Херсон

Википедия дан
Шаар
Херсон
Желек Герб
Желек Герб
Өлкө Украина
Облус Херсон облусу
Район Херсон району
Ички бөлүнүшү 3 район
Тарыхы жана Географиясы
Негизделген күнү 1778
Аянты 145 км²
Калкы
Расмий тили [[украинче]]
Калкы 279 миң[1] адам
Сандык идентификаторлор
Расмий сайты https://miskrada.kherson.ua/

Херсон (укр. Херсон) — Украинанын түштүгүндөгү шаар, Херсон облусунун административдик борбору, Херсон районунун жана Херсон шаардык жамаатынын. 2020-жылдын 17-июлуна чейин областтык баш ийүүдөгү шаар болгон. 2014-жылдан 2022-жылга чейин - Кырым Муктар Республикасындагы Украина президентинин өкүлчүлүгүнүн убактылуу жайгашкан жери. Днепрдин оң (бийик) жээгинде, Кара деңиздин Днепр куймасы менен кошулган жерине жакын жайгашкан. Днепр дарыясындагы эң ири деңиз жана дарыя порту. Украинанын баатыр шаары.

Шаардын калкынын саны 2019-жылдын 1-январына карата 289 миң туруктуу жашоочу[2], ал эми шаардык кеңештин чектеринде – шаардын райондук кеңештерине баш ийген калктуу конуштарды кошкондо – 330 жана 334,5 миң адам[3].

Темир жол менен Киевге чейинки аралык 648 км (Знаменка, Николаев аркылуу). Ири темир жол түйүнү (Николаев, Снигиревка, Жанкөйгө баруучу линиялар), Херсон деңиз соода порту жана дарыя порту, аэропорт, ошондой эле темир жол, дарыя жана автовокзалдар бар. Украинанын түштүгүнүн маанилүү экономикалык, өнөр жай жана маданий борбору.

2022-жылдын 3-мартынан 11-ноябрына чейин орустар Украинага басып киргенде шаар орустардын баскынчылыгында болгон.

Этимологиясы[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Шаар Кырымдагы байыркы грек колониясы - Херсоненин атынан аталган. Шаардын бул аталышы орус императрица Екатерина IIнин “грек” саясатына ылайык келген, ал псевдо-грек аттарынын модасына таазим болгон жана чыныгы географиялык мааниге ээ болгон эмес, анткени байыркы грекче Херсонес “жарым арал” дегенди билдирет, ал эми шаардын ордунда жарым арал болгон эмес

Калкы[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Херсон калкы[4][5]
1789 1792 1846 1850 1885 1897 1910 1923 1926 1939
2 000 25 000 54 000 62 000 65 000 59 076 72 000 41 086 57 376 96 987
1941 1959 1970 1979 1981 1989 1992 1998 2001 2003
102 000 157 995 260 687 318 908 329 000 355 379 368 300 358 700 328 360 325 706
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
322 800 319 278 316 056 312 359 308 837 306 567 304 613 302 528 300 666 299 052
2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022
297 593 296 448 294 941 293 299 291 428 289 096 286 958 283 649 279 131

Шаардын калкынын саны 2021-жылдын 1-январына карата 286 958[6] туруктуу жашоочуларды жана азыркы калктын саны боюнча 296 161 адамды түзөт[2], шаардык кеңеште – шаардын райондук кеңештерине баш ийген калктуу конуштарды кошкондо – 330 026 жана 334 570 адам[2].

Агломерациядагы калктын саны 450 миңге жакын адамды түзөт.

Херсон шаар агломерациясынын борбору болуп саналат, ага Херсондун өзүнөн тышкары Алёшки, Подстепное, Антоновка, Молодёжное, Степановка, Висунцы, Камышанский, Зеленовка, Надднепрянское, Октябрьское, Чернобаевка, Белозерка кирет.

2001-жылы Украинанын эл каттоосуна ылайык[7]:

Херсон орус тилдүү чөлмөккө кирет. Шаарда тиричилик деңгээлинде негизинен орус тили колдонулат. 2012-жылдын август айында шаарда орус тили аймактык тил статусун алган, ал эми Херсон шаарынын мэри Владимир Салдо шаарда 110 улуттун өкүлдөрү жашай турганын, алардын 53,4% украин тилин эне тили катары эсептей турганын билдирген, ал эми 45,3% - орус[8].

Шилтемелери[түзөтүү | булагын түзөтүү]

  1. Численность населения в г. Херсон
  2. 2.0 2.1 2.2 Чисельність населення На 1 березня 2015 року
  3. Чисельність населення На 1 березня 2015 року
  4. Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по родному языку и уездам 50 губерний Европейской России Демоскоп
  5. Численность и состав населения Херсонской области по итогам Всеукраинской переписи населения 2001 года
  6. Чисельність населення в м. Херсон. МiнфiнМедiа (22 -январь (үчтүн айы) 2021). Текшерилген күнү 9 -февраль (бирдин айы) 2021.
  7. Численность и состав населения Херсонской области по итогам Всеукраинской переписи населения 2001 года
  8. Русский язык стал региональным в Херсоне // Укринформ 21 августа 2012