Астрохимия

Астрохимия — астрономиялык изилдөөлөрдүн багыты. Ал асман телолорунун (жылдыздардын), алардын арасындагы чөйрөнүн жана протопланеталык дисктердин химиялык курамын, ошондой эле андагы химиялык процесстерди изилдейт. Анын негизги ыкмаларынын бири - астроспектроскопия. Астрохимия төмөнкүдөй бөлүмдөргө бөлүнөт: 1) бөлүкчөлөрүнүн концентрациясы 100 см³ жана температурасы бир нече 100 К болгон диффузиялык булуттардын (жылдыз аралык) астрохимиясы. 2) Концентрациясы 10⁴ см³ жана температурасы бир нече 10 К болгон тыгыз молекулалык булуттардын астрохимиясы. 3) Протопланеталык дисктердин астрохимиясы. 4) Согуучу толкундардын жана жылдыз айланасындагы кабыкчалардын астрохимиясы. Жылдыз кабыкчасында молекулалардын, андан кийин чаңдын пайда болушунун ролу чоң. Муздак ири - жылдыздарда бул процесс жылдыз шамалынын параметрин, жаңы жылдыздарда жылдыз аралык чөйрөгө оор элементтердин чыгуу темпин аныктайт. Космосто өтө көп түрдүү молекулалар болот. 21-кылымдын башында 130дан көп (жөнөкөй эки атомдуудан 13 атомдуу HC₁₁N чейин) молекула белгилүү. Космосто, ошондой эле көптөгөн реакциялар жүрөт, анын маанилүүсү атомдук суутектин (Н) мол. суутекке (Н₂) айлануусу. Бул молекула (Н₂) космосто кеңири тарап, калган молекулалардын пайда болушунда мааниси чоң. Космостогу молекулаларды үйрөнүү Ааламдын, галактика менен жылдыздардын пайда болуусун түшүнүүгө, жаңы жылдыздарды, жылдыз эволюциясынын кийинки этаптарын изилдөөгө жардам берет.

Колдонулган адабияттар

• “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14— 046—1