Астана: нускалардын айырмасы

Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
м Bot: Migrating 2 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q1520 (translate me)
No edit summary
1-сап: 1-сап:
{{ОЖ
{{ОЖ
|статусу = шаар, Казакстан Республикасынын борбор шаары
|статусу = қалаа, Қазақстан Республикасынын борбор қалаасы
|кыргызча аталышы = Астана
|қырғызча аталышы = Астана
|расмий аталышы = {{lang-kk|Астана}}<br />[[Файл:Ak Orda Presidential Palace04.jpg|310px]]
|расмий аталышы = {{lang-kk|Астана}}<br />[[Файл:Ak Orda Presidential Palace04.jpg|310px]]
|баш ийгени =
|баш ийгени =
|өлкө = Казакстан Республикасы
|өлкө = Қазақстан Республикасы
|герб = New coat of arms of Astana.svg
|герб = New coat of arms of Astana.svg
|желек = New flag of Astana.svg
|желек = New flag of Astana.svg
16-сап: 16-сап:
|өлкөнүн картасынын өлчөмү = 301
|өлкөнүн картасынын өлчөмү = 301
|областын картасынын өлчөмү =
|областын картасынын өлчөмү =
|аймактын картасынын өлчөмү =
|аймақтын картасынын өлчөмү =
|областын түрү =
|областын түрү =
|област =
|област =
|таблицадагы област =
|таблицадағы област =
|аймактын түрү =
|аймақтын түрү =
|аймак =
|аймақ =
|ички бөлүнүшү = 3 аймак<br />(Алмата, Сарыарка, Есиль)
|ички бөлүнүшү = 3 аймақ<br />(Алматы, Сарыарқа, Есил)
|башчысынын түрү = Аким (чин){{!}}Аким
|башчысынын түрү = Аким (чин){{!}}Аким
|башчысы = [[Тасмагамбетов, Имангали Нургалиевич|Имангали Нургалиевич Тасмагамбетов]] (2008-жылдан)
|башчысы = [[Тасмағамбетов, Иманғали Нурғалиевич|Иманғали Нурғалиевич Тасмағамбетов]] (2008-жылдан)
|негизделген күнү = 1830-жыл
|негизделген күнү = 1830-жыл
|биринчи белгиленген = 1830-жыл
|биринчи белгиленген = 1830-жыл
|мурунку аталышы = 1961-жылга чейин — ''Акмолинск'',<br />1992-жылга чейин — ''Целиноград'', <br />1998-жылга чейин — ''Акмола''
|мурунқу аталышы = 1961-жылға чейин — ''Акмолинск'',<br />1992-жылға чейин — ''Целиноград'', <br />1998-жылға чейин — ''Ақмола''
|-жылдан бери шаар = 1998
|-жылдан бери қалаа = 1998
|аймагы = 722
|аймағы = 722
|бийиктиги =
|бийиктиги =
|ОЖ борборунун бийиктиги =
|ОЖ борборунун бийиктиги =
|климаты = кескин континенталдуу
|климаты = кескин континенталдуу
|расмий тили = Казак тили|казакча<br />Орус тили|орусча
|расмий тили = Қазақ тили|қазақча<br />Орус тили|орусча
|расмий тили2 =
|расмий тили2 =
|калкы = {{Өсүү}} 743&nbsp;014<ref name="Казстат2012">[http://www.stat.kz/publishing/2012/%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/2012_4_%D0%91-15-05-%D0%9A.rar Численность населения РК по областям, городам и районам]</ref>
|қалқы = {{Өсүү}} 743&nbsp;014<ref name="Қазстат2012">[http://www.stat.kz/publishing/2012/%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/2012_4_%D0%91-15-05-%D0%9A.rar Численность населения РК по областям, городам и районам]</ref>
|элди каттоо жылы = 2012
|элди қаттоо жылы = 2012
|жыштыгы = 958
|жыштығы = 958
|агломерация =
|агломерация =
|улуттук курамы = [[казактар]] — 65,2%<br />[[орустар]] — 23,8%<br />[[украинецтер]] — 2,9%<br />[[татарлар]] — 1,7%<br /> [[немецтер]] — 1,5%<br />улуттун башка өкүлдөрү — 4,9%<ref>[http://www.astana.stat.kz/docs/2847.rar Численность населения г. Астаны по отдельным национальностям на начало 2010 года.]</ref>
|улуттуқ қурамы = [[қазақтар]] — 65,2%<br />[[орустар]] — 23,8%<br />[[украинецтер]] — 2,9%<br />[[татарлар]] — 1,7%<br /> [[немистер]] — 1,5%<br />улуттун башқа өкүлдөрү — 4,9%<ref>[http://www.astana.stat.kz/docs/2847.rar Численность населения г. Астаны по отдельным национальностям на начало 2010 года.]</ref>
|диний курамы = мусулмандар, православдар ж.б.
|диний қурамы = мусулмандар, православдар ж.б.
|этнохороним = астаналык
|этнохороним = астаналық
|убакыт аралыгы = +6
|убақыт аралығы = +6
|телефон коду = +7 7172
|телефон коду = +7 7172
|почта индекси = 010000
|почта индекси = 010000
51-сап: 51-сап:
}}
}}


'''Астана''' ({{lang-kk|Астана}} — «борбор» - [[Казакстан]]дын борбордук калаасы (Бештин айынын 10, 1997-жылы), 2009-жылындагы Баш оона айынын 1 караганда калктын саны 665,8 миңге барабар. Өлкөдөгү үч эң ири шаардардын тизмесинде 3-чү ([[Алматы]] менен [[Чымкент]] щаардардан кийин). Астанын мурунку аттары - '''Акмолинск''' (1830-1961), '''Целиноград''' (1961-1992), '''Акмола''' (1992-1998). Астана [[Ишим]] дариянын талаа сызыгында, [[Нура]]га эң жакынлышкан жерде, жайгашкан.
'''Астана''' ({{lang-kk|Астана}} — «борбор» - [[Қазақстан]]дын борбордуқ қалаасы (Бештин айынын 10, 1997-жылы), 2009-жылындағы Баш оона айынын 1 қарағанда қалқтын саны 665,8 миңге барабар. Өлкөдөгү үч эң ири қалаалардын тизмесинде 3-чү ([[Алматы]] менен [[Чымкент]] қалааларындан кийин). Астанын мурунқу аттары - '''Акмолинск''' (1830-1961), '''Целиноград''' (1961-1992), '''Ақмола''' (1992-1998). Астана [[Ишим]] дариянын талаа сызығында, [[Нура]]ға эң жақынлышқан жерде, жайғашқан.


== Тарыхы ==
== Тарыхы ==


Калаа жайгашкан жери - кербен жолдордун өтө (стратегиялык) кирешелүү кесилиши, мурунтан бери талаадагы көчмөндөрдү өзүнө тарткан. Шаардын четинде археологтор тапкандары - [[коло]], эрте [[темир]] доордоруна жана [[орто кылымдар]]га таанык артефактылар. Эң негизги артефактылардын бирөөсү - [[Бозок шаарчасы]], эрте орто кылымдардан (VII-VIII кк.) башатап [[Казак хандыгы]] дооруна (XV-XVI кк.) чейин иштеген эстелик.
Қалаа жайғашқан жери - кербен жолдордун өтө (стратегиялық) кирешелүү кесилиши, мурунтан бери талаадағы көчмөндөрдү өзүнө тартқан. Қалаанын четинде археологтор тапқандары - [[қоло]], эрте [[темир]] доордоруна жана [[орто қылымдар]]ға таанық артефактылар. Эң негизги артефактылардын бирөөсү - [[Бозоқ шаарчасы]], эрте орто қылымдардан (VII-VIII ққ.) башатап [[Қазақ хандығы]] дооруна (XV-XVI ққ.) чейин иштеген эстелик.


Шаардын пай-дубалы 1830-жылы (Акмолинск атту) [[казак]] (орус дөөлөтү учурундагы аскердердин өзгөчө түрү) сепил катары коюлган. Негиздеткен - полковник '''Фёдор Кузьмич Шубин'''-экинчси, Бордино казатынын катышуучусу. Кийинчерек кичи сепил калаага чейин ирилешип кетти. 1997-жылына чейин Акмола аттка ээ болгон. "''Акмола''" сөзү казакчадан "''Ак мүрзө''" же "''Ак мазар''" деп которулат. Шаардан 20 чакырымда ал менен бир атту жергеси, жергиликтү бийдин мүрзөсү болгон жери. Борбордун ордун алмаштыруу учурунда шаардын атын да Астанага алмаштыруу чечим алынган (анын сөзмө сөз которулушу "''башкы калаа''").
Қалаанын пай-дубалы 1830-жылы (Акмолинск атту) [[қазақ]] (орус дөөлөтү учурундағы аскердердин өзгөчө түрү) сепил қатары қоюлған. Негиздеткен - полковник '''Фёдор Кузьмич Шубин'''-экинчси, Бордино қазатынын қатышуучусу. Кийинчерек кичи сепил қалааға чейин ирилешип кетти. 1997-жылына чейин Ақмола атқа ээ болғон. "''Ақмола''" сөзү қазақчадан "''Ақ мүрзө''" же "''Ақ мазар''" деп қоторулат. Қалаадан 20 чақырымда ал менен бир атту жергеси, жергиликтү бийдин мүрзөсү болғон жери. Борбордун ордун алмаштыруу учурунда қалаанын атын да Астанаға алмаштыруу чечим алынған (анын сөзмө сөз қоторулушу "''башқы қалаа''").


Казакстандын биринчи борбору [[Оренбург]] калаасы (бүгүнкү күндө [[Орусия Федерациясы]]нын курамында) болчу, кийинчирек 1925-жылы [[Кызыл-Ордо]]го которулган. 1929-жылы республиканын борбору кайрадан которулган, эми [[Алматы]]га. 1997-жылдын Үчтүн айынын 10 Астана Казакстандын борбору катары расмий түрдө жарыяланды. Астанын дүйнөлүк коомчулукка жаңы борбор катары 1998-жылдын Кулжа айынын 10 таанылган.
Қазақстандын биринчи борбору [[Оренбург]] қалаасы (бүгүнкү күндө [[Орусия Федерациясы]]нын қурамында) болчу, кийинчирек 1925-жылы [[Қызыл-Ордо]]ғо қоторулған. 1929-жылы республиканын борбору қайрадан қоторулған, эми [[Алматы]]ға. 1997-жылдын Үчтүн айынын 10 Астана Қазақстандын борбору қатары расмий түрдө жарыяланды. Астанын дүйнөлүк қоомчулуққа жаңы борбор қатары 1998-жылдын Қулжа айынын 10 таанылған.


Бүгүнкү күндө Астана бул өтө эле ири шаар, 200 чакырымдан2 ашкан аянты менен. 1999-жылы [[ЮНЕСКО]]нун чечими менен Астана "'''Дүйнөнүн Шаары'''" наамы берилген. Борбордук калаа болгондон жана "Астана - жаңы шаар" атту өзгөчө үнөмдүк (экономикалык) майдан уюштурулгандан соң шаарда бир канча жаңы-замандык архитектурдук-шаар курулуш долбордор иш жүзүнө ашырыла башталды. Калктын саны 270 миңден (1996) 600 миңге (2006) өскөн.
Бүгүнкү күндө Астана бул өтө эле ири қалаа, 200 чақырымдан ашқан аянты менен. 1999-жылы [[ЮНЕСКО]]нун чечими менен Астана "'''Дүйнөнүн қалаасы'''" наамы берилген. Борбордуқ қалаа болғондон жана "Астана - жаңы қалаа" атту өзгөчө үнөмдүк (экономикалық) майдан уюштурулғандан соң қалаада бир қанча жаңы-замандық архитектурдуқ-қалаа қурулуш долбордор иш жүзүнө ашырыла башталды. Қалқтын саны 270 миңден (1996) 600 миңге (2006) өскөн.


Борбордук калаа наамына карабастан Казакстандын мурунку борбору, Алматы, азыркыга чейин инфраструктуралык мүмкүнчүлүктөрү боюнча Астанадан кем эмес. Азыркы учурда Алматы "'''Түштүк борбор'''" бейрасий наамга ээ.
Борбордуқ қалаа наамына қарабастан Қазақстандын мурунқу борбору, Алматы, азырқыға чейин инфраструктуралық мүмкүнчүлүктөрү боюнча Астанадан кем эмес. Азырқы учурда Алматы "'''Түштүк борбор'''" бейрасмий наамға ээ.


== Экономика ==
== Экономика ==


Шаардын чарбачылык өнүгүшүнө, 1931-1936-жылдарында курулган, Караталы атту темир жолу чоң таасирин берген. Астанада борбор боло электе Казакстандагы эң ири айыл-чарба унналарды чыгарган өнөр жайы - "[[Целинсельмаш]]", жана "[[Казахсельмаш]]" (мурунку [[СССР|КСРБ]]нин 50-жылдыгынын заводу) шамал эрозияланган аймактарга атайлашкан айыл-чарба унааларда адистенген ишканасы. Андан тышкары башка өнөр жайдар бар: "Металист", насостук, вагон оңдотуу жана башка унаа жана темир иштетүүчү өнөр жайдар.
Қалаанын чарбачылық өнүгүшүнө, 1931-1936-жылдарында қурулған, Қараталы атту темир жолу чоң таасирин берген. Астанада борбор боло электе Қазақстандағы эң ири айыл-чарба унналарды чығарған өнөр жайы - "[[Целинсельмаш]]", жана "[[Казахсельмаш]]" (мурунқу [[СССР|КСРБ]]нин 50-жылдығынын заводу) шамал эрозияланған аймақтарға атайлашқан айыл-чарба унааларда адистенген ишқанасы. Андан тышқары башқа өнөр жайдар бар: "Металист", насостуқ, вагон оңдотуу жана башқа унаа жана темир иштетүүчү өнөр жайдар.


== References ==
== References ==
<references/>
<references/>


[[Категория:Казакстан]]
[[Категория:Қазақстан]]
[[Категория:Азия шаарлары]]
[[Категория:Азия қалаалары]]
[[Категория:Тарых]]
[[Категория:Тарых]]

6 июль 2013, саат 09:52 учурдагы нуска

Орусча
{{{кыргызча аталышы}}}
Желек Герб
Желек Герб
Өлкө Қазақстан Республикасы
Координаттар 51°11′ с. ш. 71°24′ в. д.HGЯO
Ички бөлүнүшү 3 аймақ
(Алматы, Сарыарқа, Есил)
Аким Иманғали Нурғалиевич Тасмағамбетов (2008-жылдан)
Тарыхы жана Географиясы
Негизделген күнү 1830-жыл
Биринчи белгиленген 1830-жыл
Климатынын түрү кескин континенталдуу
Калкы
Расмий тили Қазақ тили
Этнохороним астаналық
Сандык идентификаторлор
Телефон коду +7 7172
Почта индекси 010000
Расмий сайты http://www.astana.kz
 (казак.)  (орус.)

Астана (каз. Астана — «борбор» - Қазақстандын борбордуқ қалаасы (Бештин айынын 10, 1997-жылы), 2009-жылындағы Баш оона айынын 1 қарағанда қалқтын саны 665,8 миңге барабар. Өлкөдөгү үч эң ири қалаалардын тизмесинде 3-чү (Алматы менен Чымкент қалааларындан кийин). Астанын мурунқу аттары - Акмолинск (1830-1961), Целиноград (1961-1992), Ақмола (1992-1998). Астана Ишим дариянын талаа сызығында, Нураға эң жақынлышқан жерде, жайғашқан.

Тарыхы

Қалаа жайғашқан жери - кербен жолдордун өтө (стратегиялық) кирешелүү кесилиши, мурунтан бери талаадағы көчмөндөрдү өзүнө тартқан. Қалаанын четинде археологтор тапқандары - қоло, эрте темир доордоруна жана орто қылымдарға таанық артефактылар. Эң негизги артефактылардын бирөөсү - Бозоқ шаарчасы, эрте орто қылымдардан (VII-VIII ққ.) башатап Қазақ хандығы дооруна (XV-XVI ққ.) чейин иштеген эстелик.

Қалаанын пай-дубалы 1830-жылы (Акмолинск атту) қазақ (орус дөөлөтү учурундағы аскердердин өзгөчө түрү) сепил қатары қоюлған. Негиздеткен - полковник Фёдор Кузьмич Шубин-экинчси, Бордино қазатынын қатышуучусу. Кийинчерек кичи сепил қалааға чейин ирилешип кетти. 1997-жылына чейин Ақмола атқа ээ болғон. "Ақмола" сөзү қазақчадан "Ақ мүрзө" же "Ақ мазар" деп қоторулат. Қалаадан 20 чақырымда ал менен бир атту жергеси, жергиликтү бийдин мүрзөсү болғон жери. Борбордун ордун алмаштыруу учурунда қалаанын атын да Астанаға алмаштыруу чечим алынған (анын сөзмө сөз қоторулушу "башқы қалаа").

Қазақстандын биринчи борбору Оренбург қалаасы (бүгүнкү күндө Орусия Федерациясынын қурамында) болчу, кийинчирек 1925-жылы Қызыл-Ордоғо қоторулған. 1929-жылы республиканын борбору қайрадан қоторулған, эми Алматыға. 1997-жылдын Үчтүн айынын 10 Астана Қазақстандын борбору қатары расмий түрдө жарыяланды. Астанын дүйнөлүк қоомчулуққа жаңы борбор қатары 1998-жылдын Қулжа айынын 10 таанылған.

Бүгүнкү күндө Астана бул өтө эле ири қалаа, 200 чақырымдан ашқан аянты менен. 1999-жылы ЮНЕСКОнун чечими менен Астана "Дүйнөнүн қалаасы" наамы берилген. Борбордуқ қалаа болғондон жана "Астана - жаңы қалаа" атту өзгөчө үнөмдүк (экономикалық) майдан уюштурулғандан соң қалаада бир қанча жаңы-замандық архитектурдуқ-қалаа қурулуш долбордор иш жүзүнө ашырыла башталды. Қалқтын саны 270 миңден (1996) 600 миңге (2006) өскөн.

Борбордуқ қалаа наамына қарабастан Қазақстандын мурунқу борбору, Алматы, азырқыға чейин инфраструктуралық мүмкүнчүлүктөрү боюнча Астанадан кем эмес. Азырқы учурда Алматы "Түштүк борбор" бейрасмий наамға ээ.

Экономика

Қалаанын чарбачылық өнүгүшүнө, 1931-1936-жылдарында қурулған, Қараталы атту темир жолу чоң таасирин берген. Астанада борбор боло электе Қазақстандағы эң ири айыл-чарба унналарды чығарған өнөр жайы - "Целинсельмаш", жана "Казахсельмаш" (мурунқу КСРБнин 50-жылдығынын заводу) шамал эрозияланған аймақтарға атайлашқан айыл-чарба унааларда адистенген ишқанасы. Андан тышқары башқа өнөр жайдар бар: "Металист", насостуқ, вагон оңдотуу жана башқа унаа жана темир иштетүүчү өнөр жайдар.

References