«Калмактар» барагынын кодун көрүү


{{Этникалык коом
 |Этникалык таксон                           = Уруулардын тарыхый тайпасы<br />Учурда [[калк]] 
 |Аталышы                                    = Калмактар
 |Расмий аталышы                             = хальмг, хальмгуд 
 |Сүрөт                                      = [[Файл:Kalmyk by Repin.jpg|96px]][[Файл:Чаепитие калмыков.jpg|212px]]<br />[[Файл:Kalmyks 02.jpg|170px]][[Файл:Self-portrait engraving by Feodor Iwanowitsch Kalmyk.jpg|96px]]<br />[[Файл:Kirsan Ilyumzhinov 2010 Moscow.jpg|148px]] 
 |Сүрөттүн аталышы                           = «Калмык» (худ. [[И. Е. Репин]]) • талаадагы чай ичүү (сүрөт XIX к. таандык)<br />Калмак бийчилери • [[Калмык, Федор Иванович|Ф. И. Калмык]] <br />[[Илюмжинов, Кирсан Николаевич|К. Н. Илюмжинов]]  
 |Башка аталыштар                            =  
 |Экзоэтнонимдер                             = калмак, калмык, калмок, колмак 
 |Раса                                       = [[монголоид расасы|монголоид]]
 |Раса тиби                                  =
 |Калк тайпасы                               = [[монголдор]]
 |Тайпачасы                                  = [[ойроттор|ойроттор (батыш моңголдор)]]
 |Тили                                       = [[Калмак тили]]<ref>Тилдердин башкача аталышы — ойрот, жунгар, ойрот-калмак, моңгол-калмак, батыш-моңгол.</ref>  
 |Жазуусу                                    = [[Тодо-бичиг]], [[Калмак жазуулары|калмак жазуусу]]   
 |Дини                                       = — [[тибет буддизми]] ([[Гелуг]] мектеби)<br />— [[христиан]] <br/>—[[сунниттер]] 
 |Алкачкы булак                              = «Строганов жылбаяны» ([[Иван IV|Иван IV]] буйругу, [[1574-жыл|1574]])  
 |Курамында                                  = 
 |Ичинде                                     = [[дербеттер|дербеттердин]] бир бөлүгү, [[торготтор]], [[хошуттар]] жана [[Сарт-калмактар]] 
 |Теги                                       = [[жуңгарлар]]
 |Туугандары                                 = [[хойттор]], [[өлөттөр]], [[чоростор]] †, [[зүнгарлар]] †
 |Учурдагы орду                              = {{желек|Орусия}}: 183&nbsp;372 ([[Бүткүл орус эл каттоосу (2010)|Бүт.орус эл каттосу, 2010-жыл]])<ref name="gks.ru">[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/perepis_itogi1612.htm Итоги ВПН 2010]</ref><br />
*{{желек|Калмак жери}}: 162&nbsp;740 (2010-жыл)<ref name="gks.ru"/><br />
*{{желек|Астрахан областы}}: 6&nbsp;624 (2010-жыл)<ref name="gks.ru"/><br />
*{{желек|Москва}}: 3&nbsp;996 (2010-жыл)<ref name="perepis2010_Москва">[http://moscow.gks.ru/perepis2010/perepis2010Doc/%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%BB_5_%D0%9C%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%B2%D0%B0.xls Москва шаары боюнча БОЭК жыйынтыгы, 2010-ж. Тиркеме 5. Москва шаарынын административдик аймактарынын калкынын улуттук курамы]</ref> <br />
*{{желек|Волгоград областы}}: 1&nbsp;576 (2010-жыл)<ref name="ReferenceA">http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol4/pub-04-04.pdf</ref> <br />
*{{желек|Санкт-Петербург}}: 1&nbsp;283 (2010-жыл)<ref name="ReferenceA"/><br />
*{{желек|Ростов областы}}: 878 (2010-жыл)<ref name="ReferenceA"/> <br />
*{{желек|Түмөн областы}}: 840 (2010-жыл)<ref name="ReferenceA"/> <br />
**{{желек|Ханты-Манси автономдуу аймагы}} [[Ханты-Манси автономдуу аймагы - Югра|Ханты-Манси АА]]: 400 (2010-жыл)<ref name="ReferenceA"/> <br />
**{{желек|Ямал-Ненец автономдуу аймагы}} [[Ямал-Ненец автономдуу аймагы|Ямал-Ненец АА]]: 361 (2010-жыл)<ref name="ReferenceA"/> <br />
*{{желек|Москва областы}}: 804 (2010-жыл)<ref name="ReferenceA"/> <br />
*{{желек|Ставропол аймагы}}: 757 (2010-жыл)<ref name="ReferenceA"/> <br />
*{{желек|Чукот автономдуу аймагы}}: 164 (2010-жыл)<ref name="ReferenceA" /> <br />
{{желек|Кыргызстан}}: 12 000 (2009-жыл)<br/> 
{{желек|Казакстан}}: &nbsp;&nbsp;422 (Эл каттоо, 2009-жыл)<ref name="Каз2009">[http://www.stat.kz/p_perepis/Pages/default.aspx Статистика боюнча Республика Казаккстандын агенттиги. Каттоо 2009.] ([http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/%D0%9D%D0%B0%D1%86%20%D1%81%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2.rar Калктын улуттук курамы].rar)</ref><ref>По 1989-жылы Казакстанда өткөн эл каттоодо 1 127 калмак катталган ([[Демоскоп Weekly]]. [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=5 № 433—434]).</ref>
 |Тарыхый орду                               = — [[Иртыш]] дарыясынын жээги, [[Ом]] жана [[Ишим (дарыя)|Ишим]] ([[XVI|XVI к.]] аягы)<br />— [[Төмөнкү Волга]] жана Түндүк [[Прикаспий]] ([[XVI]] аягы <nowiki>-</nowiki> [[XVII|XVII кк.]] башы)
 |Мамлекеттүүлүгү                            =  
— [[Калмак кандыгы]] ([[XVII]]<nowiki>-</nowiki>[[XVIII|XVIII кк.]])<br />
— [[СССР]] курамында ([[1917|1917-жылдан]]): «Калмак элинин талаа областы», [[Калмак АА]], [[Калмак АССР]]<br />
— [[ОФ|Орусия]] курамында ([[1990|1990-жылдан]]): Калмак ССР, Республика Калмак — Хальмг Тангч, [[Республика Калмак]]
 |Уикиказына                                 = Kalmyks 
 }}

[[File:Жангар баатыр.jpg|thumb|'''Эр Хонгор''', калмак элинин баатыры]]
'''Калмактар''' же (каракалпаклар)([[калмак тили|калм.]] хальмг, хальмгуд [[монгол тили|монг.]]халимаг)- монгол тилдүү калктардын бири, батыш монголдордун ойрот конфедерациясынын жана Жуңгар хандыгынын курамынан бөлүнүп чыккан жана ушул тапта Орусиянын Урал аймагында байырлаган [[калк]].

Бул элдин аталышы түркчө "калмак" сөзүнөн келип чыккан.

Алардын чакан бөлүгү мусулман динин кабыл алган. Бул бөлүктүн бир тобу Кыргызстанга 19-кылымдын 70-80-жылдары баш паана издеп келген.

Тарыхта бул топ "сарт калмак" деген аталышта белгилүү.

Сарт калмактар 20-кылымда кыргыздарга биротоло жуурулушуп кетти.
== Мамлекеттүүлүгү ==
* Калмак Өзэркин Облусу
* Калмак Району 
* Калмак Өзэркин Кеңештик Социалисттик Республикасы

== Галерея ==
'''Калмактардын жайгашуусу боюнча алгачкы европалык карта:'''
<gallery perrow=3 widths="250px" heights="250px">
File:Munster Kalmucks.gif| «Cosmographia» атласынын картасы. [[1544|1544-жыл]] Себастьян Мюнстер.
File:pays des calmoucs.gif| Улуу Тартарстан картасынын үзүндүсү. Guillaume de L’Isle. [[1706|1706-жыл]]
File:Kalmykia 1720.jpg| Орус империясынын картасынан үзүндү. Швед офицери тарабынан, болжол менен [[1709|1709-жыл]] түшүрүлгөн
</gallery>

==Адабият==

* Урстанбеков Б.У., Чороев Т.К. Кыргыз тарыхы: Кыскача энциклопедиялык сөздүк. – Фрунзе: Кыргыз Совет Энциклопедиясынын Башкы редакциясы, 1990. – 288 бет. – Рецензент: тарых илиминин доктору Өмүркул Караев. -   ISBN 5-89750-028-2. Мында 70-71-беттерде. <br> 
* Wang Jinglan, Shao Xingzhou, Cui Jing et al. Anthropological survey on the Mongolian Tuerhute tribe in He shuo county, Xinjiang Uigur autonomous region // Acta anthropologica sinica. Vol. XII, № 2. May, 1993. p. 137-146. <br> 
* Санчиров В. П. О Происхождении этнонима торгут и народа, носившего это название // Монголо-бурятские этнонимы: cб. ст. — Улан-Удэ: БНЦ СО РАН, 1996. C. 31—50. <br> 
* Galushkin S.K., Spitsyn V.A., Crawford M.H. Genetic Structure of Mongolic-speaking Kalmyks // Human Biology, December 2001, v.73, no. 6, pp. 823-834. <br> 
* Хойт С.К. Генетическая структура европейских ойратских групп по локусам ABO, RH, HP, TF, GC, ACP1, PGM1, ESD, GLO1, SOD-A // Проблемы этнической истории и культуры тюрко-монгольских народов. Сборник научных трудов. Вып. I. Элиста: КИГИ РАН, 2009. с. 146-183. <br>

==Интернеттеги шилтемелер==

* [http://www.bumbinorn.ru/2008/12/07/poslednie_dannye_po_lokalizacii_i_chislennosti_ojjrat_48654.html Ойроттор тууралуу ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100705162007/http://www.bumbinorn.ru/2008/12/07/poslednie_dannye_po_lokalizacii_i_chislennosti_ojjrat_48654.html |date=2010-07-05 }} <br>

{{элдер-stub}}

[[Category:Кыргызстан]]
[[Category:Дүйнө элдери]]
[[Category:Орусия]]
[[Category:Этнография]]
[[Category:Чыгыш таануу]]


[[Категория:Монгол элдер]]