Орус-Швед согуштары

Орус-Швед согуштары (18— 19-к.) — Орусия менен Швециянын ортосунда Балтика боюнда жанa Балтика деңизине үстөмдүк кылуу аракеттеринен чыккан согуштар.

1700—1721-жылдардагы Түндүк согуш. Ал согушта Орусия (союздаш Дания жана Саксония) Балтика деңизине чыгуу үчүн күрөшүнө чыккан.
1741—1743-жылдардагы орус- швед согушу Швециянын Түн. согушта (1700—1721) тарттырып жиберген жерин кайтаруу үчүн болгон аракетинен келип чыккан.
Орус армиясы швед аскерлерин Вильманстранд (1741-ж. 23-авг.) жанa Гельсингфорс (1742-ж. 24-авг.) районунунда талкалап, Або аймагынан кууи чыккан. Согуш Або тынчтык трактатын (1743) түзүү менен аяктап, Финляндия жеринин бир бөлүгү Россияга караган.
1788-90- жылдардагы согуш да Швециянын мурдагы согуштарда аншраган аймагын кайтаруу мүдөөсүнөн келип чыккан.
Түркия менен союз түзгөн Швеция түрктөр менен согушта (1787—91) алагды болуп жаткан орустарга кол салган, бирок орус аскерлери Гогланд салгылашында [1788, 6(17)-июль] швед флотунун чабуулунун мизин кайтарган.
1790-ж. 2-майда Ревелдпн жанынан, июнда Выборг деңиз согушунда жецилгендеп кийин Швеция мурунку чек араны сактаган Верель тынчтык келишимин (1790) түзүүгө аргасыз болгон.
1808—09-жылкы орус-швед согушу континенттик блокада шартында Россиянин Финн менен Бот- ния булуңдарын ээлеп калуу жана Петербургдун коопсуздугун камсыз кылуу аракетинен келип чыккан.
1808-ж. орус аскерлери борб. жанa түш. Финляндияны ээлегепи менен, жазында шведдер каршы чабуулга өткөн. Бирок орус аскери швед аскерлерин Куортанын жанa Оравайстын жанында жецип, убактылуу тынчтык түзүүгө аргасыз кылган. Падыша Александр I Аланд тынчтык элдешүүсүн бекитилгенден кийин согуш аракеттери кайра башталган.
Натыйжада шведдер орустар сунуш кылган тынчтык келишимдин шарттарын кабыл алган. Фридрихсгам тынчтык келишими (1809) б-ча Россияга бүт Финляндия, Аланд а-дары өткөн.

Колдонулган адабияттар[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Кыргыз Совет Энциклопедиясы. Башкы редактор Б. О. Орузбаева. -Бишкек: Кыргыз Совет Энциклопедиясынын башкы редакциясы, 1979. Том 4. Лактация - Пиррол. -656 б.