Асель Сартбаева

Википедия дан

Асель Сартбаева – Борбор Азиядан чыккан дүйнөгө кеңири таанылган алгачкы аял окумуштуулардын бири; химия илимдеринин доктору, Бата университетинин химия профессору[1], Улуу Британиянын Падышалык илимий коомунун мүчөсү, химиялык биотехнология жаатындагы IChemE GlobalAwards 2017 сыйлыгынын ээси[2], ЮНИСЕФтин “Илимдеги кыздар” программасынын элчиси, Every woman in technology awards (2021) сыйлыгын тапшырган британиялык FDM корпорациясынын версиясы боюнча Жылдын аялы болуп табылган[3].

Өмүр баяны[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Асель Сартбаева 1979-жылы Кыргызстандын борборунда төрөлгөн. “Апис” жеке мектебинин бүтүрүүчүсү (Бишкек шаары). Ал так илимдерге дайыма кызыгып келген. Асель алгачкы жогорку билимди Кыргыз-Орус (Славян) университетинде Табигый техникалык факультетинин механика кафедрасында алган. Студент кезинде олимпиадаларга жигердүү катышып, “сопромат (материалдардын каршылыгы), инженердик дисциплина” боюнча республикалык олимпиаданын жеңүүчүсү болгон[4]. Ал ошондой эле Алматыдагы (Казакстан) Британ кеңешинин кеңсесинде ыктыярчы болуп иштеген[5].

Улуу Британияда ал “Кремний структураларындагы иондук диффузия” деген темада илимий даражага ээ болуп, профессорлордун биринин мурунку изилдөөсүн моделдештирүүдөгү катасын өзүнүн экспериментинде көрсөтүп берген.

Асель - Улуу Британиянын Падышалык илимий коомуна мүчө болгон кыргызстандык жалгыз окумуштуу аял. Бул – дүйнөдөгү абройлуу жана эң байыркы илимий коом, анын мүчөлөрү Исаак Ньютон, Стивен Хокинг жана башкалар болгон.

Билими[6][түзөтүү | булагын түзөтүү]

1994-1999-жылдары – Б.Ельцин атындагы Кыргыз-Орус Славян университети (магистр даражасы, Master of science);

2001-2002-жылдар – Кембридж университети, Жер жөнүндө илимдер факультети. Минералдык физика илимдеринин магистри;

2002-2004-жылдар – Кембридж университети, Жер жөнүндө илимдер факультети. Минералдык физика илимдеринин кандидаты;

2010-жыл – Оксфорд университети, Линакр колледжи, магистр даражасы;

2019-жыл – Жогорку билим берүү академиясынын FHEA (стипендианты), Йорк, Улуу Британия.

Эмгек жолу[7][түзөтүү | булагын түзөтүү]

2012-жылдан азыркыга чейин: Бата университетинин химия боюнча илимий кызматкери, Улуу Британия;

2005 – 2007-ж.ж.: Аризона мамлекеттик университетинин Физика кафедрасынын Пост-докторанты, Америка Кошмо Штаттары;

2007-жылы – Сэмюэл жана Вайолет Гласстоун стипендиаты, Оксфорд университети, Улуу Британия;

2010-жылы – Падышалык коом университетинин изилдөө стипендиясы ыйгарылган;

2012-жылы – Изилдөө тобун түзүү. Учурда курамына бир нече аспиранттар жана магистранттар, ошондой эле докторлук даражасы бар 1 илимий кызматкер кирген жигердүү топ. Алар химия илимдеринин кандидаты Асель Сартбаева менен функционалдык материалдарга байланыштуу бир долбоордун үстүндө иштеп жатышат.

Илимге кошкон салымы[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Асель Сартбаева вакциналарды муздаткычсыз сактоонун жана ташуунун инновациялык ыкмасын иштеп чыккан – кремний менен жабуунун жардамы аркылуу энсиликациялоону иштеп чыкты. Ушундайча корголгон вакциналар 100 градуска чейин ысытылганда же 3 жылга чейин сакталганда бузулбайт. Бул технологияны ишке киргизүү вакциналарды сактоого жана ташууга кеткен чыгымдарды алда канча төмөндөтүүгө жардам берет.

Кесибине берилген баа[түзөтүү | булагын түзөтүү]

  • Innovate UK (2016) атынан “Biggest Game Changing Technology” сыйлыгы[8].
  • Асель Сартбаева жетектеген британиялык окумуштуулар тобунун биотехнология жаатындагы илимий ачылышы үчүн химиялык биотехнология боюнча IChemE Global Awards 2017 сыйлыгы[9].
  • Wise World Award 2017  сыйлыгы[10].
  • К.Хансон атындагы медалдын ээси, бул медалды Эл аралык экстракциялык химия жана технология комитети ыйгарат (2019)[11].
  • Every woman in technology awards (2021) сыйлыгын тапшырган британиялык FDM корпорациясынын версиясы боюнча Жылдын аялы болуп табылган [12].
  • ЮНИСЕФтин “Илимдеги кыздар” программасынын элчиси [13].

Үй-бүлөсү[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Апасы – тарыхчы, атасы – дизайнер, агасы да бар.

Stephen Wells аттуу окумуштуу физикке турмушка чыккан. Никеде эки кыз төрөлгөн (улуу кызы Милинда, кичүүсү – Эвелин).

Шилтемелер[түзөтүү | булагын түзөтүү]

  1. Улуу Британиянын Сомерсет графтыгындагы Батада орун алган мамлекеттик изилдөө университети – https://www.bath.ac.uk/
  2. https://www.icheme.org/career/events/awards/gallery/global-awards-2017/
  3. https://www.currenttime.tv/a/31139656.html
  4. https://kg.sputniknews.ru/20180902/kyrgyzstan-asel-sartbaeva-intervyu-obrazovanie-nauka-vakcina-izobretenie-1040904888.html
  5. https://limon.kg/ru/news:72695
  6. https://people.bath.ac.uk/as2413/AboutAsel.html
  7. https://people.bath.ac.uk/as2413/AboutAsel.html
  8. https://limon.kg/ru/news:72695
  9. https://www.icheme.org/career/events/awards/gallery/global-awards-2017/(жеткиликсиз шилтеме)
  10. архив көчүрмөсү. Текшерилген күнү 10 -март (жалган куран) 2022. Түп булактан архивделген күнү 2 -март (жалган куран) 2022.
  11. https://limon.kg/ru/news:72695
  12. https://www.currenttime.tv/a/31139656.html
  13. https://www.unicef.org/kyrgyzstan/ru/Пресс-релизы/известная-британская-ученая-из-кыргызстана-асель-сартбаева-стала-послом-программы