Мазмунга өтүү

Футбол боюнча дүйнө чемпиондугу

Википедия долбоорунан
Футбол боюнча дүйнө чемпиондугу
англ. FIFA World Cup
Түптөлгөн

1930

Аймак

бүткүл дүйнө

Командалар саны

48 (2026-жылдан баштап)

Квалификациялар

Конфедерациялар кубогу
Финалиссима

Учурдагы чемпион

Аргентина Аргентина (3 жолу)

Көп титулдуу

Бразилия Бразилия (5 жолу)

Сайты

https://www.fifa.com/worldcup/

2026 Футбол боюнча дүйнө чемпиондугу

Футбол боюнча дүйнө чемпиондугу, расмий түрдө ФИФА Дүйнө кубогу деп аталган (англ. FIFA World Cup), көбүнчө Футбол боюнча дүйнөлүк кубогу, ФИФА дүйнөлүк чемпиондугу, мундиаль деп аталган (исп. Copa Mundial de Fútbol) — 1930-жылдан бери өткөрүлүп жаткан негизги эл аралык футбол мелдеши. Чемпиондукту дүйнөлүк футболдун башкаруучу органы — ФИФА уюштурат жана ага бардык континенттерден ФИФАнын мүчөсү болушкан өлкөлөрдүн эркектер курама командалары катыша алат.

Дүйнөлүк чемпиондуктардын финалдык турнирлери Олимпиада оюндары сыяктуу төрт жылда бир өткөрүлөт, бирок аймактык турнирлерди эске алсак, ар бир Дүйнөлүк кубок үч жылдан ашык созулат. Чемпиондуктун тандоо мелдештерине 200дөн ашык команда катышат. Алдын ала тандалган кабыл алуучу өлкөдө (же бир нече кабыл алуучу өлкөлөрдө) төрт жылда бир өтүүчү финалдык турнирге 48 команда (2026-жылдан баштап; 1998—2022-жылдары — 32 команда) катышат: квалификациялык турнирдин жыйынтыгы боюнча 47 командага чейин жана (1938-жылдан бери) кабыл алуучу өлкөнүн командасы же бир нече кабыл алуучу өлкөлөрүнүн командалары катышат. 1938-жылдан 2002-жылга чейин Дүйнөлүк кубогунун мурунку мелдешинин жеңүүчүсү финалдык турнирге квалификациясыз кирчү; 2006-жылдан бери мурунку Дүйнө чемпиондугунун жеңүүчүсү жалпы негизде квалификациялык турнирде жолдомо алат.

Анын дээрлик бир кылымдык тарыхында Дүйнө чемпиондугу Австралиядан башка бардык континенттерде өткөрүлгөн, бирок Дүйнө чемпиондору Түштүк Америка менен Европанын гана командалары болгон.

Футбол боюнча дүйнө чемпионатынын финалдык бөлүгү чоң аудиторияга ээ жана дүйнө жүзү боюнча чоң кызыгууну жаратууда. Маселен, 2022-жылкы чемпиондуктун финалын 1,5 миллиарддан ашык көрүүчү көргөн, ал эми турнирдин жалпы аудиториясы дүйнөнүн бардык булуң-бурчунан 4 миллиард күйөрмандан ашкан.

Акыркы жыйынтыкталган футбол боюнча дүйнө чемпионаты 2022-жылдын 20-ноябрынан 18-декабрына чейин Катарда өткөн. Учурдагы дүйнө чемпиону Аргентина курамасы.

Жалпы маалымат

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Дүйнө чемпиондугунун бүткүл тарыхында 8 гана өлкө чемпион наамына ээ болгон. Бразилия эң көп титулга ээ – анын командасы Дүйнө чемпиондугун беш жолу жеңип алган. Италия менен Германия Дүйнө чемпиондугун төрт жолу жеңип алышкан; Аргентина үч жолу жеңишке жетишкен; Уругвай менен Франция эки жолу чемпион болушса, Англия менен Испания бирден чемпион болушкан.

Оюнчу катары үч жолу дүйнө чемпиону болгон жалгыз адам — Пеле (1958, 1962 жана 1970-жылдардагы чемпиондуктарында). Дагы 20 оюнчу эки жолку чемпион болгон, негизинен бразилиялыктар (1958 жана 1962-жылкы чемпиондуктарда — 13 оюнчу, 1994 жана 2002-жылкы чемпиондуктарында — экөө), ошондой эле Италия курама командасынын төрт оюнчусу (1934 жана 1938-жылкы чемпиондуктарында) жана бир оюнчу Аргентина курама командасы (1978 жана 1986 чемпиондуктарында). Витторио Поццо — командасын эки жолу (1934 жана 1938-жылдары) Дүйнө чемпиондугунун жеңишине жеткизген жалгыз башкы машыктыруучу. Марио Загалло, Франц Беккенбауэр жана Дидье Дешам оюнчу катары да, башкы машыктыруучу катары да чемпиондукту жеңип алышкан. Загалло - оюнчу катары эки жолу, 1958 жана 1962-жылдары, бир жолу машыктыруучу катары, 1970-ж. Беккенбауэр жана Дешам - ар бири бирден, Беккенбауэр - 1974 жана 1990-жылдары, Дешам - 1998 жана 2018-жылдары. Чемпиондук наамдардын саны боюнча абсолюттук рекорд Марио Загаллого таандык, ал жалпысынан төрт жолу чемпион болгон (1994-жылы башкы машыктыруучунун жардамчысы катары).

Жыл Өткөрүлгөн
жер
Финалисттер Жарым финалисттер
Чемпион Эсеп 2-орун 3-орун Эсеп 4-орун
1930  Уругвай Уругвай
Уругвай
4:2 Аргентина
Аргентина
Америка Кошмо Штаттары
АКШ
(1) Югославия
Югославия
1934  Италия Италия
Италия
2:1
кош. убакыт
Чехословакия
Чехословакия
Германия
Германия
3:2 Австрия
Австрия
1938  Франция Италия
Италия
4:2 Венгрия
Венгрия
Бразилия
Бразилия
4:2 Швеция
Швеция
1942 Экинчи дүйнөлүк согуштан улам өткөрүлгөн эмес.
1946 Экинчи дүйнөлүк согуштун кесепеттеринен улам өткөрүлгөн эмес.
1950  Бразилия Уругвай
Уругвай
2:1(2) Бразилия
Бразилия
Швеция
Швеция
3:1(2) Испания
Испания
1954  Швейцария Германия
ГФР
3:2 Венгрия
Венгрия
Австрия
Австрия
3:1 Уругвай
Уругвай
1958  Швеция Бразилия
Бразилия
5:2 Швеция
Швеция
Франция
Франция
6:3 Германия
ГФР
1962  Чили Бразилия
Бразилия
3:1 Чехословакия
Чехословакия
Чили
Чили
1:0 Югославия
Югославия
1966  Англия Англия
Англия
4:2
кош. убакыт
Германия
ГФР
Португалия
Португалия
2:1 ССРС
ССРС
1970  Мексика Бразилия
Бразилия
4:1 Италия
Италия
Германия
ГФР
1:0 Уругвай
Уругвай
1974  ГФР Германия
ГФР
2:1 Нидерланд
Нидерланд
Польша
Польша
1:0 Бразилия
Бразилия
1978  Аргентина Аргентина
Аргентина
3:1
кош. убакыт
Нидерланд
Нидерланд
Бразилия
Бразилия
2:1 Италия
Италия
1982  Испания Италия
Италия
3:1 Германия
ГФР
Польша
Польша
3:2 Франция
Франция
1986  Мексика Аргентина
Аргентина
3:2 Германия
ГФР
Франция
Франция
4:2
кош. убакыт
Бельгия
Бельгия
1990  Италия Германия
ГФР
1:0 Аргентина
Аргентина
Италия
Италия
2:1 Англия
Англия
1994  АКШ Бразилия
Бразилия
0:0
(3:2 пен.)
Италия
Италия
Швеция
Швеция
4:0 Болгария
Болгария
1998  Франция Франция
Франция
3:0 Бразилия
Бразилия
Хорватия
Хорватия
2:1 Нидерланд
Нидерланд
2002  Жапония
 Корея Республикасы
Бразилия
Бразилия
2:0 Германия
Германия
Түркия
Түркия
3:2 Корея Республикасы
Корея Республикасы
2006  Германия Италия
Италия
1:1
(5:3 пен.)
Франция
Франция
Германия
Германия
3:1 Португалия
Португалия
2010  ТАР Испания
Испания
1:0
кош. убакыт
Нидерланд
Нидерланд
Германия
Германия
3:2 Уругвай
Уругвай
2014  Бразилия Германия
Германия
1:0
кош. убакыт
Аргентина
Аргентина
Нидерланд
Нидерланд
3:0 Бразилия
Бразилия
2018  Орусия Франция
Франция
4:2 Хорватия
Хорватия
Бельгия
Бельгия
2:0 Англия
Англия
2022  Катар Аргентина
Аргентина
3:3
(4:2 пен.)
Франция
Франция
Хорватия
Хорватия
2:1 Марокко
Марокко
2026  АКШ
 Канада
 Мексика
2030  Испания
 Португалия
 Марокко
 Аргентина
 Парагвай
 Уругвай
2034  Сауд Арабиясы
1 — 1930-жылкы дүйнө чемпиондуктагы үчүнчү орун үчүн оюн өткөрүлгөн эмес. Югославия жана АКШ экөө тең жарым финалда Уругвайга жана Аргентинага тиешелүү түрдө 1:6 эсебинде утулушкан. Бирок, ФИФАнын чечими боюнча, чемпионаттагы жалпы көрсөткүчтөрүнө жараша АКШга үчүнчү орун, ал эми Югославияга төртүнчү орун берилген.
2 — 1950-жылы расмий финалдык матч өткөрүлгөн эмес, анткени алдыңкы орундар төрт команданын катышуусундагы финалдык топтук турнирде чечилген. Бирок, акыркы турдун Уругвай менен Бразилия курама командаларынын ортосундагы матчы (Мараканасо деген ат менен белгилүү) иш жүзүндө финалдык оюн болуп калды. Анткени бул беттеште 2:1 эсебиндеги жеңиш Уругвайга финалдык топтук турнирдин биринчи ордун жана чемпиондук наамды алып келген. Ушуга окшош, Швеция менен Испаниянын беттеши, анда Швеция 3:1 эсебинде жеңишке жетишкен, финалдык топтук турнирде Швецияга үчүнчү орун алып келип, иш жүзүндө үчүнчү орун үчүн матч болуп калды.