Түгөлбай Сыдыкбеков: нускалардын айырмасы
м Робот: изменение Категория:Персоналия на Категория:Инсандар |
м Bot: Migrating 2 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q4357945 (translate me) |
||
297-сап: | 297-сап: | ||
[[Категория:Чыгыш таануу]] |
[[Категория:Чыгыш таануу]] |
||
[[Категория:Кыргыз Эл Баатырлары]] |
[[Категория:Кыргыз Эл Баатырлары]] |
||
[[fi:Tügölbai Sydykbekov]] |
|||
[[ru:Сыдыкбеков, Тугельбай]] |
8 март 2013, саат 01:08 учурдагы нуска
Сыдыкбеков, Түгөлбай (1912 – 1997) - кыргыздын чыгаан жазуучусу жана коомдук ишмери, Кыргыз Эл баатыры.
Кыскача өмүр жолу
Жазуучу Түгөлбай Сыдыкбеков Түп районундагы Кең-Суу айылында 1912-жылы туулган. 1928–1931-жж. Фрунзедеги айыл чарба техникумунда, 1931-жылы Ашхабад шаарындагы Орто Азия зооветеринардык институтунда окуган. 1931–1936-жж. «Ленинчил жаш» гезитинде бөлүм башчы, 1937–1947-жж. Кыргызстан Жазуучулар союзунун башкармалыгында адабий кеңешчи, 1949–1951-жж. Кыргызмамбаста редактор болгон.
Чыгармачылыгы
Биринчи поэзиялык жыйнагы «Күрөш» деген ат менен 1933-жылы жа-рыкка чыккан. Т.Сыдыкбеков «Манас» эпосун изилдөөгө жана басып чыгарууга көрүнүктүү салым кошуп, «Манас» – «Сейтек» эпосунун жыйынтыкталган вариантынын 3 томдугунун үчүнчү бөлүгүн редакциялаган жана басмага даярдаган. 1960-жылы басылып чыккан «Кыргыз совет адабиятынын тары-хый очерктеринин» башкы редактору болгон. Жазуучу «Манас жана Алмамбет» эпикалык драмасын (1942-ж.) (К.Рахматуллин менен авторлош), «Күчтүү жүрөк», «Канжар», «Кыштак кожоюндары» аттуу пьесаларды жазган. Т.Сыдыкбеков А.С.Пушкиндин, Н.А.Некрасовдун, Д.Бедныйдын, А.П.Чеховдун, А.Серафимовичтин, М.Шолоховдун ж. б. чыгармаларын кыргызчага которгон.
Сыйлыктары жана наамдары
1936-жылдан СССР Жазуучулар союзунун мүчөсү. Кыргыз ССРинин Эл жазуучусу (1968-ж). Кыргыз ССРинин Илимдер Академиясынын анык мүчөсү (1954-ж). Т.Сыдыкбековдун «Люди наших дней» деп аталган романына 1947-жылы 3 даражадагы Сталиндик сыйлык берилип, кийин ал сыйлык СССРдин мамлекеттик сыйлыгы болуп аталып калган. Ленин, эки Эмгек Кызыл Туу, «Элдердин достугу» ордендери, СССРдин көп медалдары, Кыргыз ССР Жогорку Советинин Ардак грамо-талары менен сыйланган.
Чыгармалары
Кыргыз тилинде
Күрөш: 1-жыйнак. – Ф.: Кыргызмамбас, 1933. – 46 б.
Баатырлар: Поэма жана ырлар. – Ф.: Кыргызмамбас, 1936. – 60 б.
Кең-Суу: Роман, – Ф.: Кыргызмамбас, 1937. – 166 б.
Кең-Суу: Роман. – Ф.: Кыргызмамбас, 1938. – 276 б.
Акын – булбул: Ырлар жыйнагы. – Ф. – Казань: Кыргызмамбас,1938. – 84 б.
Ала-Тоодон жетөө: Очерк. – Ф.: Кыргызмамбас, 1939. – 71 б.
Түн жарчысынан кабар: Поэма. – Ф.: Кыргызмамбас, 1939. – 50 б.
Ач көз ата: Ыр менен жазылган аңгеме. – Ф.: Кыргызмамбас, 1940. – 28 б.
Кең-Суу: Роман. – Ф.: Кыргызмамбас, 1941. – 220 б.
Согуш күндөрүндө: Аңгемелер. – Ф.: Кыргызмамбас, 1943. – 140 б.
Темир: Роман. – Ф.: Кыргызмамбас, 1946. – 223 б.
Биздин замандын кишилери: Роман. – Ф.: Кыргызмамбас, 1948. – 456 б.
Абысындар: Аңгемелер, очерктер. – Ф.: Кыргызмамбас, 1949. – 176 б.
Биздин замандын кишилери:Роман. – Ф.: Кыргызмамбас, 1952. – 419б.
Тоо балдары: Роман. – Ф.: Кыргызмамбас, 1953. – 380 б.
Too арасында: Роман. – Ф.: Кыргызмамбас, 1955. – 380 б.
Too арасында: Роман. – Ф.: Кыргызмамбас, 1958. – 531 б.
Күн кызы Нурайымга күйөөлөгөн жер уулу Жанболот жөнүндө баян. – Ф.: Кыргызокуупедмамбас, 1959. – 31 б.
Достук: Аңгемелер. – Ф.: Кыргызокуупедмамбас, 1960. – 114 б.
Көкөй кести: Ырлар жана поэмалар. – Ф.: Кыргызмамбас, 1961. – 252 б.
Батийна: Роман. – Ф.: Кыргызокуупедмамбас, 1962. – 440 б.
Темир: Роман. – Ф.: Кыргызмамбас, 1962. – 296 б.
Көкөй кести: Ырлар жана поэмалар. – Ф.: Кыргызмамбас, 1963. – 252 б.
Зайыптар: Үчилтик: 1 – 2-китеп. – Ф.: Кыргызстан, 1966. – 784 б.
Чыгарманын төрт томдук жыйнагы. – Ф.: Кыргызстан, 1969. 1-т.: Ыр-лар, поэмалар, ачык сөз, котормолор. – 388 б.
2-т.: Аңгемелер, пьесалар. – 361 б.
Адамга кайрылуу: Ырлар, поэмалар, ачык сөз. – Ф.: Кыргызстан, 1969. – 203 б.
Күн жана анын балдары: Поэма-жомок. – Ф.: Мектеп, 1969. – 95 б.
Чыгармаларынын төрт томдук жыйнагы. – Ф.: Кыргызстан, 1970.
3-т.: Темир; Too балдары: Романдар. – 500 б.
4-т.: Биздин замандын кишилери: Роман. – 412 б.
Пайдага чечилген чатак: Аңгеме. – Ф.: Кыргызстан, 1974.
Too арасында: Роман. – Ф.: Кыргызстан, 1974.– 753 б.
Ала-Тоодон алтоо: Чыгармалар жыйнагы. – Ф.: Мектеп, 1976. – 174 б.
Курбулар: Романдар. – Ф.: Мектеп, 1977. – 570 б.
Темир: Роман. – Ф.: Кыргызстан, 1978. – 274 б.
Жеңишбек: Аңгемелер. – Ф.: Мектеп, 1979. – 96 б.
Ашууда: Ырлар, дастандар. – Ф.: Кыргызстан. 1980. – 212 б.
Кайнар булак: Уламыштар, аңгемелер, чакан повесттер. – Ф.: Мектеп. 1980. – 480 б.
Ыманбай пейили: Роман. – Ф.: Кыргызстан, 1980. – 292 б.
Тообулак: Ырлар. – Ф.: Мектеп, 1981. – 16 б.
Жол: Автобиографиялык роман. – Ф.: Мектеп, 1982. – 524 б.
Мезгил сабактары: Публицистикалар жана адабий макалалар.–Ф.: Кыр-гызстан, 1982. – 424 б.
Жамгыр: Аңгемелер. – Ф.: Мектеп, 1983. – 208 б.
Улуу биримдик: Аңгемелер, уламыштар. – Ф.: Мектеп, 1984. – 108 б.
Чыгармалар жыйнагы: 1 – 2-т. – Ф.: Кыргызстан, 1986. – 572 б.
Биздин замандын кишилери: Роман. – Ф.: Мектеп, 1987. – 432 б.
Чаар тоок: Аңгемелер. – Ф.: Мектеп, 1987. – 28 б.
Көк асаба: Тарыхый роман. – Ф.: Адабият, 1989. – 461 б
Өмүр тамыры: Повесттер жана аңгемелер. – Ф.: Адабият, 1990. – 511 б.
Табылга: Макалалар жыйнагы. – Б.: Адабият, 1991. – 687 б.
Бел-белес: Роман-эссе. – Б.: Акыл, 1996. – 733 б.
Күлкү жана өмүр: Повесттер, аңгемелер. – Ф.: Адабият, 1988. – 623 б.
Мен миң жыл жашадым: Аян, аңгемелер, маектер, каттар /Түз. Ж.Медералиев, Б.: Акыл, 1998. – 496 б.
Орус тилинде
Темир: Роман. – М.: Сов. писатель, 1947. – 190 с.
Люди наших дней: Роман. – М: Сов. писатель, 1948. – 360 с.
Среди гор: Роман. – М.: Детгиз, 1948. – 168 с.
Люди наших дней: Роман. – М.: Сов. писатель, 1949.
Утренняя заря: Сокр. пер. с кирг. романа «Люди наших дней». – М. – Л., 1948. –168 с.
Люди наших дней: Роман. – Ф.: Киргизгосиздат, 1949. – 287 с.
Люди наших дней. – М.: Госкомиздат, 1950. – 352 с.
Рассказы. – М.: Сов. писатель, 1950. – 200 с.
Люди наших дней. – М.: Сов. писатель, 1951. – 368 с.
Дети гор: Повесть. – М.: Детгиз, 1953. – 184 с.
Дети гор: Повесть. – Ф.: Киргизгосиздат, 1954. – 260 с.
Люди наших дней: Роман. – М.: Сов. писатель, 1955. – 374 с.
Среди гор: Роман: – Ф.: Киргизгосиздат, 1956. – 235 с.
Люди наших дней: Роман. – М.: Госкомиздат, 1957. – 347 с.
Среди гор: Роман. – М.: Сов. писатель, 1957. – 276 с.
Среди гор: Роман. – М.: Сов, писатель, 1958. – -517 с.
Среди гор: Роман. – Ф.: Киргизгосиздат, 1958. – 283 с.
Сказание о сыне земли Джанболоте и дочери солнца Нураим.–Ф.:Киргизгосиздат, 1960. – 35 с.
Среди гор: Роман. – М.: Сов. писатель, 1961. – 672 с.
Среди гор: Роман. – Ф.: Киргизгосиздат, 1963. – 529 с.
Среди гор: Роман. – М.: Изд-во Известия Советов депутатов трудящихся СССР, 1965. – 800 с.
Темир: Роман. – М.: Сов. писатель, 1965. – 212 с.
Мелодии старика: Поэма. – М.: Сов. писатель, 1969. – 70 с.
Женщины: Роман: Кн. 1 – 2. – М.: Сов. писатель, 1972. – 528 с.
Женщины: Роман. – М.: Сов. писатель, 1975, – 607 с.
Среди гор: Роман: – М: Худож. лит., 1977. – 608 с.
Исповедь Букунтай: Роман. – М.: Сов. писатель, 1980. – 335 с.
Ровесники: Роман. – М.: Сов. писатель, 1986. – 313 с.
Люди наших дней: Роман. – М.: Худож. лит., 1987. – 318 с.
Иманбай Великодушный: Роман в новеллах /Пер. с кирг. В. Коркина. – М.: Сов. писатель, 1988. – 432 с.
Курица ряба: Рассказы /Пер. с кирг. А. Атамбаева/ – Ф.: Мектеп, 1987. – 28 с.
Башка элдердин тилдеринде
Люди наших дней: Роман. – Рига: Латвиздат, 1949. – лат.
Люди наших дней: Роман. – Алма-Ата: Казгоиздат, 1950.-454с. – каз.
Люди наших дней: Роман. – Ташкент: Узбекгосиздат, 1951. – 144 с. – узб.
Люди наших дней: Роман. – Ташкент: Шарых хакикаты, 1952. – 576 с. – уйгур.
Люди наших дней: Роман. – Киев: Гослитиздат, 1953. – 346 с. – укр.
Люди наших дней: Роман. – Ташкент: Узбекгосиздат, 1953. – 144 с. – узб.
Дети гор: Роман. – Ташкент: Узбекгосиздат, 1954. – 353 с. – узб.
Дети гор: Роман. – Ташкент: Шарых хакикаты, 1954. – 445 с. – уйгур.
Дети гор: Роман. – Алма-Ата: Казгосиздат, 1956. – 183 с. – каз.
Рассказы. – Баку: Азгосиздат, 1956. – 150с. – азерб.
Темир: Роман. – Таллин: 1957. – 225 с. – эст.
Люди наших дней: Роман. – Ашхабад: Туркменгосиздат, 1958. – 377 с. – туркм.
Люди наших дней: Роман. – Каунас: Литгосиздат, 1958. – 422 с. – лит.
Шестеро из Ала-Тау: Рассказ. – Ф.: Киргизгосиздат, 1958. – 89с. – дунг.
Люди наших дней: Роман. – Душанбе: Таджгосиздат, 1959. – 395 с. – тадж.
Среди гор: Роман. – Душанбе: Таджгосиздат, 1959. – 294 с. – тадж.
Среди гор: Роман. – Алма-Ата: Казгосиздат, 1961. – 183 с. – каз.
Среди гор: Роман. – Душанбе: Таджгосиздат, 1961. – 272 с. – тадж.
Среди гор: Роман. – Душанбе: Нашрдавточик, 1962. – тадж.
Среди гор: Роман: – Ташкент: Узбекгосиздат, 1962. – 384 с. – узб.
Люди наших дней: Роман. – Баку: Азгосиздат, 1962. – 372 с. – азерб.
Среди гор: Роман. – Алма-Ата: Казгосиздат, 1962. – 572 с. – каз.
Среди гор: Роман. – Киев: Гослитиздат, 1962. – 722 с. – укр.
Темир: Роман. – Кишинев: Картя молдовеняскэ, 1974. – 266 с. – молд.
Женщины: Роман. – Алма-Ата: Жазушы, 1987. – 784 с. – каз.
Люди наших дней: Роман. – Бухарест: 1951. – 376 с. – румын.
Люди наших дней: Роман. – Будапешт: 1951. – 342 с. – венгер.
Люди наших дней: Роман. – Варшава: 1951. – 359 с. – пол.
Люди наших дней: Роман. – Прага: 1951. – 364 с. – чеш.
Люди наших дней: Роман. – Матиса Словенска: Мартин, 1952. – 413 с. – словак.
Рассказы. – Будапешт: 1952. – 112 с. – венгер.
Утренняя заря: Роман. – Прага: 1952. – 204 с. – чеш.
Чолпон: Сокращенный вариант для детей из романа «Люди наших дней». – Прага: 1952. – 21 с. – чеш.
Люди наших дней: Роман. – Пекин, 1956. – 428 с. – китай.
Люди наших дней: Роман: – София, 1958. – 338 с. – болгар.
Люди наших дней: Роман. – Пекин, 1959. – 397 с. – китай.
Ал тууралуу эмгектер, макалалар, эскерүүлөр
- Жусупов, Кеңеш. Жан шерик: Жыйнак / Жыйнакты түзгөн Айгүл Эралиева. – Бишкек: Бийиктик, 2007. – 588 б. (Мында: 172-198-беттер). - ISBN 978-9967-13-229-0.
Интернеттеги шилтемелер
- Т.Сыдыкбековдун диссиденттик ишмердиги - http://www.azattyk.kg/content/kyrgyz_ussr_collapse_azattyk_chorotegin/24303659.html
- Т.Сыдыкбековдун өмүрү тууралуу - "Яндекс.Словари"