Астана: нускалардын айырмасы

	каз. Астана;
Туу;	Герб;
Өлкө	Республика Казакстан
Ички бөлүнүшү	3 аймак; (Алмата, Сарыарга, Эсил)
Аким (чин)\|Аким	Имангали Нургалиевич Тасмагамбетов (2008-жылдан)
Тарыхы жана Географиясы
Негизделген күнү	1830-жыл
Биринчи белгиленген	1830-жыл
Климатынын түрү	кескин континенталдуу
Калкы
Расмий тили	Казак тили
Калкынын саны	([[]])
Жыштыгы	адам/км2
Этнохроним	астаналык
Сандык идентификаторлор
Телефон коду	+7 7172
Почта индекси	010000
http://www.astana.kz

Browse history interactively

← мурунку түзөтмө Кийинки айырма →

Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун

ВизуалдыкВикитекст

Бирге

8 октябрь 2014, саат 13:44 учурдагы нуска

Астана (каз. Астана — Казакстандын борбор шаары (Бештин айынын 10, 1997-жылы), 2009-жылдвны 1-Баш оона айында калкынын саны 665,8 миңге барабар. Өлкөдөгү үч эң ири шаарлардын тизмесинде 3-чү (Алмата менен Чымкент шаарларынан кийин). Астанын мурунқу аттары - Акмолинск (1830-1961), Целиноград (1961-1992), Ақмола (1992-1998). Астана Ишим дарыянын нугунда, Нурага жакын жерде, жайгашкан.

Тарыхы

Шаардын жайгашкан жери - кербен жолдордун өтө (стратегиялык) кирешелүү кесилиши, мурунтан бери талаадагы көчмөндөрдү өзүнө тарткан. Шаардын четинде археологтор коло, эрте темир доорлоруна жана орто қылымдарга таанык артефактыларды табышкан. Эң негизги артефактылардын бири - Бозок (шаар), эрте орто кылымдардан (VII-VIII кк.) баштап Казак хандыгы дооруна (XV-XVI кк.) чейинки эстелик.

Шаардын пайдубалы 1830-жылы (Акмолинск атту) казак (орус дөөлөтү учурунда) сепил катары коюлган. Түптөгөн - полковник Федор Кузьмич Шубин, Бородино согушунун қатышуучусу. Кийинчерек кичи сепил шаарга чейин ирилешип кеткен. 1997-жылга чейин Акмола атка ээ болгон. "Ақмола" сөзү казак тилинен "Ак мүрзө" же "Ак мазар" деп которулат. Шаардан 20 чакырымда ал менен бир атту жергеси, жергиликтү бийдин мүрзөсү болгон жер. Борбордун ордун алмаштыруу учурунда шаардын атын да Астанага алмаштыруу чечим кабыл алынган (анын сөзмө сөз которулушу "башкы шаар").

Казакстандын биринчи борбору Оренбург шаары (бүгүнкү күндө Орусия Федерациясынын қурамында) болчу, кийинчирек 1925-жылы Кызыл-Ордого которулган. 1929-жылы республиканын борбору кайрадан которулган, эми Алматыга. 1997-жылдын Үчтүн айынын 10 Астана Казакстандын борбору катары расмий түрдө жарыяланды. Астанын дүйнөлүк коомчулукка жаңы борбор катары 1998-жылдын Қулжа айынын 10 таанылган.

Бүгүнкү күндө Астана бул 200 чакырымдан ашкан аянты менен өтө ири шаар. 1999-жылы ЮНЕСКОнун чечими менен Астана "Дүйнөнүн шаары" наамы берилген. Борбор шаар болгондон жана "Астана - жаңы шаар" атту өзгөчө үнөмдүк (экономикалық) майдан уюштурулгандан соң шаарда бир канча жаңы-заманбап архитектурдук мекемелердин қурулуш долбору иш жүзүнө ашырыла баштаган. Калктын саны 270 миңден (1996) 600 миңге (2006) өскөн.

Борбор шаар наамына карабастан Казакстандын мурунқу борбору, Алмата, азыркыга чейин инфраструктуралык мүмкүнчүлүктөрү боюнча Астанадан кем эмес. Азырқы учурда Алмата "Түштүк борбор" бейрасмий наамга ээ.

Экономика

Шаардын чарбачылык өнүгүшүнө, 1931-1936-жылдары курулган Караталы атту темир жолу чоң таасирин берген. Астана борбор боло электе Казакстандагы эң ири айыл-чарба унааларды чыгарган өнөр жайы - "Целинсельмаш", жана "Казахсельмаш" (мурунқу КСРБнин 50-жылдыгынын заводу) шамал эрозияланган аймактарга атайлашкан айыл-чарба унааларда адистенген ишканасы. Андан тышкары башка өнөр жайлар бар: "Металист", насостуқ, вагон оңдотуу жана башка унаа жана темир иштетүүчү өнөр жайлар.

References

@@ 1-сап: / 1-сап: @@
 {{ОЖ
- |статусу                    = қалаа, Қазақстан Республикасынын борбор қалаасы
+ |статусу                    = Республика Казакстандын борбор шаары
  |қырғызча аталышы           = Астана
  |расмий аталышы             = {{lang-kk|Астана}}<br />[[Файл:Ak Orda Presidential Palace04.jpg|310px]]
  |баш ийгени                 =
- |өлкө                       = Қазақстан Республикасы
+ |өлкө                       = Республика Казакстан
  |герб                       = New coat of arms of Astana.svg
  |желек                      = New flag of Astana.svg
@@ 22-сап: / 22-сап: @@
  |аймақтын түрү              =
  |аймақ                      =
- |ички бөлүнүшү              = 3 аймақ<br />(Алматы, Сарыарқа, Есил)
+ |ички бөлүнүшү              = 3 аймак<br />(Алмата, Сарыарга, Эсил)
  |башчысынын түрү            = Аким (чин){{!}}Аким
- |башчысы                    = [[Тасмағамбетов, Иманғали Нурғалиевич|Иманғали Нурғалиевич Тасмағамбетов]] (2008-жылдан)
+ |башчысы                    = [[Тасмагамбетов, Имангали Нургалиевич|Имангали Нургалиевич Тасмагамбетов]] (2008-жылдан)
  |негизделген күнү           = 1830-жыл
  |биринчи белгиленген        = 1830-жыл
- |мурунқу аталышы            = 1961-жылға чейин — ''Акмолинск'',<br />1992-жылға чейин — ''Целиноград'', <br />1998-жылға чейин — ''Ақмола''
+ |мурунқу аталышы            = 1961-жылға чейин — ''Акмолинск'',<br />1992-жылға чейин — ''Целиноград'', <br />1998-жылга чейин — ''Ақмола''
  |-жылдан бери қалаа          = 1998
  |аймағы                     = 722
@@ 33-сап: / 33-сап: @@
  |ОЖ борборунун бийиктиги    =
  |климаты                    = кескин континенталдуу
- |расмий тили                = Қазақ тили|қазақча<br />Орус тили|орусча
+ |расмий тили                = Казак тили|казакча
- |расмий тили2               =
+ |расмий тили2               = Орус тили|орусча
   |қалқы                     = {{Өсүү}} 743&nbsp;014<ref name="Қазстат2012">[http://www.stat.kz/publishing/2012/%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/2012_4_%D0%91-15-05-%D0%9A.rar Численность населения РК по областям, городам и районам]</ref>
   |элди қаттоо жылы          = 2012
   |жыштығы                   = 958
   |агломерация               =
-  |улуттуқ қурамы            = [[қазақтар]] — 65,2%<br />[[орустар]] — 23,8%<br />[[украинецтер]] — 2,9%<br />[[татарлар]] — 1,7%<br /> [[немистер]] — 1,5%<br />улуттун башқа өкүлдөрү — 4,9%<ref>[http://www.astana.stat.kz/docs/2847.rar Численность населения г. Астаны по отдельным национальностям на начало 2010 года.]</ref>
+  |улуттуқ қурамы            = [[казактар]] — 65,2%<br />[[орустар]] — 23,8%<br />[[украинецтер]] — 2,9%<br />[[татарлар]] — 1,7%<br /> [[немистер]] — 1,5%<br />улуттун башка өкүлдөрү — 4,9%<ref>[http://www.astana.stat.kz/docs/2847.rar Численность населения г. Астаны по отдельным национальностям на начало 2010 года.]</ref>
   |диний қурамы              = мусулмандар, православдар ж.б.
-  |этнохороним               = астаналық
+  |этнохороним               = астаналык
  |убақыт аралығы             = +6
  |телефон коду               = +7 7172
@@ 51-сап: / 51-сап: @@
 }}
-'''Астана''' ({{lang-kk|Астана}} — «борбор» - [[Қазақстан]]дын борбордуқ қалаасы (Бештин айынын 10, 1997-жылы), 2009-жылындағы Баш оона айынын 1 қарағанда қалқтын саны 665,8 миңге барабар. Өлкөдөгү үч эң ири қалаалардын тизмесинде 3-чү ([[Алматы]] менен [[Чымкент]] қалааларындан кийин). Астанын мурунқу аттары - '''Акмолинск''' (1830-1961), '''Целиноград''' (1961-1992), '''Ақмола''' (1992-1998). Астана [[Ишим]] дариянын талаа сызығында, [[Нура]]ға эң жақынлышқан жерде, жайғашқан.
+'''Астана''' ({{lang-kk|Астана}} — [[Казакстан]]дын борбор шаары (Бештин айынын 10, 1997-жылы), 2009-жылдвны 1-Баш оона айында калкынын саны 665,8 миңге барабар. Өлкөдөгү үч эң ири шаарлардын тизмесинде 3-чү ([[Алмата]] менен [[Чымкент]] шаарларынан кийин). Астанын мурунқу аттары - '''Акмолинск''' (1830-1961), '''Целиноград''' (1961-1992), '''Ақмола''' (1992-1998). Астана [[Ишим]] дарыянын нугунда, [[Нура]]га жакын жерде, жайгашкан.
 == Тарыхы ==
-Қалаа жайғашқан жери - кербен жолдордун өтө (стратегиялық) кирешелүү кесилиши, мурунтан бери талаадағы көчмөндөрдү өзүнө тартқан. Қалаанын четинде археологтор тапқандары - [[қоло]], эрте [[темир]] доордоруна жана [[орто қылымдар]]ға таанық артефактылар. Эң негизги артефактылардын бирөөсү - [[Бозоқ шаарчасы]], эрте орто қылымдардан (VII-VIII ққ.) башатап [[Қазақ хандығы]] дооруна (XV-XVI ққ.) чейин иштеген эстелик.
+Шаардын жайгашкан жери - кербен жолдордун өтө (стратегиялык) кирешелүү кесилиши, мурунтан бери талаадагы көчмөндөрдү өзүнө тарткан. Шаардын четинде археологтор [[коло]], эрте [[темир]] доорлоруна жана [[орто қылымдар]]га таанык артефактыларды табышкан. Эң негизги артефактылардын бири - [[Бозок (шаар)]], эрте орто кылымдардан (VII-VIII кк.) баштап [[Казак хандыгы]] дооруна (XV-XVI кк.) чейинки эстелик.
-Қалаанын пай-дубалы 1830-жылы (Акмолинск атту) [[қазақ]] (орус дөөлөтү учурундағы аскердердин өзгөчө түрү) сепил қатары қоюлған. Негиздеткен - полковник '''Фёдор Кузьмич Шубин'''-экинчси, Бордино қазатынын қатышуучусу. Кийинчерек кичи сепил қалааға чейин ирилешип кетти. 1997-жылына чейин Ақмола атқа ээ болғон. "''Ақмола''" сөзү қазақчадан "''Ақ мүрзө''" же "''Ақ мазар''" деп қоторулат. Қалаадан 20 чақырымда ал менен бир атту жергеси, жергиликтү бийдин мүрзөсү болғон жери. Борбордун ордун алмаштыруу учурунда қалаанын атын да Астанаға алмаштыруу чечим алынған (анын сөзмө сөз қоторулушу "''башқы қалаа''").
+Шаардын пайдубалы 1830-жылы (Акмолинск атту) [[казак]] (орус дөөлөтү учурунда) сепил катары коюлган. Түптөгөн - полковник '''Федор Кузьмич Шубин''', Бородино согушунун қатышуучусу. Кийинчерек кичи сепил шаарга чейин ирилешип кеткен. 1997-жылга чейин Акмола атка ээ болгон. "''Ақмола''" сөзү казак тилинен "''Ак мүрзө''" же "''Ак мазар''" деп которулат. Шаардан 20 чакырымда ал менен бир атту жергеси, жергиликтү бийдин мүрзөсү болгон жер. Борбордун ордун алмаштыруу учурунда шаардын атын да Астанага алмаштыруу чечим кабыл алынган (анын сөзмө сөз которулушу "''башкы шаар''").
-Қазақстандын биринчи борбору [[Оренбург]] қалаасы (бүгүнкү күндө [[Орусия Федерациясы]]нын қурамында) болчу, кийинчирек 1925-жылы [[Қызыл-Ордо]]ғо қоторулған. 1929-жылы республиканын борбору қайрадан қоторулған, эми [[Алматы]]ға. 1997-жылдын Үчтүн айынын 10 Астана Қазақстандын борбору қатары расмий түрдө жарыяланды. Астанын дүйнөлүк қоомчулуққа жаңы борбор қатары 1998-жылдын Қулжа айынын 10 таанылған.
+Казакстандын биринчи борбору [[Оренбург]] шаары (бүгүнкү күндө [[Орусия Федерациясы]]нын қурамында) болчу, кийинчирек 1925-жылы [[Кызыл-Ордо]]го которулган. 1929-жылы республиканын борбору кайрадан которулган, эми [[Алматы]]га. 1997-жылдын Үчтүн айынын 10 Астана Казакстандын борбору катары расмий түрдө жарыяланды. Астанын дүйнөлүк коомчулукка жаңы борбор катары 1998-жылдын Қулжа айынын 10 таанылган.
-Бүгүнкү күндө Астана бул өтө эле ири қалаа, 200 чақырымдан ашқан аянты менен. 1999-жылы [[ЮНЕСКО]]нун чечими менен Астана "'''Дүйнөнүн қалаасы'''" наамы берилген. Борбордуқ қалаа болғондон жана "Астана - жаңы қалаа" атту өзгөчө үнөмдүк (экономикалық) майдан уюштурулғандан соң қалаада бир қанча жаңы-замандық архитектурдуқ-қалаа қурулуш долбордор иш жүзүнө ашырыла башталды. Қалқтын саны 270 миңден (1996) 600 миңге (2006) өскөн.
+Бүгүнкү күндө Астана бул 200 чакырымдан ашкан аянты менен өтө ири шаар. 1999-жылы [[ЮНЕСКО]]нун чечими менен Астана "'''Дүйнөнүн шаары'''" наамы берилген. Борбор шаар болгондон жана "Астана - жаңы шаар" атту өзгөчө үнөмдүк (экономикалық) майдан уюштурулгандан соң шаарда бир канча жаңы-заманбап архитектурдук мекемелердин қурулуш долбору иш жүзүнө ашырыла баштаган. Калктын саны 270 миңден (1996) 600 миңге (2006) өскөн.
-Борбордуқ қалаа наамына қарабастан Қазақстандын мурунқу борбору, Алматы, азырқыға чейин инфраструктуралық мүмкүнчүлүктөрү боюнча Астанадан кем эмес. Азырқы учурда Алматы "'''Түштүк борбор'''" бейрасмий наамға ээ.
+Борбор шаар наамына карабастан Казакстандын мурунқу борбору, Алмата, азыркыга чейин инфраструктуралык мүмкүнчүлүктөрү боюнча Астанадан кем эмес. Азырқы учурда Алмата "'''Түштүк борбор'''" бейрасмий наамга ээ.
 == Экономика ==
-Қалаанын чарбачылық өнүгүшүнө, 1931-1936-жылдарында қурулған, Қараталы атту темир жолу чоң таасирин берген. Астанада борбор боло электе Қазақстандағы эң ири айыл-чарба унналарды чығарған өнөр жайы - "[[Целинсельмаш]]", жана "[[Казахсельмаш]]" (мурунқу [[СССР|КСРБ]]нин 50-жылдығынын заводу) шамал эрозияланған аймақтарға атайлашқан айыл-чарба унааларда адистенген ишқанасы. Андан тышқары башқа өнөр жайдар бар: "Металист", насостуқ, вагон оңдотуу жана башқа унаа жана темир иштетүүчү өнөр жайдар.
+Шаардын чарбачылык өнүгүшүнө, 1931-1936-жылдары курулган Караталы атту темир жолу чоң таасирин берген. Астана борбор боло электе Казакстандагы эң ири айыл-чарба унааларды чыгарган өнөр жайы - "[[Целинсельмаш]]", жана "[[Казахсельмаш]]" (мурунқу [[СССР|КСРБ]]нин 50-жылдыгынын заводу) шамал эрозияланган аймактарга атайлашкан айыл-чарба унааларда адистенген ишканасы. Андан тышкары башка өнөр жайлар бар: "Металист", насостуқ, вагон оңдотуу жана башка унаа жана темир иштетүүчү өнөр жайлар.
 == References ==
 <references/>
 {{Азия өлкөлөрүнүн борборлору}}
-[[Категория:Қазақстан]]
+[[Категория:Казакстан]]
-[[Категория:Азия қалаалары]]
 [[Категория:Тарых]]