эле дүйнө жүзүндө көп адамдар тарабынан оюнчу жана жаңычылдык үчүн колдонулат.

Тарыхы

Укулеле аспабынын тарыхы өтө кызыктуу жана ар тараптуу. Анын башталышы Европада, 18-кылымдын орто ченинде орун алган. Ал убакта кылдуу аспаптардын өндүрүшү жакшы өнүгүп, бирок гитаралар, мандолиналар жана башка щипки аспаптар дагы эле кымбат баада болушкан. Жардамчы музыканттар үчүн баа маселеси өтө маанилүү болчу — ошол учурдагы гитаралардын өлчөмдөрү да алар үчүн ыңгайсыз болчу.

Базардагы муктаждыкка жооп кылып, ошол кезде люте чеберлери төрт кылдуу кичинекей гитараларды жасай башташкан. Муну менен эле кавакиньо деп аталган аспап пайда болгон — ал азыркы укулеленин түп атасы болуп саналат.

Эмне үчүн "гавай гитарасы" деп аталып калганы тууралуу суроо туулат, анткени алгачкы моделдер Португалияда иштелип чыккан. Бул жөнөкөй: 19-кылымдын аягында Португалиядан, Мадейра жана Азор аралдарынан миңдеген көчмөндөр Гавайи аралдарына жаңы, бактылуу жана кайгырбай жашоо издешип барган. Алар менен кавакиньо да келип, бул аспап ошол кезде популярдуу болгон. Көчмөндөрдүн арасында тажрыйбалуу чеберлердин тобу, анын ичинде устачы Мануэль Нуньес да болгон. Ал Гавайи аралдарында мебель чыгаруучу ишкананы ачууну пландашкан, бирок бизнес ийгиликсиз болуп, чеберлерге өздөрүн жана үй-бүлөлөрүн камсыз кылуу үчүн музыкалык аспаптардын өндүрүшүнө өтүүгө туура келген. Гавайи гитаралары, укулеле деп аталган аспаптардын качан пайда болгондугу так белгилүү эмес, бирок тарыхчылар бул окуя 1886-жылы болгон деп эсептешет.

Жергиликтүү калк жаңы келген люте чеберлеринин таланттарын дароо баалашкан жок – эл арасында аспаптар «жийиркеничтүү португалдык гитаралар» деп аталган. «Скачущая блоха» деген ат дагы ушул жаңы аспапка болгон гавайлыктардын жаман мамилесинен улам пайда болгон.

Бирок, убакыт өтүп, жергиликтүү калк менен португалдыктар арасында болгон байланыш укулеленин популярдуулугунун өсүшүнө алып келди. Расмий түрдө 1889-жылы укулеле Гавайи аралында британдык Nyanza кемесинде өткөн чоң майрамда тааныштырылган. Ага принцесса Виктория Кайулани жана падыша Давид Калакуа да чакырылган. Соңкусы жаңы музыкалык аспапка абдан жагып, майрамда Гавайи гитарасынын коштоосунда бир нече ырынын аткарган.

Укулеленин популярдуулугунун өсүшүнө гавайлыктар арасында ал негизинен коа деп аталган гавай акациясынан жасалып, ал аралдарда символикалык мааниге ээ болгондугу да чоң таасир эткен. Ошентип, укулеле эл ичинде популярдуу аспап болуп гана калган жок, ошондой эле Гавайи аралдарынын маданий мурастарынын бири катары статусту алып алды.

Укулеленин популярдуулугун арттырган биринчи музыканттардын бири португалдык Жоао Фернандес болгон, ал да көшмөндөрдүн катарында Гавайи аралдарына келген. Ал өзүнүн чыгармаларын Португалия менен Гавайи аралдарынын ортосундагы узак жана көптөгөн сапарларында аткарып, аралдагы мамлекеттик майрамдарда дайыма катышып, жергиликтүү калк арасында чоң сыйга ээ болгон. Легенда боюнча, Жоао укулеленин жардамы менен угуп көргөн ар бир ырына так айкалыштырган.

20-кылымда укулеленин дүйнөлүк популярдуулугунун борбору АКШга айланган. Аспап өлкөгө Гавайи аралдарынын аннекциясынан кийин кирген жана анын популярдуулугу 20-кылымдын орто ченинде өсө баштаган. Улуу депрессиянын учурунда 20-30-жылдары анын популярдуулугу төмөндөсө да, 40-жылдары кайра жогорулайт. Экинчи дүйнөлүк согуштан кийин Гавайи аралдарында кызмат өтөгөн көптөгөн аскерлер үйлөрүнө кайтып келгенде, өздөрүнүн сүйүктүү оюнчугун, ошол учурдагы кыйын шарттарда аларга көңүл ачкан укулелени өздөрү менен алып келишкен. Бул АКШда укулеленин кызыгуусун чоңойтту.

50-жылдары пластмассалардан жасалган укулеле Maccaferri ысык популярдуулукка ээ болгон. Ошондой эле телеберүүлөрдө укулеле менен ырдаган ырчылар жана чыгармалар көбөйгөн, алардын арасында телезвезда Артур Годфри, Тайни Тим, Клифф Эдвардс жана башка көптөгөн музыканттар болгон.

Кызыктуу фактылар

• Башында укулеленин кылдары койдун ичегисинен жасалчу. Бүгүнкү күндө бул табигый материалдын ордуна нейлон колдонулат.
• Улуу Британияда музыкалык чыгармаларды жалгыз гана укулеле менен аткарган бүтүндөй оркестр бар. Ал «Улуу Британиянын Укулеле Оркестри» деп аталат.
• 19-кылымдын аягында укулеле Гавайи падышалыгындагы асылзаттар арасында абдан популярдуу болгон. Аны акыркы Гавайи ханышасы Лилиуокалани да черткен.
• 2012-жылдын 28-июлунда Жапониянын Йокогама шаарында 2134 адам бир эле учурда укулеледе ойногон. Бул иш-чара азыркыга чейин рекорд болуп эсептелет.

Булактар

Strunki/Укулеле: что это за инструмент? Основные виды и особенности укулеле

7 ИНТЕРЕСНЫХ ФАКТОВ ОБ УКУЛЕЛЕ

От Гавайев до Японии(жеткиликсиз шилтеме)