Малколм Икс: нускалардын айырмасы
Makecat-bot (талкуу | салымы) м r2.7.3) (робот кошту: kk:Малколм Икс |
мNo edit summary |
||
1-сап: | 1-сап: | ||
[[Файл:Malcolm-x.jpg|thumb|right|Малколм Икс (1925-1965) ]] |
[[Файл:Malcolm-x.jpg|thumb|right|Малколм Икс (1925-1965) ]] |
||
'''Малколм Х''' (Малколм Литл; Май 19, 1925 – Феврал 21, 1965) Ел-Хаж Малик Ел-Шахбаз, [[Америкалык |
'''Малколм Х''' (Малколм Литл; Май 19, 1925 – Феврал 21, 1965) Ел-Хаж Малик Ел-Шахбаз, [[Афро-Америкалык Мусулмандар]]дын министри ж-а Нейшн оф Исламдын катчысы. |
||
1964-жылы Нейшн оф |
1964-жылы Нейшн оф Исламдaн чыкты. Ошол эле жылы Меккеге барып ажы болуп, мусулман динине отту. Ал Муслим Моск ж-а Афро-Америка Биримдик Организациясынын да куруучусу. Малколм, Улуттук Биримдик Аптасынын биринчи кунундо [[Вашингтон Хайтс]]та киши колдуу болуп олду. |
||
[[Файл:Mg48.jpg|thumb|right|Жаш кезинде ]] |
[[Файл:Mg48.jpg|thumb|right|Жаш кезинде ]] |
||
13-сап: | 13-сап: | ||
== Балалык жылдары == |
== Балалык жылдары == |
||
Малколм Литл 1925-жылы Омаха, |
Малколм Литл 1925-жылы [[Омаха]], [[Небраска]]да туулган. Атасы [[Орл Литл]] ачык создуу,официалдуу емес [[Баптист]] катчысы ж-а [[Маркус Гарви]]нин жактоочусу, Буткул Каралардын Онугуу Ассосациясынын жергиликтуу лидери болгон. Орлдун 3 бир тууганын ак адамдар олтуруп кетишкен. |
||
Орл Литлдин Луиз Литлден(Малколмдун апасы) мурдагы аялынан 3 баласы бар еле(Елла,Мери,Орл). Екинчи аялынан 7 балалуу болгон. Малколм 4-су еле. Балдарынын аттары жашына карап: Вилфред,Хилда,Филберт,Малколм,Региналд,Вонн,Весли. Орл олгондон бир канча жылдан кийин Луиз башка бироодон Роберт аттуу бала торогон. |
Орл Литлдин Луиз Литлден(Малколмдун апасы) мурдагы аялынан 3 баласы бар еле(Елла,Мери,Орл). Екинчи аялынан 7 балалуу болгон. Малколм 4-су еле. Балдарынын аттары жашына карап: Вилфред, Хилда, Филберт, Малколм, Региналд, Вонн, Весли. Орл олгондон бир канча жылдан кийин Луиз башка бироодон Роберт аттуу бала торогон. |
||
Луиз Литл [[Гренада]] туулган. Малколм апасынын ак аялдарга окшоорун айтат. Луиздин |
Луиз Литл [[Гренада]]да туулган. Малколм апасынын ак аялдарга окшоорун айтат. Луиздин [[Шотландия]]лык атасы ак болуп, Малколм ал адам жонундо еч нерсе билбесин белгилеген. Малколм бир аз ак жуумал тусун енеси ж-а чон таятасынан алган. Мурда бул ак жуумал терисин ак адам болуш учун керек болгон символ катары караса да кийин ал:"ак зордукчунун мендеги ар бир тамчы канын жек кором" деп айткан. Малколм уй булодогу балдардын ак жуумалы болгон учун атасы аны жакшы короорун сезч бирок ошол еле себептен апасы аны жаман короорун ойлоч. "Кызыл", Малколмдун такма аттарынын бироосу. Бул такма ат анын чачынын кызгылт болушунан келип чыккан. Ал бой жетип оскон сайин чачы да кара туско айлана баштаган. |
||
Ал озунун Автобиографиясында, [[Ку Клукс |
Ал озунун Автобиографиясында, [[Ку Клукс Кланс]]тар апасын, ошол кезде Луиздин боюнда Малколм бар эле)ыза кылганын жазат. Литлдин уй булосу [[Милвауки]],[[Висконсан]](1926) ж-а [[Лансинг]],[[Мичиган]]га кайрадан жайгашат. 1931-жылы [[Орл Литл]] трамвайдын астында калып жан берет. Бийликтегилер бул окуяны кокустук деп чечим чыгарса да Малколм, Орл [[Каралар Биримдиги]] тарабынан олтурулду деп шектенген. Кеебир негрлер Орлду Каралар Биримдиги олтурду дешет. Бирок милиционерлер Орлдун олордон мурда аларга тайып жыгылып трамвайдын астында калганын айтканын айтышат. |
||
Луиз Литл куйоосунун олумундон коп отпой ооруп калып, балдары жетимдер уйуно жонотулгон. Луиз Мичигандагы ооруканада аны Малколм ж-а жакындары келип алганга чейин 26 жыл жаткан. |
Луиз Литл куйоосунун олумундон коп отпой ооруп калып, балдары жетимдер уйуно жонотулгон. Луиз Мичигандагы ооруканада аны Малколм ж-а жакындары келип алганга чейин 26 жыл жаткан. |
||
Малколм кичинекейинде ото жакшы окуучу болгон бирок 8-класста окууну таштаган. Себеби анын мугалими |
Малколм кичинекейинде ото жакшы окуучу болгон бирок 8-класста окууну таштаган. Себеби анын мугалими ага кара болгону учун адвокат болалбай турганын айткан. Ар кайсы жетимдер уйундо калгандан кийин ал Бостон, массачусетке тууганы Елла Литл Колинстин жанына 1941-жылы Февралда барган. |
||
== Улан кездери == |
== Улан кездери == |
||
⚫ | Малколм Бостондо ар кандай иштерде иштейт. Линди Хоп клубунда бут кийим тазалагыч болуп да иштеген. "Малколм Икстин омур баяны"нда ал Дюк Еллингтон ж-а бир топ [[Афро-Америкалык]] таанымал музыканттардын бут кийимин тазалаганын айтат. Малколм иштен ишке, шаардан шаарга кочуп жургон. Харлемде жургондо ал томондогудой иштер м-н алек болот: наркотовар, кумар, алдамчылык, уурулук ж-а жалаптарды сатуучулук. Ушундан улам аны тааныгандар "Детроит Кызылы" деп коюшкан. |
||
⚫ | |||
⚫ | Малколм Бостондо ар кандай иштерде иштейт. Линди Хоп клубунда бут кийим тазалагыч болуп да иштеген. "Малколм Икстин омур баяны"нда ал Дюк Еллингтон ж-а |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
Массачусетс турмосундо динди жек коргону учун аны "Шайтан" дешкен. Ал жерде Малколм, Жон Елтон Бембри деген адам м-н таанышкандан кийин, озун-озу жоопко тартып, коп китеп окуй баштайт. |
Массачусетс турмосундо динди жек коргону учун аны "Шайтан" дешкен. Ал жерде Малколм, Жон Елтон Бембри деген адам м-н таанышкандан кийин, озун-озу жоопко тартып, коп китеп окуй баштайт. |
||
1948-жылы Малколмдун бир тууганы Филберт Нейшн оф Ислам жонундо катында жазат. Бир тууганы Региналд "Малколм,мындан ары чочконун етин жебе ж-а сигарет чекпе,мен сага ал жерден чыгуунун жолун корсотом" дегенге чейин Малколм Нейшн оф Исламдын мучосу болууга кызыккан емес. Турмодогу кийинки жылдарында ал Кара Мусулмандардын лидери [[Элайжа Мухаммед]] м-н кат жазышып турган. |
1948-жылы Малколмдун бир тууганы Филберт Нейшн оф Ислам жонундо катында жазат. Бир тууганы Региналд "Малколм, мындан ары чочконун етин жебе ж-а сигарет чекпе, мен сага ал жерден чыгуунун жолун корсотом" дегенге чейин Малколм Нейшн оф Исламдын мучосу болууга кызыккан емес. Турмодогу кийинки жылдарында ал Кара Мусулмандардын лидери [[Элайжа Мухаммед]] м-н кат жазышып турган. |
||
1948 |
1948-жылы Февралда айрыкча бир тууганынын жардамы м-н Малколм Норфолктогу чон китепканасы бар турмого откорулот. Кийин ал бул турмо жонундо мындай дейт: "Бир канча ай турмодо екенимди унутуп койдум. Чындыгында ошол убакка чейин мен озумду анчалык еркин сезген емесмин." 1952-жылы 7-Августта Малколм турмодон чыгат(?). |
||
46-сап: | 45-сап: | ||
[[Файл:Savioursday041.jpg|thumb|right| ]] |
[[Файл:Savioursday041.jpg|thumb|right| ]] |
||
Малколм турмодон чыккандан кийин 1952-жылы Чикагодо Елайжа Мухаммед м-н жолугат. Нейшн оф Исламдын башка мучолорундой еле ал да фамилиясын "Х" деп алмаштырат. Ал фамилиясы жонундо мындай дейт:"Мусулмандардын "Х"и Африкадагы ататектеринин чыныгы атын корсотот. Ал еми менин "Х"им болсо кок коздуу ак шайтандардын менин аталарыма койгон атынын озгорулушун коргозот." |
Малколм турмодон чыккандан кийин 1952-жылы Чикагодо Елайжа Мухаммед м-н жолугат. Нейшн оф Исламдын башка мучолорундой еле ал да фамилиясын "Х" деп алмаштырат. Ал фамилиясы жонундо мындай дейт: "Мусулмандардын "Х"и Африкадагы ататектеринин чыныгы атын корсотот. Ал еми менин "Х"им болсо кок коздуу ак шайтандардын менин аталарыма койгон атынын озгорулушун коргозот." |
||
1953 |
1953-жылы мартта Малколм коммунист екенин айтышы м-н ФБР(FBI) ага файл ачат. |
||
1953 |
1953-жылы июлда Малколм Нейшн оф Исламдын Темпл Намбр Уанынын Детроиттеги жардамчы министри болот. Кийинчереек ал Бостондо Темпл Намбр Илевн, Филадельфияда ж-а Пенсилваняда Темпл Намбр Твелфти курат. Ал [[Харлем]]деги Темпл Намбр Севндин лидери болуп чечилет. Мындан тарта ал тез аранын ичинде таанымал боло баштайт. |
||
1952-жылы |
1952-жылы Нейшн оф Исламга кошулгандан тартып 1964-жылга чейин Малколм бул агымдын идеяларын жайды. Ал ак адамдарды "шайтан" деп айткан. |
||
Малколм, агымдын Елайжадан кийинки екинчи ен кучтуу адамы болгон. Нейшн оф Исламга 1952 |
Малколм, агымдын Елайжадан кийинки екинчи ен кучтуу адамы болгон. Нейшн оф Исламга 1952-жылдан 1963-жылга чейин 25000 ге жакын мучо кошо алган. Ал [[Кассиус Клей]]дин ([[Мухаммед Али]]) да бул кыймылга кошулушуна себепкер болот. Бирок Мухаммед Али да Малколм сыяктуу еле Нейшн оф Исламдан чыгып кетет. |
||
== Уй-булосу == |
== Уй-булосу == |
||
1958-жылы ал Бетти Х м-н уйлонот. Алты кыздары болот: Аттала(1958),Кубила(1960),Иляса(1962),Гамила Лумумба(1964),егиздер Малак ж-а Малика (1965) |
1958-жылы ал Бетти Х м-н уйлонот. Алты кыздары болот: Аттала(1958), Кубила(1960), Иляса(1962), Гамила Лумумба(1964), егиздер Малак ж-а Малика (1965) |
||
== Кастро м-н жолугуусу == |
== Кастро м-н жолугуусу == |
||
1960 |
1960-жылы сентябрда [[Бириккен Улуттар Уюму]]нун Генералдык Ассемблеясына келген [[Куба]]лык лидер [[Фидел Кастро]] м-н жолугушат. Ал Африкалык лидерлер м-н да корушот. |
||
71-сап: | 70-сап: | ||
[[Файл:MLK_and_Malcolm_X_USNWR_cropped.jpg|thumb|right|Малколм Икс Мартин Лютер Кинг м-н,26-Март,1964]] |
[[Файл:MLK_and_Malcolm_X_USNWR_cropped.jpg|thumb|right|Малколм Икс Мартин Лютер Кинг м-н,26-Март,1964]] |
||
1964 |
1964-жылы 8-мартта Малколм официалдуу турдо Нейшн оф Исламдан чыкканын билдирет. Торт кундон кийин ал Муслим Моск Инкти курат. Ал Нейшн оф Исламдын коз карашына жакын туруу м-н бирге агымдын тушунукторун жанырта баштаган. 26-мартта, Вашингтондо [[Мартин Лютер Кинг]] м-н жолугушат. Бул жолугушуу болгону бир минутага гана созулуп, еки лидердин биринчи ж-а акыркы жолугушуулары болду. |
||
Кеебир чыныгы мусулмандар Малколмду чыныгы Исламды уйронууго ундойт. Кийинчереек ал Меккеге ажы зыяратына барат. |
Кеебир чыныгы мусулмандар Малколмду чыныгы Исламды уйронууго ундойт. Кийинчереек ал Меккеге ажы зыяратына барат. |
8 декабрь 2012, саат 17:23 учурдагы нуска
Малколм Х (Малколм Литл; Май 19, 1925 – Феврал 21, 1965) Ел-Хаж Малик Ел-Шахбаз, Афро-Америкалык Мусулмандардын министри ж-а Нейшн оф Исламдын катчысы.
1964-жылы Нейшн оф Исламдaн чыкты. Ошол эле жылы Меккеге барып ажы болуп, мусулман динине отту. Ал Муслим Моск ж-а Афро-Америка Биримдик Организациясынын да куруучусу. Малколм, Улуттук Биримдик Аптасынын биринчи кунундо Вашингтон Хайтста киши колдуу болуп олду.
Балалык жылдары
Малколм Литл 1925-жылы Омаха, Небраскада туулган. Атасы Орл Литл ачык создуу,официалдуу емес Баптист катчысы ж-а Маркус Гарвинин жактоочусу, Буткул Каралардын Онугуу Ассосациясынын жергиликтуу лидери болгон. Орлдун 3 бир тууганын ак адамдар олтуруп кетишкен.
Орл Литлдин Луиз Литлден(Малколмдун апасы) мурдагы аялынан 3 баласы бар еле(Елла,Мери,Орл). Екинчи аялынан 7 балалуу болгон. Малколм 4-су еле. Балдарынын аттары жашына карап: Вилфред, Хилда, Филберт, Малколм, Региналд, Вонн, Весли. Орл олгондон бир канча жылдан кийин Луиз башка бироодон Роберт аттуу бала торогон.
Луиз Литл Гренадада туулган. Малколм апасынын ак аялдарга окшоорун айтат. Луиздин Шотландиялык атасы ак болуп, Малколм ал адам жонундо еч нерсе билбесин белгилеген. Малколм бир аз ак жуумал тусун енеси ж-а чон таятасынан алган. Мурда бул ак жуумал терисин ак адам болуш учун керек болгон символ катары караса да кийин ал:"ак зордукчунун мендеги ар бир тамчы канын жек кором" деп айткан. Малколм уй булодогу балдардын ак жуумалы болгон учун атасы аны жакшы короорун сезч бирок ошол еле себептен апасы аны жаман короорун ойлоч. "Кызыл", Малколмдун такма аттарынын бироосу. Бул такма ат анын чачынын кызгылт болушунан келип чыккан. Ал бой жетип оскон сайин чачы да кара туско айлана баштаган.
Ал озунун Автобиографиясында, Ку Клукс Кланстар апасын, ошол кезде Луиздин боюнда Малколм бар эле)ыза кылганын жазат. Литлдин уй булосу Милвауки,Висконсан(1926) ж-а Лансинг,Мичиганга кайрадан жайгашат. 1931-жылы Орл Литл трамвайдын астында калып жан берет. Бийликтегилер бул окуяны кокустук деп чечим чыгарса да Малколм, Орл Каралар Биримдиги тарабынан олтурулду деп шектенген. Кеебир негрлер Орлду Каралар Биримдиги олтурду дешет. Бирок милиционерлер Орлдун олордон мурда аларга тайып жыгылып трамвайдын астында калганын айтканын айтышат.
Луиз Литл куйоосунун олумундон коп отпой ооруп калып, балдары жетимдер уйуно жонотулгон. Луиз Мичигандагы ооруканада аны Малколм ж-а жакындары келип алганга чейин 26 жыл жаткан.
Малколм кичинекейинде ото жакшы окуучу болгон бирок 8-класста окууну таштаган. Себеби анын мугалими ага кара болгону учун адвокат болалбай турганын айткан. Ар кайсы жетимдер уйундо калгандан кийин ал Бостон, массачусетке тууганы Елла Литл Колинстин жанына 1941-жылы Февралда барган.
Улан кездери
Малколм Бостондо ар кандай иштерде иштейт. Линди Хоп клубунда бут кийим тазалагыч болуп да иштеген. "Малколм Икстин омур баяны"нда ал Дюк Еллингтон ж-а бир топ Афро-Америкалык таанымал музыканттардын бут кийимин тазалаганын айтат. Малколм иштен ишке, шаардан шаарга кочуп жургон. Харлемде жургондо ал томондогудой иштер м-н алек болот: наркотовар, кумар, алдамчылык, уурулук ж-а жалаптарды сатуучулук. Ушундан улам аны тааныгандар "Детроит Кызылы" деп коюшкан.
1943-жылы аскерге чакырылат бирок аскердик психологдор анын нерв жактан аскердикке жарабастыгын айтышат. Ал озу да аскердик кызматын отобоо учун ал жердеги офицерлерге озунун чын еле "оорулуу" екенин далилдеш учун бир канча жалган нерселерди айткан. Ошентип ал аскерге барбай калат.
1945-жылы Малколм Бостонго кайтып келет. 1946-жылы 12-январда алтын саат уурдаганы учун кармалат. Еки кундон кийин курал-жарак которуп журуудон айыпталат. 16-Февралда уурулук ж-а башка бироонун уйуно уруксатсыз кируудон айыпталып, 8 жылдан 10 жылга чейин еркинен ажырайт.
Массачусетс турмосундо динди жек коргону учун аны "Шайтан" дешкен. Ал жерде Малколм, Жон Елтон Бембри деген адам м-н таанышкандан кийин, озун-озу жоопко тартып, коп китеп окуй баштайт.
1948-жылы Малколмдун бир тууганы Филберт Нейшн оф Ислам жонундо катында жазат. Бир тууганы Региналд "Малколм, мындан ары чочконун етин жебе ж-а сигарет чекпе, мен сага ал жерден чыгуунун жолун корсотом" дегенге чейин Малколм Нейшн оф Исламдын мучосу болууга кызыккан емес. Турмодогу кийинки жылдарында ал Кара Мусулмандардын лидери Элайжа Мухаммед м-н кат жазышып турган.
1948-жылы Февралда айрыкча бир тууганынын жардамы м-н Малколм Норфолктогу чон китепканасы бар турмого откорулот. Кийин ал бул турмо жонундо мындай дейт: "Бир канча ай турмодо екенимди унутуп койдум. Чындыгында ошол убакка чейин мен озумду анчалык еркин сезген емесмин." 1952-жылы 7-Августта Малколм турмодон чыгат(?).
Нейшн оф Ислам
Малколм турмодон чыккандан кийин 1952-жылы Чикагодо Елайжа Мухаммед м-н жолугат. Нейшн оф Исламдын башка мучолорундой еле ал да фамилиясын "Х" деп алмаштырат. Ал фамилиясы жонундо мындай дейт: "Мусулмандардын "Х"и Африкадагы ататектеринин чыныгы атын корсотот. Ал еми менин "Х"им болсо кок коздуу ак шайтандардын менин аталарыма койгон атынын озгорулушун коргозот."
1953-жылы мартта Малколм коммунист екенин айтышы м-н ФБР(FBI) ага файл ачат.
1953-жылы июлда Малколм Нейшн оф Исламдын Темпл Намбр Уанынын Детроиттеги жардамчы министри болот. Кийинчереек ал Бостондо Темпл Намбр Илевн, Филадельфияда ж-а Пенсилваняда Темпл Намбр Твелфти курат. Ал Харлемдеги Темпл Намбр Севндин лидери болуп чечилет. Мындан тарта ал тез аранын ичинде таанымал боло баштайт.
1952-жылы Нейшн оф Исламга кошулгандан тартып 1964-жылга чейин Малколм бул агымдын идеяларын жайды. Ал ак адамдарды "шайтан" деп айткан.
Малколм, агымдын Елайжадан кийинки екинчи ен кучтуу адамы болгон. Нейшн оф Исламга 1952-жылдан 1963-жылга чейин 25000 ге жакын мучо кошо алган. Ал Кассиус Клейдин (Мухаммед Али) да бул кыймылга кошулушуна себепкер болот. Бирок Мухаммед Али да Малколм сыяктуу еле Нейшн оф Исламдан чыгып кетет.
Уй-булосу
1958-жылы ал Бетти Х м-н уйлонот. Алты кыздары болот: Аттала(1958), Кубила(1960), Иляса(1962), Гамила Лумумба(1964), егиздер Малак ж-а Малика (1965)
Кастро м-н жолугуусу
1960-жылы сентябрда Бириккен Улуттар Уюмунун Генералдык Ассемблеясына келген Кубалык лидер Фидел Кастро м-н жолугушат. Ал Африкалык лидерлер м-н да корушот.
Келишпестиктер ж-а Нейшн оф Исламдан чыгышы
1964-жылы 8-мартта Малколм официалдуу турдо Нейшн оф Исламдан чыкканын билдирет. Торт кундон кийин ал Муслим Моск Инкти курат. Ал Нейшн оф Исламдын коз карашына жакын туруу м-н бирге агымдын тушунукторун жанырта баштаган. 26-мартта, Вашингтондо Мартин Лютер Кинг м-н жолугушат. Бул жолугушуу болгону бир минутага гана созулуп, еки лидердин биринчи ж-а акыркы жолугушуулары болду.
Кеебир чыныгы мусулмандар Малколмду чыныгы Исламды уйронууго ундойт. Кийинчереек ал Меккеге ажы зыяратына барат.