Хоти (индей эли)
| Хоти (ходи) | |
 | |
| Хоти (ходи) | |
|---|---|
| Мамлекеттер жана аймактар | |
| Тили |
Хоти (обочолонгон тил) |
| Дини |
Жергиликтүү салттуу ишенимдер |
Хоти, ходи ("хоти" хоти тилинен которгондо "адам" дегенди билдирет) — Венесуэланын түштүгүндө жашаган аз сандуу индей эли. Алар Ориноко ортонку агымынын түштүктөгү тропикалык токойлордо, Боливар жана Амасонас штаттарында жашашат.
Саны 500 адам.
Тил[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Хоти тилинде сүйлөшөт. Хоти тили — обочолонгон (изоляцияланган). Бул тил жакшы изилденген эмес.
Кээ бирлери испанча сүйлөй алышат.
Дин[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Жергиликтүү салттуу ишенимдери (анимизм, шаманизм, диний мифология) карманышат.
Контакт[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Узак убакыт бою (20-кылымдын ортосуна чейин) алар тышкы дүйнө менен гана эмес, коңшулаш индей уруулары менен да байланышуудан качууга аракет кылышкан.
Чарбачылык иштер[түзөтүү | булагын түзөтүү]
- Примитивдүү кол менен иштетилген (жерди кыруу-күйгүзү жол менен өздөштүрүү) жер чарбасы (жүгөрү, батат, ямс, кайен калемпири, ашкабак, тамеки, дары өсүмдүктөр ж.б.).
- Жыйноочулук (бал, жемиш, рак сымалдуулар, личинкалар ж.б.).
- Аңчылыкта (пекари, тапир, маймылдар ж.б.) пневматикалык түтүктөрдү жана найзаларды колдонушат.
- Балык уулоо. Балык кармоо үчүн торлор жана уулар колдонулат.
Дарыяны каноэ кайыгы менен өтүшөт. Жапайы жаныбарларды (тоту куштарды, тукандарды, майда маймылдарды ж.б.) колго алуу практикасы кеңири таралган.
Турак жай[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Туруктуу жана убактылуу типтеги конуштар бар.
Убактылуу конуштар жыйноочулук жана башка уруулар менен соода алмашуу мезгилинде колдонулат. Убактылуу турак жай чатыры пальма жалбырактары менен жабылган жантайыңкы баш калкалоочу жайдан турат.
Туруктуу конуштар 5 жылдан ашык эмес пайдаланылат, андан кийин конуштун тургундары жаңы жерге көчүшөт. Эреже катары, бул биологиялык ресурстардын азайышына жана жакындарынын өлүмүнө байланыштуу. Туруктуу конуштар бири-биринен 3 метр аралыкта турган 2—3 алачыктардан турат. Алачыктын узундугу 4,5 метр, туурасы 3,5 метр, бийиктиги 2,5 метр. Алачыктын каркасы чатыры таянган П-түрүндөгү мамылардан турат. П-түрүндөгү каркастын үстүнө узунунан жасалган ичке шыргыйлар коюлат, бул найзаларды, себеттерди жана башка буюмдарды сактоо үчүн чатырдын астында чердак уюштурууга мүмкүндүк берет. Эки капталдуу чатыр жерге чейин жеткен пальманын чоң жалбырактарынан жасалган. Алачыктын ичинде уктоо үчүн асма гамактар бар.
Тамак-аш[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Алар жашылча-жемиштерди, кайналган же ышталган этти жешет.
Сүйүктүү тамактары: кайнатылган банан жана Attalea maripa пальма мөмөсүнөн шорпо.
Ачытылган жүгөрүдөн жана бататтан жасалган суусундуктарды ичишет.
Маданият[түзөтүү | булагын түзөтүү]
- Элдин маданий өзгөчөлүктөрүнүн бири – бул үйлөмө аспаптарда ойноо (көп тондуу флейталар, мүйүздөр).
- Бай оозеки мифология.
- Материалдык маданият жагынан алар панареге жакын.
Колдонулган адабияттар[түзөтүү | булагын түзөтүү]
- Матусовский А.А. Индейцы хоти. Историко-этнографический очерк. С. 211-243 // Открытие Америки продолжается/Отв. ред. Ю.Е. Березкин. СПб: МАЭ РАН, 2010. Вып. IV
- Матусовский А.А. Мифология мацэс: сравнительно-этнографический анализ // Этнография. 2021. № 4 (14). С. 75-93. https://doi 10.31250/2618-8600-2021-4(14)-75-93