Бойл-Мариотт мыйзамы

Бойл-Мариотт мыйзамы — негизги газ мыйзамдарынын бири, эксперименталдык түрдө 1662-жылы Роберт Бойл тарабынан негизделген жана 1676-жылы Эдм Мариотт тарабынан өз алдынча кайра ачылган. Изотермиялык процессте газдын жүрүм-турумун сүрөттөйт. Заманбап физиканын көз карашы боюнча мыйзам Клапейрон – Менделеев теңдемесинин натыйжасы болуп саналат.

Бойл-Мариотт мыйзамы төмөнкүдөй:

Туруктуу температурада жана газдын массасында газдын басымынын жана анын көлөмүнүн көбөйтүлүшү туруктуу болот.

Математикалык түрдө бул билдирүү формула түрүндө жазылат

pV = C,

мында p - газдын басымы; V – газдын көлөмү, ал эми С – макулдашылган шарттарда туруктуу чоңдук. Жалпысынан алганда, С мааниси газдын химиялык табияты, массасы жана температурасы менен аныкталат.

Албетте, эгерде 1-жазба газдын баштапкы абалына, ал эми 2-жана акыркы абалына тиешелүү чоңдуктарды белгилесе, анда жогорудагы формуланы формада жазууга болот.

p1V1 = p2V2

Жогорудагы жана жогорудагы формулалардан изотермиялык процессте газ басымынын анын көлөмүнө көз карандылык формасы төмөнкүдөй:

p = C / V

Бул көз карандылык Бойль – Мариотт мыйзамынын мазмунунун биринчисине барабар дагы бир көрүнүш. Бул дегенди билдирет.

Туруктуу температурадагы газ массасынын басымы анын көлөмүнө тескери пропорционалдуу.

Анда изотермиялык процесске катышкан газдын баштапкы жана акыркы абалынын ортосундагы байланышты төмөнкүчө чагылдырууга болот:

p1V1 = p2V2

Газдын баштапкы жана акыркы басымдарын жана көлөмдөрүн бири-бири менен байланыштырган ушул жана жогорудагы формуланын колдонулушу изотермиялык процесстер менен эле чектелбейт. Формулалар процесстин жүрүшүндө температура өзгөргөн учурларда күчүндө кала берет, бирок процесстин натыйжасында акыркы температура баштапкыга барабар болуп чыгат.

Бул мыйзам каралып жаткан газ идеалдуу деп эсептелген учурларда гана жарактуу. Атап айтканда, Бойл-Мариотт мыйзамы сейрек кездешүүчү газдарга карата жогорку тактык менен аткарылат. Эгерде газ катуу кысылган болсо, анда бул мыйзамдан олуттуу четтөөлөр байкалат.

Бойл мыйзамы – Мариотт, Чарльз мыйзамы жана Авогадро мыйзамы менен толукталган Гей-Люссак мыйзамы идеалдуу газдын абалынын теңдемесин алуу үчүн жетиштүү негиз болуп саналат.