Улак тартыш: нускалардын айырмасы

Википедия дан
Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
No edit summary
No edit summary
1-сап: 1-сап:
УЛАК ТАРТЫШ, көк бөрү – кыргыздын улуттук ат [[оюн]]у. Улак тартыш илгертен бери чоң [[салт]]анаттарда, майрамдарда, аш-[[той]]лордо өткөрүлгөн. Татаал, коркунучтуу, кокустуктары көп оюн болгондуктан атаандаштардын ортосунда кадыр-барктуу, [[тажрыйба]]луу кишилерден бокобулдарды (калыстарды) дайындашып, ошолордун чечими боюнча оюн өткөрүлгөн.
'''Улак тартыш, көк бөрү'''[[Кыргыз улуттук оюндары|кыргыздын улуттук ат оюну]]. Улак тартыш илгертен бери чоң салтанаттарда, майрамдарда, аш-тойлордо өткөрүлгөн. Татаал, коркунучтуу, кокустуктары көп оюн болгондуктан атаандаштардын ортосунда кадыр-барктуу, тажрыйбалуу кишилерден бокобулдарды (калыстарды) дайындашып, ошолордун чечими боюнча оюн өткөрүлгөн.<br />
[[Улак]] же [[серке|серкени]] мууздап, баш, шыйрагын кесип салып, ичинин кичине жерин жиреп, ичеги-карынын да алып салып, кесилген жер менен мууздоосун бекем тигет. Атаандаштар эки тарапка (ата, айыл, аймак боюнча) бөлүнүшүп, жакшы аттарга минишет. Бөлүнгөн жааттар бирдей санда (3, 5, 7) оюнчуларды чыгарышат. Оюндун негизги максаты жерге ташталган улакты эңип алып, атаандаштарга тарттырбастан белгиленген марага алып келип таштоошондой Айрым учурда кичирээк [[торпок]] да тартылып, аны торпок тартуу деп аташат.<br />

[[Оюн|Оюнга]] жашы 19дан жогорку эркектер катыша алышат. Топтор 2—4 кишиден түзүлөт.
Улак же серкени мууздап, баш, шыйрагын кесип салып, ичинин кичине жерин жиреп, [[ичеги-карын]]ын да алып салып, кесилген жер менен мууздоосун бекем тигет. [[Атаандаш]]тар эки тарапка (ата, айыл, аймак боюнча) бөлүнүшүп, жакшы аттарга минишет. Бөлүнгөн жааттар бирдей санда (3, 5, 7) оюнчуларды чыгарышат. Оюндун негизги максаты жерге ташталган улакты эңип алып, атаандаштарга тарттырбастан белгиленген марага алып келип таштоошондой Айрым учурда кичирээк [[торпок]] да тартылып, аны торпок тартуу деп аташат.
== Оюн өткөрүлүүчү жер ==

Улак тартылыш үчүн жумшак тегиз [[талаа]] же аянт тандалып алынат, аянттын эки жагынан бийик тиги 50—60 см. келген желектер менен дарбаза белгиленет. Дарбазанын кеңдиги 15 метр. Талаанын ,(аянттын) өлчөмү: кеңдиги 100—150 метр, узундугу— 200—300метр. Талаанын ортосунда [[диаметр|диаметри]] 6 метр келген мара жайгашкан. Дарбазанын алдында 2 метр кеңдикте, узундугу 15 метр келген аянтча чийилет. Улакты ушул аянтчанын ичине түшүрүү керек же чиймеге илинип жатууга тийиш. Эгерде улак бул аянтчага жетпей же ашып барып түшсө, калыс тешүүнү токтотуп, улакты дарбазадан 25—30 метр, жерге алып барып таштайт. Анан ышкырыгы менен кайрадан беттешүүнүн башталганын билдирет, 20— 25 метр алыстыкта сызык чийилет, же желекче сайылат. Улакчылар беттешүүнүн жүрүшүндө улак менен ушул сызыкты (желекчеден) өтө чаап кетишсе оюн токтотулат да кайрадан ортодон башталат.

==Колдонулган адабият==
==Колдонулган адабият==
* “Кыргыз Тарыхы. Энциклопедия”. Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Педагогикалык университети. Башкы ред. Ү.А.Асанов, жооптуу ред. А.А. Асанканов.Ред. кеңеш: Ө.Ж.Осмонов (төрага) Т.Н Өмүрбеков Б.- 2003.<br>
“Кыргыз Тарыхы. Энциклопедия” Бишкек 2003.<br>
* [["Кыргыз эл оюндары" китеби|Х. Н. Анаркулов. Кыргыз эл оюндары. -Ф.: 1981, ISBN-10(13):5-65500669-3]]
“Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору”<br>
[[Категория:Оюндар]]
“И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Педагогикалык университети”<br>
“Башкы ред. Ү.А.Асанов, жооптуу ред. А.А. Асанканов”.<br>
“Ред кеңеш: Ө.Ж.Осмонов (төрага) Т.Н Өмүрбеков”<br>
==Интернеттик шилтемелер==
[[Category:Кыргызстан]]<br>
[[Category:Кыргызстан]]<br>

[[Category:Искусство]]<br>
[[Category:Искусство]]<br>
[[Category:Маданият]]<br>
[[Category:Маданият]]<br>

7 декабрь 2012, саат 19:29 учурдагы нуска

Улак тартыш, көк бөрүкыргыздын улуттук ат оюну. Улак тартыш илгертен бери чоң салтанаттарда, майрамдарда, аш-тойлордо өткөрүлгөн. Татаал, коркунучтуу, кокустуктары көп оюн болгондуктан атаандаштардын ортосунда кадыр-барктуу, тажрыйбалуу кишилерден бокобулдарды (калыстарды) дайындашып, ошолордун чечими боюнча оюн өткөрүлгөн.
Улак же серкени мууздап, баш, шыйрагын кесип салып, ичинин кичине жерин жиреп, ичеги-карынын да алып салып, кесилген жер менен мууздоосун бекем тигет. Атаандаштар эки тарапка (ата, айыл, аймак боюнча) бөлүнүшүп, жакшы аттарга минишет. Бөлүнгөн жааттар бирдей санда (3, 5, 7) оюнчуларды чыгарышат. Оюндун негизги максаты жерге ташталган улакты эңип алып, атаандаштарга тарттырбастан белгиленген марага алып келип таштоошондой Айрым учурда кичирээк торпок да тартылып, аны торпок тартуу деп аташат.
Оюнга жашы 19дан жогорку эркектер катыша алышат. Топтор 2—4 кишиден түзүлөт.

Оюн өткөрүлүүчү жер

Улак тартылыш үчүн жумшак тегиз талаа же аянт тандалып алынат, аянттын эки жагынан бийик тиги 50—60 см. келген желектер менен дарбаза белгиленет. Дарбазанын кеңдиги 15 метр. Талаанын ,(аянттын) өлчөмү: кеңдиги 100—150 метр, узундугу— 200—300метр. Талаанын ортосунда диаметри 6 метр келген мара жайгашкан. Дарбазанын алдында 2 метр кеңдикте, узундугу 15 метр келген аянтча чийилет. Улакты ушул аянтчанын ичине түшүрүү керек же чиймеге илинип жатууга тийиш. Эгерде улак бул аянтчага жетпей же ашып барып түшсө, калыс тешүүнү токтотуп, улакты дарбазадан 25—30 метр, жерге алып барып таштайт. Анан ышкырыгы менен кайрадан беттешүүнүн башталганын билдирет, 20— 25 метр алыстыкта сызык чийилет, же желекче сайылат. Улакчылар беттешүүнүн жүрүшүндө улак менен ушул сызыкты (желекчеден) өтө чаап кетишсе оюн токтотулат да кайрадан ортодон башталат.

Колдонулган адабият

  • “Кыргыз Тарыхы. Энциклопедия”. Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Педагогикалык университети. Башкы ред. Ү.А.Асанов, жооптуу ред. А.А. Асанканов.Ред. кеңеш: Ө.Ж.Осмонов (төрага) Т.Н Өмүрбеков Б.- 2003.
  • Х. Н. Анаркулов. Кыргыз эл оюндары. -Ф.: 1981, ISBN-10(13):5-65500669-3