Актаудагы учак кырсыгы

Учак кырсыгы
	Актаудагы учак кырсыгы
	Azerbaijan Airlines Flight 8243 commemoration at Heydar Aliyev Airport.jpg
Жалпы маалымат
Күнү	25-декабрь, 2024-жыл
Убактысы	11:28 (UTC+5)
Себеби	радиоэлектрондук күрөш каражаттары менен башкарылгыс абалга келтирүү жана орусиялык абадан коргонуу каражаттары менен жеринен ок атуу (алдын ала тергөө маалыматтары боюнча, Азербайжандын президенти тарабынан расмий жарыяланган)
Жери	Актау, Казакстан
Координаттар	43°53′34″ с. ш. 51°00′22″ в. д.HGЯO
Каза болгондор	38
Жараат алгандар	29
Учак
	Azerbaijan Airlines - Embraer 190AR (ERJ-190-100IGW) 4K-AZ65 Antalya Airport June 18, 2016.jpg
Авиакомпания	Азербайжан аба жолдору
Учкан жери	Гейдар Алиев эл аралык аэропорту, Баку (Азербайжан)
Токтогон жери	Түндүк аэропорту, Грозный (Россия)
Конгон жери	Түндүк аэропорту, Грозный (Россия) Актау аэропортуна жакын, Мангистау облусу, Казакстан
Рейс	J2-8243
Борт номери	4K-AZ65
Өндүрүлгөн күн	2013
Жүргүнчүлөр	62
Экипаж	5
Каза болгондор	38
Жараат алгандар	29
Тирүү калгандар	29
Үчүнчү учак

Азербайжан аба жолдору авиакомпаниясынын 8243-рейси Баку шаарындагы Гейдар Алиев атындагы эл аралык аэропорттон Орусиянын Грозный шаарына жакын жайгашкан Кадыров Грозный эл аралык аэропортуна каттаган пландалган эл аралык жүргүнчү ташуучу каттам болчу. 2024-жылдын 25-декабрында Азербайжан аба жолдору авиакомпаниясынын Embraer 190AR учагы Грозныйга конуу учурунда Орусиянын абадан коргонуу ракетасы тарабынан катуу жабыркаган деп болжолдонууда. Учак башка аэропортко багыт алууга аракет кылган, бирок натыйжада Казакстандагы Актау эл аралык аэропортуна жакын жерде кулап түшкөн. Учакта 62 жүргүнчү жана 5 экипаж мүчөсү болгон. Жалпысынан 67 адамдын ичинен 38 адам каза болуп, алардын катарында эки учкуч жана бир учак бортундагы кызматкер болгон. 29 адам ар кандай жаракаттар менен аман калган.

Учуп чыккан соң болжол менен 40 мүнөт өткөндөн кийин, учак Орусиянын аба мейкиндигине кирип, Грозныйга жакындаганда, экипаж GPS навигациялык системаларынын иштебей калганын билдирген, бул сигналдардын тосулушуна байланыштуу болгон. Ошол эле учурда аэропортто туман болгондугу да маалымдалган. Учак көздөгөн жерине жакындап, учуу 81 мүнөттө уланып жатканда, жүргүнчүлөр жарылуу болгонун жана учакка сыныктар тийгенин айтышкан. Радиобайланышта учкучтар жарылууну куш менен кагылышууга байланыштырып, башка аэропортко багыт алууну суранышкан. Алар өзгөчө кырдаал протоколдорун ишке киргизип, транспондер аркылуу 7700 сигналы менен “SOS” белгисин берген жана учактын багытын Каспий деңизинин үстүнөн Актауга бурушкан.

Бирок кырсык болгон жердеги сүрөттөр учактын куйругунда тешиктер бар экенин көрсөткөн, бул куштун тийишине окшобогон, жер-аба ракетасынын тийгенине окшош зыян болгонун адистер белгилешкен. 26-декабрда Euronews Азербайжан өкмөтүнүн булактарына таянуу менен учак Орусиянын ракета соккусунан жабыркаганын, ал Грозный аэропортуна украиналык дрон чабуулунан коргонуу учурунда болгонун билдирген. Жарылуунун учкундары бир нече жүргүнчү менен экипаж мүчөлөрүн жарадар кылган.

27-декабрда The New York Times Азербайжан тергөөчүлөрү учак кырсыкка чейин Орусиянын “Панцирь-С1” абадан коргонуу системасы тарабынан жабыркаган деп ишенишкенин жазган.

28-декабрда Орусиянын президенти Владимир Путин Азербайжандын президенти Ильхам Алиевден Орусиянын аба мейкиндигинде учакка байланыштуу “трагедиялуу окуя” үчүн кечирим сураган. Ал учурда Грозныйга украиналык дрондор чабуул жасап жатканын жана Орусиянын абадан коргонуу күчтөрү бул чабуулдарды кайтарганын билдирген, бирок учак атылганын же Орусиянын жоопкерчилигин тастыктаган эмес.

29-декабрда президент Алиев Орусия учакты кокусунан атып алганын, кырсыкты жашырып жана “жашырууга” аракет кылып жатканын айтып, күнөөнү толук моюнга алуу, жооптууларды жазалоо жана курмандыктардын үй-бүлөлөрүнө компенсация төлөп берүү талаптарын койгон.

Учак

Учак 2013-жылы чыгарылган Embraer E190AR болуп, 4K-AZ65 номери менен катталган жана сериялык номери 19000630. Акыркы техникалык көзөмөл 2024-жылдын 18-октябрында өткөн^[2]. Учак эки General Electric CF34-10E6 кыймылдаткычы менен иштейт жана Азербайжандын улуттук авиакомпаниясына таандык болгон „Azerbaijan Airlines“. Ошондой эле учак Азербайжандын расмий ташуучу транспорту катары кызмат кылып келген.

Соңку маалыматтар

Соңку маалыматтарга караганда кырсыктан борттогу 67 кишинин 38и каза болду, 29у аман калып^[3], ооруканага жеткирилген^[4].

Учак кырсыгынан улам 26-декабрь Азербайжанда аза күтүү күнү деп жарыяланган^[5].

Кырсык

Учак саат 7:55те (UTC+04:00) Баку эл аралык аэропортунан Грозный аэропортуна учуп чыккан^[6]. Flightradar24 учуу көзөмөлдөө кызматынын маалыматы боюнча, белгисиз себептерден улам учак Грозныйдын жанынан учуп баратканда күчтүү GPS сигналы үзгүлтүккө учураган^[7]. Грозныйдагы коюу тумандан улам учак Дагестандын Махачкала шаарында жайгашкан Уйташ аэропортуна багыт алган^[8]. Учак жергиликтүү убакыт боюнча саат 8:40та (UTC 04:40) болжол менен 9144 метр (30 000 фут) бийиктикте радардан жоголуп, Казакстандын жээгине жакын жерде саат 10:07де (UTC 06:07) кайра пайда болгон^[9].

Реакция

Президент Садыр Жапаров Азербайжандын президенти Илхам Алиевге азербайжандык жүргүнчү учагынын кыйрашына байланыштуу көңүл айтуу телеграммасын жолдогон^[10].

Булактар

↑ https://meduza.io/news/2024/12/29/k-sozhaleniyu-pervye-tri-dnya-my-ne-slyshali-ot-rossii-nichego-krome-bredovyh-versiy-aliev-o-prichinah-krusheniya-samoleta-azerbaijan-arilines
↑ „Latest full technical control of aircraft, crashed near Aktau, conducted in October of this year“ (англ.) Apa.az. (25-декабрь, 2024-жыл). Текшерилген күнү: 25-декабрь, 2024-жыл.
↑ Актауда учак кырсыгы. Аман калгандардын арасында Кыргызстандын эки жараны бар. (кырг.) 24.kg (25-декабрь, 2024-жыл). Текшерилген күнү: 25-декабрь, 2024-жыл.
↑ Казакстандагы учак кырсыгы: 38 киши каза тапты, 29у ооруканада. (кырг.) azattyk.org (25-декабрь, 2024-жыл). Текшерилген күнү: 25-декабрь, 2024-жыл.
↑ Учак кырсыгынан улам 26-декабрда Азербайжанда аза күтүү жарыяланды. (кырг.) azattyk.org (25-декабрь, 2024-жыл). Текшерилген күнү: 25-декабрь, 2024-жыл.
↑ Kaminski-Morrow, David „Over 30 survive Azerbaijan Embraer 190 crash in Kazakhstan: ministry“ (англ.) Flight Global (25-декабрь, 2024-жыл). Текшерилген күнү: 25-декабрь, 2024-жыл.
↑ „Dozens killed as passenger plane crashes in Kazakhstan“ (англ.) BBC. (25-декабрь, 2024-жыл). Текшерилген күнү: 25-декабрь, 2024-жыл.
↑ „Azerbaijani airliner with 67 people onboard crashes in Kazakhstan leaving 32 survivors“ (англ.) Associated Press (25-декабрь, 2024-жыл). Текшерилген күнү: 25-декабрь, 2024-жыл.
↑ „38 Killed After Azerbaijan Airlines Plane Crashes in Kazakhstan“ (англ.) The Moscow Times. (25-декабрь, 2024-жыл). Текшерилген күнү: 25-декабрь, 2024-жыл.
↑ Садыр Жапаров учак кырсыгына байланыштуу Илхам Алиевге көңүл айтты. (кырг.) 24.kg (25-декабрь, 2024-жыл). Текшерилген күнү: 25-декабрь, 2024-жыл.

[1] ttps://meduza.io/news/2024/12/29/k-sozhaleniyu-pervye-tri-dnya-my-ne-slyshali-ot-rossii-nichego-krome-bredovyh-versiy-aliev-o-prichinah-krusheniya-samoleta-azerbaijan-arilines

[2] „Latest full technical control of aircraft, crashed near Aktau, conducted in October of this year“ (англ.) Apa.az. (25-декабрь, 2024-жыл). Текшерилген күнү: 25-декабрь, 2024-жыл.

[3] Актауда учак кырсыгы. Аман калгандардын арасында Кыргызстандын эки жараны бар. (кырг.) 24.kg (25-декабрь, 2024-жыл). Текшерилген күнү: 25-декабрь, 2024-жыл.

[4] Казакстандагы учак кырсыгы: 38 киши каза тапты, 29у ооруканада. (кырг.) azattyk.org (25-декабрь, 2024-жыл). Текшерилген күнү: 25-декабрь, 2024-жыл.

[5] Учак кырсыгынан улам 26-декабрда Азербайжанда аза күтүү жарыяланды. (кырг.) azattyk.org (25-декабрь, 2024-жыл). Текшерилген күнү: 25-декабрь, 2024-жыл.

[6] Kaminski-Morrow, David „Over 30 survive Azerbaijan Embraer 190 crash in Kazakhstan: ministry“ (англ.) Flight Global (25-декабрь, 2024-жыл). Текшерилген күнү: 25-декабрь, 2024-жыл.

[7] „Dozens killed as passenger plane crashes in Kazakhstan“ (англ.) BBC. (25-декабрь, 2024-жыл). Текшерилген күнү: 25-декабрь, 2024-жыл.

[8] „Azerbaijani airliner with 67 people onboard crashes in Kazakhstan leaving 32 survivors“ (англ.) Associated Press (25-декабрь, 2024-жыл). Текшерилген күнү: 25-декабрь, 2024-жыл.

[9] „38 Killed After Azerbaijan Airlines Plane Crashes in Kazakhstan“ (англ.) The Moscow Times. (25-декабрь, 2024-жыл). Текшерилген күнү: 25-декабрь, 2024-жыл.

[10] Садыр Жапаров учак кырсыгына байланыштуу Илхам Алиевге көңүл айтты. (кырг.) 24.kg (25-декабрь, 2024-жыл). Текшерилген күнү: 25-декабрь, 2024-жыл.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]