Органикалык эмес химия: нускалардын айырмасы

Википедия дан
Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
No edit summary
Undo revision 242101 by 37.218.165.122 (talk)
1-сап: 1-сап:
'''Органикалык эмес химия''' – химиялык элементтер жана алардан пайда болгон жөнөкөй жана татаал химиялык заттар жөнүндөгү илим. Ал химиялык элементтердин атомдорунун түзүлүшүн, касиеттерин толук изилдеп, алардан пайда болгон бирикмелердин курамын, түзүлүшүн, касиеттерин жана молекулалардын түзүлүшүн изилдейт. Ошондой эле азыркы мезгилдеги техникаларда колдонууга жарактуу механикалык бекем, жогорку температурага агрессивдүү чөйрөнүн, радиоактивдүү нурлардын таасирине туруктуу касиеттерге ээ болгон жаңы материалдарды алат жана алардын илимий негиздерин иштеп чыгат. Органикалык эмес химиянын теориялык негизи болгон стехиометриялык закондор – массанын сакталуу, курамдын туруктуулук, эселик катыш, эквиваленттер жана газдар аракеттенишкендеги жөнөкөй көлөмдүк катыш закондору химиялык айланыштардагы заттардын сандык катыштарын аныктаса, Д. И. Менделеевдин мезгилдик закону жана анын негизинде түзүлгөн элементтердин мезгилдик системасы органикалык эмес химиянын өөрчүшүнүн негизги фундаменти болуп кызмат аткарат. Органикалык эмес химиянын өөрчүшү 19-кылымдын 2-жарымына чейин жалпы химия илиминин өөрчүшү менен бирдикте жүргөн. Органикалык эмес заттар жөнүндөгү алгачкы маалыматтар (металлдар – алтын, күмүш, жез, темир, коргошун, калай, сымап; көмүртек, күкүрт сыяктуу металл эместер) эзелтен эле белгилүү болгон. Ошол мезгилдеги металлдарды (жез, коргошун ж. б.) алтын, күмүшкө (асыл металлдарга) айландырууга багытталган иштер алхимиянын өөрчүшүнө алып келген. Алхимиянын мезгилинде өтө маанилүү минералдык к-талар HCI, H2SO4, HNO3, ошондой эле таза Аs, Sb, P алынган. Кайра жаралуу мезгилинен баштап металлургия, айнек, боёк, тери ашатуу ж. б. техникалык процесстер өнүгө баштаган. Бул убакта эксперименттик байкоолор жана машыгуулар, лаборатория аспаптар, заттарды тазалоонун ыкмалары (кристаллдаштыруу, буулантып айдоо, кайнатуу ж. б.) өздөштүрүлгөн. 18-кылымдын башында флогистон теориясы илимде өз ордун алып, бул теория ката болсо да, бир катар хим. кубулуштарды бир жалпы көз карашта түшүндүрүүгө аракет жасаган. 1756-ж. М. В. Ломоносов, кийинчерээк А. Лавуазье флогистон теориясын жокко чыгарып, күйүү кычкылтек менен заттардын ортосунда ишке ашкан реакция экенин далилдешти. 1789-ж. А. Лавуазье элементтердин тизмесин жарыялап, заттарды атоонун рационалдык системасын сунуш кылган. 19-кылымда атоммол. окуунун теор. негиздери иштелип чыкты. Атомдук массаларды аныктоо жана тактоо, стехиометриялык закондордун ачылышы жана химиядагы негизги түшүнүктөр (атом, молекула, эквивалент, валенттүүлүк жөнүндөгү) аныкталган. Ал учурда 60тан ашуун хим. элемент белгилүү болуучу. Булар 1869-ж. Д. И. Менделеев ачкан элементтердин мезгилдик законунда системага салынган. 19-кылымдын аягы – 20-кылымдын башында металлургия, машина куруу, электр-хим. ө. ж-нын өсүшү менен түстүү металлдарды колдонуу кеңейген. 1915-ж. немис окумуштуусу В. Коссель, 1916-ж. америкалык физ.-химик Г. Льюис валенттүүлүктүн электрондук теорияларын сунуш кылышкан. Жаңы элементтерди издөөдө даниялык физик Н. Бордун атомдун түзүлүшүнүн кванттык теориясы (1913-ж.) чоң роль ойногон. Табигый радиоактивдүүлүктүн ачылышы менен химияда жаңы тармак – радиохимия пайда болгон. 1934-ж. жасалма радиоактивдүүлүктүн ачылышынан баштап табиятта кездешпеген химиялык элементтер жана изотоптор алына баштаган. 20-кылымдан органикалык эмес химиянын бир катар тармактары-комплекстүү бирикмелер химиясы, физика-химиялык анализ, стехиометриялык эмес бирикмелер, сейрек элементтер химиясы, органикалык эмес ири молекулалуу бирикмелер, жер семирткичтер химиясы, болот жана чоюндун химиясы, космос химиясы ж. б. бөлүнүп чыкты.
'''Органикалык эмес химия''' – Оргснёпслжп эмес хёмёя – хёмёялжп элементтер жснс слсрдсн псйдс болгон жөнөпөй жснс тстссл хёмёялжп зсттср жөнындөгы ёлём. сл хёмёялжп элементтердён стомдорунун тызылышын, пссёеттерён толуп ёзёлдеп, слсрдсн псйдс болгон бёрёпмелердён пурсмжн, тызылышын, пссёеттерён жснс молепулслсрджн тызылышын ёзёлдейт. Ошондой эле сзжрпж мезгёлдегё технёпслсрдс полдонуугс жсрсптуу мехснёпслжп бепем, жогорпу темперстурсгс сгрессёвдыы чөйрөнын, рсдёосптёвдыы нурлсрджн тсссёрёне туруптуу пссёеттерге ээ болгон жсңж мстерёслдсрдж слст жснс слсрджн ёлёмёй негёздерён ёштеп чжгст. Оргснёпслжп эмес хёмёянжн теорёялжп негёзё болгон стехёометрёялжп зспондор – мсссснжн ссптслуу, пурсмджн туруптуулуп, эселёп пстжш, эпвёвсленттер жснс гсздср срспеттенёшпендегё жөнөпөй пөлөмдып пстжш зспондору хёмёялжп сйлснжштсрдсгж зсттсрджн сснджп пстжштсржн снжптссс, Д. ё. Менделеевдён мезгёлдёп зспону жснс снжн негёзёнде тызылгөн элементтердён мезгёлдёп сёстемссж оргснёпслжп эмес хёмёянжн өөрчышынын негёзгё фундсментё болуп пжзмст стпсрст. Оргснёпслжп эмес хёмёянжн өөрчышы 19-пжлжмджн 2-жсржмжнс чейён жслпж хёмёя ёлёмёнён өөрчышы менен бёрдёпте жыргөн. Оргснёпслжп эмес зсттср жөнындөгы слгсчпж мсслжмсттср (метсллдср – слтжн, пымыш, жез, темёр, поргошун, пслсй, сжмсп; пөмыртеп, пыпырт сжяптуу метслл эместер) эзелтен эле белгёлыы болгон. Ошол мезгёлдегё метсллдсрдж (жез, поргошун ж. б.) слтжн, пымышпө (ссжл метсллдсргс) сйлснджруугс бсгжттслгсн ёштер слхёмёянжн өөрчышынө слжп пелген. слхёмёянжн мезгёлёнде өтө мсснёлыы мёнерслджп п-тслср HCI, H2SO4, HNO3, ошондой эле тсзс сs, Sb, P слжнгсн. псйрс жсрслуу мезгёлёнен бсштсп метсллургёя, сйнеп, боёп, терё сшстуу ж. б. технёпслжп процесстер өныгө бсштсгсн. Бул убсптс эпсперёменттёп бсйпоолор жснс мсшжгуулср, лсборсторёя сспсптср, зсттсрдж тсзслоонун жпмслсрж (прёстсллдсштжруу, буулснтжп сйдоо, псйнстуу ж. б.) өздөштырылгөн. 18-пжлжмджн бсшжндс флогёстон теорёясж ёлёмде өз ордун слжп, бул теорёя пстс болсо дс, бёр пстср хём. пубулуштсрдж бёр жслпж пөз псрсштс тышындырыыгө срспет жсссгсн. 1756-ж. М. В. Ломоносов, пёйёнчерээп с. Лсвусзье флогёстон теорёясжн жоппо чжгсржп, пыйыы пжчпжлтеп менен зсттсрджн ортосундс ёшпе сшпсн респцёя эпенён дслёлдештё. 1789-ж. с. Лсвусзье элементтердён тёзмесён жсржялсп, зсттсрдж стоонун рсцёонслджп сёстемссжн сунуш пжлгсн. 19-пжлжмдс стоммол. опуунун теор. негёздерё ёштелёп чжптж. стомдуп мсссслсрдж снжптоо жснс тсптоо, стехёометрёялжп зспондордун счжлжшж жснс хёмёядсгж негёзгё тышыныптөр (стом, молепулс, эпвёвслент, всленттыылып жөнындөгы) снжптслгсн. сл учурдс 60тсн сшуун хём. элемент белгёлыы болуучу. Булср 1869-ж. Д. ё. Менделеев счпсн элементтердён мезгёлдёп зспонундс сёстемсгс сслжнгсн. 19-пжлжмджн сягж – 20-пжлжмджн бсшжндс метсллургёя, мсшёнс пуруу, элептр-хём. ө. ж-нжн өсышы менен тыстыы метсллдсрдж полдонуу пеңейген. 1915-ж. немёс опумуштуусу В. поссель, 1916-ж. смерёпслжп фёз.-хёмёп Г. Льюёс всленттыылыптын элептрондуп теорёялсржн сунуш пжлжшпсн. Жсңж элементтердё ёздөөдө дснёялжп фёзёп Н. Бордун стомдун тызылышынын пвснттжп теорёясж (1913-ж.) чоң роль ойногон. Тсбёгжй рсдёосптёвдыылыптын счжлжшж менен хёмёядс жсңж тсрмсп – рсдёохёмёя псйдс болгон. 1934-ж. жссслмс рсдёосптёвдыылыптын счжлжшжнсн бсштсп тсбёяттс пездешпеген хёмёялжп элементтер жснс ёзотоптор слжнс бсштсгсн. 20-пжлжмдсн оргснёпслжп эмес хёмёянжн бёр пстср тсрмсптсрж-помплепстыы бёрёпмелер хёмёясж, фёзёпс-хёмёялжп снслёз, стехёометрёялжп эмес бёрёпмелер, сейреп элементтер хёмёясж, оргснёпслжп эмес ёрё молепулслуу бёрёпмелер, жер семёртпёчтер хёмёясж, болот жснс чоюндун хёмёясж, посмос хёмёясж ж. б. бөлынып чжптж.
[[Категория:Химия]]
[[Категория:Химия]]
==Колдонулган адабияттар==
==Колдонулган адабияттар==

6 сентябрь 2016, саат 16:58 учурдагы нуска

Органикалык эмес химия – химиялык элементтер жана алардан пайда болгон жөнөкөй жана татаал химиялык заттар жөнүндөгү илим. Ал химиялык элементтердин атомдорунун түзүлүшүн, касиеттерин толук изилдеп, алардан пайда болгон бирикмелердин курамын, түзүлүшүн, касиеттерин жана молекулалардын түзүлүшүн изилдейт. Ошондой эле азыркы мезгилдеги техникаларда колдонууга жарактуу механикалык бекем, жогорку температурага агрессивдүү чөйрөнүн, радиоактивдүү нурлардын таасирине туруктуу касиеттерге ээ болгон жаңы материалдарды алат жана алардын илимий негиздерин иштеп чыгат. Органикалык эмес химиянын теориялык негизи болгон стехиометриялык закондор – массанын сакталуу, курамдын туруктуулук, эселик катыш, эквиваленттер жана газдар аракеттенишкендеги жөнөкөй көлөмдүк катыш закондору химиялык айланыштардагы заттардын сандык катыштарын аныктаса, Д. И. Менделеевдин мезгилдик закону жана анын негизинде түзүлгөн элементтердин мезгилдик системасы органикалык эмес химиянын өөрчүшүнүн негизги фундаменти болуп кызмат аткарат. Органикалык эмес химиянын өөрчүшү 19-кылымдын 2-жарымына чейин жалпы химия илиминин өөрчүшү менен бирдикте жүргөн. Органикалык эмес заттар жөнүндөгү алгачкы маалыматтар (металлдар – алтын, күмүш, жез, темир, коргошун, калай, сымап; көмүртек, күкүрт сыяктуу металл эместер) эзелтен эле белгилүү болгон. Ошол мезгилдеги металлдарды (жез, коргошун ж. б.) алтын, күмүшкө (асыл металлдарга) айландырууга багытталган иштер алхимиянын өөрчүшүнө алып келген. Алхимиянын мезгилинде өтө маанилүү минералдык к-талар HCI, H2SO4, HNO3, ошондой эле таза Аs, Sb, P алынган. Кайра жаралуу мезгилинен баштап металлургия, айнек, боёк, тери ашатуу ж. б. техникалык процесстер өнүгө баштаган. Бул убакта эксперименттик байкоолор жана машыгуулар, лаборатория аспаптар, заттарды тазалоонун ыкмалары (кристаллдаштыруу, буулантып айдоо, кайнатуу ж. б.) өздөштүрүлгөн. 18-кылымдын башында флогистон теориясы илимде өз ордун алып, бул теория ката болсо да, бир катар хим. кубулуштарды бир жалпы көз карашта түшүндүрүүгө аракет жасаган. 1756-ж. М. В. Ломоносов, кийинчерээк А. Лавуазье флогистон теориясын жокко чыгарып, күйүү кычкылтек менен заттардын ортосунда ишке ашкан реакция экенин далилдешти. 1789-ж. А. Лавуазье элементтердин тизмесин жарыялап, заттарды атоонун рационалдык системасын сунуш кылган. 19-кылымда атоммол. окуунун теор. негиздери иштелип чыкты. Атомдук массаларды аныктоо жана тактоо, стехиометриялык закондордун ачылышы жана химиядагы негизги түшүнүктөр (атом, молекула, эквивалент, валенттүүлүк жөнүндөгү) аныкталган. Ал учурда 60тан ашуун хим. элемент белгилүү болуучу. Булар 1869-ж. Д. И. Менделеев ачкан элементтердин мезгилдик законунда системага салынган. 19-кылымдын аягы – 20-кылымдын башында металлургия, машина куруу, электр-хим. ө. ж-нын өсүшү менен түстүү металлдарды колдонуу кеңейген. 1915-ж. немис окумуштуусу В. Коссель, 1916-ж. америкалык физ.-химик Г. Льюис валенттүүлүктүн электрондук теорияларын сунуш кылышкан. Жаңы элементтерди издөөдө даниялык физик Н. Бордун атомдун түзүлүшүнүн кванттык теориясы (1913-ж.) чоң роль ойногон. Табигый радиоактивдүүлүктүн ачылышы менен химияда жаңы тармак – радиохимия пайда болгон. 1934-ж. жасалма радиоактивдүүлүктүн ачылышынан баштап табиятта кездешпеген химиялык элементтер жана изотоптор алына баштаган. 20-кылымдан органикалык эмес химиянын бир катар тармактары-комплекстүү бирикмелер химиясы, физика-химиялык анализ, стехиометриялык эмес бирикмелер, сейрек элементтер химиясы, органикалык эмес ири молекулалуу бирикмелер, жер семирткичтер химиясы, болот жана чоюндун химиясы, космос химиясы ж. б. бөлүнүп чыкты.

Колдонулган адабияттар