Анонимдүү колдонуучу
Мисир: нускалардын айырмасы
→Тарыхы
Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
No edit summary |
|||
1-сап:
{{Мамлекет|Желек=Flag of Egypt.svg|Герб=Coat of arms of Egypt (Official).svg|Кыргызча аталышы=Мисир Араб Республикасы|Гимн аталышы=Мекен, Мекен, Мекен|Аудио=Bilady, Bilady, Bilady.ogg|Картада=EGY orthographic.svg|карта сүрөттөлүшү=
'''Мисир''' ({{lang-ar|مصر}}), расмий аты – '''Мисир Араб Республикасы''' ({{lang-ar|جمهورية مصر العربية }}) - Түндүк-чыгышындагы жана Азиянын [[Синаи жарым аралдары|Синай жарым аралы]]ндагы өлкө. Суэц булуңундагы жана Кызыл деңиздеги айрым чакан аралдар да Мисирге таандык.
32-сап:
[[Файл:Egypt.Giza.Sphinx.02.jpg|thumb]] Мисирдин Рим империясына чейинки тарыхы Байыркы Мисир макаласында берилген.
Рим империясы кулагандан (395-ж.) кийин Мисирр Византиянын провинциясы болуп калат. Биздин замандын 7-кылымында Мисирдин калкы христиан динин кабыл алат. 639–42-ж. арабдар басып алган соң, өлкөдө ислам дини менен араб тили жайылып, маданияты бийик деңгээлге жетет. Аббасиддер (9–10-к.) халифаты кулагандан кийин
19-кылымдын ортосунда англиялык жана франциялык капиталдын тарала башташы менен Мисирде абал татаалдай баштап, Суэц каналын куруу учурунда айрыкча күч алат. 1879-ж. «
Биринчи дүйнөлүк согуштан кийин улуттук-боштондук кыймылдын 1919–21-ж. күчөшүнөн улам, 1922-ж. Улуу Британия
Экинчи дүйнөлүк согуштан кийин
==Экономикасы==
Индустриялаштыруу процесси башталганга чейин, 1960-жылдары
Өнөр жайынын негизги тармагы – нефть-газ өндүрүшү, ал ИДПнин 12%ин, товардык экспорттун 40%тен ашыгын түзөт. 2005-ж. суткасына 696 миң баррель нефть, 34,7 млрд ''м''3 газ өндүрүлгөн. Нефть Суэц каналы зонасынан, Синай жарым аралынан, батыштагы чөлдөн, газ Александрияга жакын, Нил дельтасынан, Ливия чөлүнөн казылып алынат. Электр-техника жана машина куруу өнөр жай ишканалары даяр тетиктерден муздаткыч, телевизор, жеңил жана жүк ташуучу автомобилдерди, автобус, трактор курап чыгарат. Цемент жана фосфат чыгаруу өнүккөн.
Отун-энергетикалык ресурсун жергиликтүү нефть, ошондой эле газ, гидроэлектр энергиясы (Асуандагы 2 ГЭС) түзөт. Нефть ажыратуучу ири завод (суткасына 140 миң баррелден ашык) Каирдин четинде курулган, ошондой эле ири заводдор Александрия, Суэц, Асьют, Танта шаарында бар. Газ Жер Ортолук деңиздин шельфинен, Нилдин дельтасынан, Ливия чөлүнөн алынат. Өндүрүлгөн газдын басымдуу бөлүгү (энергетикалык сектордун 60%и) өлкө ичинде пайдаланылат. 2003-жылдан Эль-Ариш – Таба – Акаба (Иордания); Эль-Ариш – Таба – 248 ''км'', Таба – Акаба – 16 ''км'') газ куурлары иштейт.
Кара металлургия өнөр жай жергиликтүү сырьёнун (Эль-Гедида темир кенташынын) негизинде иштейт (жылына 3 млн ''т''). Ири металлургия комбинаты (жылына 4,4 млн ''т'' болот өндүрөт), кокс-химия заводду, ошондой эле Суэцте, Александрияда, Садат-Ситиде заводдор иштейт. Түстүү металлургиянын негизги продукциясы алюминий (жылына 250 миң ''т''га жакын алюминий өндүрөт). Химия өнөр жайы негизинен кальцийленген сода (Александрияда), натрий сульфаты, минералдык жер семирткич (азот, фосфор жер семирткичтерин) чыгарат. Нефть-химия комплекстери Эль-Амирияда (Александрияга жакын), Эль-Файюмда курулган. Машина куруу өнөр жайында металл кесүүчү станок, темир жол вагонун, трактор чыгарып, автомобиль жана авиа чогултуучу ишканалары иштейт. Тиричилик техникаларын (муздаткыч, теле- жана радиоаппаратура жана башка) чыгаруучу ишканалары, кеме куруу верфи (Порт-Саидде) бар. Аскер өнөр жайынын да мааниси зор (курал, ракета, сооттолгон танк техникасын чыгарат). Текстиль өнөр жай эзелтен өнүккөн (кебез, жүн, жибек, синтетика кездемелери жана башка). Тамак-аш өнөр жайынын маанилүү тармактары – ун, май, эт-сүт, кант, алкоголь ичимдиктерин, суусундук чыгарат.
Тейлөө чөйрөсү да өнүккөн. Негизги кирешени эл аралык туризм (2006-ж. 6,5 млрд долларды түзгөн), Суэц каналы аркылуу өткөн чет өлкөлөрдүн кемелеринен алынган акы (пошлина) берет (3,9 млрд доллар; каналдын өткөрүмдүүлүгү 18,4 миң кеме). 2006-ж. 8,7 млн турист (негизинен Европадан) келген. Туристтик бизнесте 1,6 млн адам алектенет; 170 миң орундуу 1200дөн ашык мейманкана иштейт. Рекреациянын негизин ыңгайлуу табият-климаттык ресурстары (негизги курорттору Кызыл жана Жер Ортолук деңиздердин жээктеринде жайгашкан) жана ар кайсы замандын маданий, тарыхый эстеликтери түзөт; туризмдин экол., ишкердик, спорттук жана башка түрлөрү, дейвинг өнүгүүдө.
<br/>Ички жүгү автомобиль (узундугу 92,4 миң ''км'') жана темир жол (5,7 миң ''км''), ошондой эле дарыя (Нилдеги магистралдык каналдар боюнча 3 миң ''км'') транспорттору аркылуу ташылат. Деңиз соода флотунун тоннажы – 987,5 миң регстрдик брутто-тонна же 1467,1 миң ''т'' дедвейт. Башкы порттору: Александрия, Эд-Дихейла, Думьят, Порт-Саид, Суэц, жана башка Каир, Луксор, Хургада, Шарм-эш-Шейх ш-нда эл аралык аэропорттор бар.
59-сап:
==Маданияты==
Биздин замандын 1-кылымында Александрия эллин маданиятынын чордону болуп турган. Илим иши Александрия академиясына, Александрия мусейонуна (маданият борбору) топтолгон. Астрономия, математика, статика сыяктуу тармактар өз бетинче бөлүнүп чыккан. 10-кылымдын аягы – 11-кылымдын башында
19-кылымдын жарымында жүргүзүлгөн Мухаммед Алинин экономикалык реформалары илимий изилдөө иштерин өркүндөтүүгө мүмкүндүк берген. Натыйжада агротехника, медицина кыйла өнүккөн; канал жана сугат курулуштарын куруу кулач жайган; жаштар чет өлкөлөргө билим алууга жиберилип, кадрлар даярдалган.
20-кылымдын 1-жарымында илимий изилдөө иштери кеңейтилип, Астрономия жана геофизика институту (1903), Океанография жана Кызыл деңиз балыкчылык институту (1929), Тропик оорулар институту (1932) иш жүргүзө баштаган. 1939-ж. Улуттук изилдөө совети, 1941-ж.
<br/>
<br/>
Орто кылымдагы араб грамматикасы менен лексикологиясы инди грамматикасы жана грек логикасынын таасиринде өнүккөн. Араб грамматикалык окуусун баштагандар – айтылуу «Аль-Китаб» («Китеп», 8-к.) трактатынын авторлору Халил жана анын шакирти Сибайхи. 20-кылымдын баш ченине араб адабий тили бардык тармактарда пайдаланыла баштаган.
Жаңы
<br/>Байыркы маданий эстеликтер неолит жана энеолит доорунда жаралган. А. Македонскийдин
<br/>
19-кылымдын биринчи жарымында
==Колдонулган адабияттар==
82-сап:
{{Азия өлкөлөрү}}
{{Африка өлкөлөрү}}
[[Категория:
[[Категория:Мисир тарыхы]]
|