Мөмөсү түктүү тыйынчанак
Мөмөсү түктүү тыйынчанак (лат. Hedysarum chaitocarpum, Regel et Schmalh) - Сабагы түксүз, жан жалбырактары биригип өскөн, бийиктиги 60 см ге чейин жеткен көп жылдык чөп өсүмдүк. Жалбыракчалары 3-8 жуп, сүйрү же эллипстей, узундугу 45 мм ге, туурасы 22 мм ге чейин жетет. Топ гүлү жыш чачыктай, ар тараптуу жайгашкан 20-30 гүлдөн турат. Чөйчөкчөсү желекчесинен бир топ кыска, желекчесинин узундугу 22 мм ге жетет, күлгүн-кызыл, чанагы 3-5 бөлүктөн турат. Мөмөсүнүн сырты туурасынан майда кырдуу, алар ичке катуу түктүү. Кээде мөмөсүндө түктөрү жетилбегендери кездешет.
Биологиялык өзгөчөлүктөрү[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Июнда гүлдөп, июлң-августта мөмөлөйт. Уругу аркылуу көбөйөт.
Жалпы жана өлкөдө таралышы[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Чаткал, Узунакмат, Фергана жана Алай тоо кыркалары (Ачы, Гава токой чарбалары, Сарычелек коругу, Карашоро суусунун бассейни, Арсланбап шаркыратмасынын жаны).
Өсүү шарттары[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Жаңгак жана башка жазы жалбырактуу токойлордун, бадалдардын арасы, бийик чөптүү жана субалңпы алкагына чейинки шалбаалар.
Саны[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Чанда жалгыздан, кээде топтошуп учурайт. Мурунку убактарда кеңири таралган.
Чектөөчү факторлор[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Токойлорго жалпысынан антропогендик таасирлердин кесепети, чөп чабуу.
Өстүрүү[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Маалымат жок.
Уюштурулган коргоо аракеттери[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Атайын коргоо чаралары иштелип чыккан эмес. Кыргыз ССРинин Кызыл китебине (1985) киргизилген.
Коргоо үчүн зарыл аракеттер[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Санын тактап, ареалын аныктап, түр кеңири кездешкен жерлерде ботаникалык заказник уюштуруу. Атайлап өстүрүү боюнча иштерди жүргүзүү зарыл.
Статусу[түзөтүү | булагын түзөтүү]
EN. Жаңгак-мөмө токойлорунда кездешкен эндем, реликт түр.
Колдонулган адабияттар[түзөтүү | булагын түзөтүү]
- Кыргыз Республикасынын Кызыл китеби 2-басылышы – Бишкек: 2006. – 544 б. – ISBN 9967-23-367-2