«Плутон» барагынын кодун көрүү

{| class="toccolours" style="float:right; margin:0 0 0.5em 1em; width:20em; clear:right;"
|-
|colspan=2 style="text-align:center; color:blak" | '''Плутон''' [[file:Pluto symbol (large orb, bold).svg|20px|⯓]]<br />[[Файл:Pluto in True Color - High-Res.jpg|thumb|center]]
|-
|align="center" bgcolor="sky blue" colspan=2 style="font-size: small" |'''Жалпы маалымат'''
|-
|colspan=2 style="text-align:center;" |
|-
|'''Экваториалдык радиусу''' || 1195 км
|-
|'''Бетинин аянты (S)''' ||  1,795×107 км²
|-
|'''Көлөмү (V)''' || 7,15×109 км³
|-
|'''Массасы (m)''' || (1,305 ± 0,007)×1022 кг
|-
|'''Орточо тыгыздыгы (ρ)''' || 2,03 ± 0,06 г/см³
|-
|'''Өз огун айлануу убактысы''' || 6,387230 сид. күн 
|-
|'''Күндү айлануу убактысы''' || 90 613,3055 күн (248,09 жыл) 
|} 
'''Плутон''' (Pluto; символдору: [[File:Pluto symbol (large orb, fixed width).svg|16px|⯓]]<ref>{{cite web |url= https://www.jpl.nasa.gov/infographics/what-is-a-dwarf-planet |author= JPL/NASA |date= 2015-04-22  |website= Jet Propulsion Laboratory |title= What is a Dwarf Planet? |access-date= 2022-01-19}}</ref> же [[File:Pluto monogram (fixed width).svg|16px|♇]]<ref>{{cite book |editor=John Lewis |date=2004 |title=Physics and chemistry of the solar system |edition= 2 |page=64 |publisher=Elsevier}}</ref>) – [[күн системасы]]ндагы чоң [[планета]]лардын бири. 

Аны 1930-жылы америкалык астроном К. Томбо ачкан. Плутондун физикалык мүнөздөмөлөрү толук изилдене элек. Массасы [[Жер]]дин массасынын 0,002 бөлүгүнө барабар деп болжолдонот. Күндөн аралыгы 39,5 а.б. Жерден байкаганда 15-жылдыз чоңдугунчалык чекит объектиндей болуп көрүнөт. Плутон [[Күн]]дү өз [[орбита]]сы бонча 247,7 жылда бир айланат, [[эклиптика]] тегиздигине кыйшаюу бурчу 17°. Башка планеталарга салыштырганда Күндөн өтө алыс жана жарыктанышы начар болгондуктан Плутонду изилдөө өтө татаал. Плутондун диаметри 3000 кмге жакын, бетинин температурасы -220°. [[Атмосфера|Атмосферасы]] сейректелген жана негизинен газ абалындагы метандан турат. Плутондун 1 [[планеталардын жандоочулары|жандоочусу]] бар. Анын диаметри 3 эсе кичине жана анын айланасында 20 000 км аралыкта айланат. 1 айлануусу 6,4 суткага барабар.

Плутон планетасынын радиусу 2500 км, тыгыздыгы 7,4 г/см³. Күндү 248 жылда толук 1 айланып чыгат. Өз огунун айланасында толук 1 айлануусу 6 сут 9с. 17 минутага барабар.

Бул жагынан Плутон планетасы зор планеталардан бир аз гана айырмаланат. Кийинки күндөрдө планеталар аралык автоматтык станциялардын жардамы менен планетанын табигый жандоочусу [[Харон (планета жандоочусу)|Харон]] ачылып, Плутонду радиусу 17500 км болгон орбита менен айланып жүрө тургандыгы аныкталган. Плутондун беш жандоочусу Харон, [[Стикс (планета жандоочусу)|Стикс]], [[Никта (планета жандоочусу)|Никта]], [[Кербер (планета жандоочусу)|Кербер]], жана [[Гидра (планета жандоочусу)|Гидра]].

[[File:TheKuiperBelt Orbits Pluto Neptune2-ru.svg|thumb|Нептун жана эгет орбиталарда салыштыруу.]]
[[File:Pluto’s four small moons-ru.tiff|thumb|Эгет кичине спутник.]]

Плутон – Күн системасындагы Күндөн санаганда аралыгы боюнча тогузунчу планета. Аны америкалык астроном К. Томбо 15-жылдыз чоңдугу катары аныктаган (1930). Плутондун орбитасы өзүнө жакын жаткан чоң планеталардын орбитасына окшобойт. Анын эксцентриситети е=0,248. Плутондун Күндөн орточо аралыгы 39,75 астрономдук бирдик. Күндү 4,7 км/сек ылдамдык менен 248,09 жылда айланып чыгат. Плутондун массасы 1,31·10<sup>22</sup> кг, тыгыздыгы 2,03 ± 0,06 г/см³ температурасы –230°C; диаметри 2015-жылдагы эсептөөлөр боюнча 2370±20 км. Атмосферасы негизинен газ абалындагы метандан турат.
[[Категория:Асман телолору]]

==Колдонулган адабияттар==
* [[“Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы]]: 6-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2014. 816 бет, илл. ISBN 978-9967-14-117-9