КИВ (СПИДдин вирусу)

Распространение ВИЧ В ЦА

КИВдин ачылышы

1981-жылы алгачкы үч илимий макала гомосексуалдык эркектердеги Пневмоцистис пневмониясы жана Капоши саркомасынын өзгөчө учурлары боюнча чыккан. Ага чейин бул эки оору тең сейрек кездешкен. 1982-жылдын июль айында ушул абалды белгилөө үчүн иммундук жетишсиздик синдрому (СПИД) деген термин сунушталган.

1982-жылдын сентябрь айында СПИД нозологиялык форма катары толугу менен аныкталган.

1981-1984-жылдар аралыгында СПИДдин аналдык секс менен же баңги заттардын таасири менен өнүгүү мүмкүнчүлүгүн байланыштырган бир нече эмгектер жарыяланган. Мындан тышкары, СПИДдин жугуштуу мүнөзү жөнүндө гипотезанын үстүнөн иш жүрүп жаткан. 

Адамдын иммундук жетишсиздик вирусу 1983-жылы эки лабораторияда өз алдынча ачылган: Франциядагы Пастер институтунда Люк Монтанье жана Роберт Галлонун жетекчилиги астында АКШдагы Улуттук онкология институтунда. СПИДдин белгилери менен ооругандардын ткандарынан биринчи жолу жаңы ретровирус бөлүнүп алынган изилдөөлөрдүн натыйжалары 1983-жылы 20-майда Science журналында жарыяланган. Ошол эле эмгектерде, СПИД менен ооруган адамдардан бөлүнүп алынган вирус биринчи жолу өстүрүлгөн Т-лимфоциттерде ийгиликтүү көбөйгөн. Франциянын изилдөөчүлөр тобу бул вирус серологиялык жактан HTLV-Iден айырмаланып, аны LAV ("лимфаденопатия менен байланышкан вирус") деп, ал эми америкалык команда HTLV-III тобун жаңылыштык менен айтып, HTLV-III деп аташкан.

1983-жылы француз жана америкалык изилдөөчүлөр тарабынан ачылган вирустар генетикалык жактан окшош деп табылган. Ошондуктан вирустардын баштапкы аталыштары жоюлуп, бир жалпы аталыш «кишинин иммундук жетишсиздик вирусу (КИВ»- деп калган.

КИВ- инфекция

Вирус, жабыркаган же жабыркабаган былжырлуу кабыкчанын, же соо адамдын жабыркаган терисинин ооруган адамдын биологиялык суюктуктары менен түздөн-түз байланышы аркылуу жугушу мүмкүн. Кан, урукка чейинки суюктук (бүткүл жыныстык катнаш учурунда бөлүнүп чыгат), сперма, кындын бөлүнүп чыгышы, эмчек сүтү. Вирус корголбогон аналдык, кын же оозеки жыныстык катнаш аркылуу да жүрүшү мүмкүн.

Вирус көбүнчө булганган ийнелерди жана шприцтерди колдонуу жолу менен кан куюу аркылуу жугат. Вирус эне менен баланын ортосунда кош бойлуулук учурунда, төрөт учурунда жана эмчек эмизүү мезгилинде жугушу да ыктымал.

Вирус абадагы тамчылар менен, тиричилик жолу менен, тери бузулбай, кан соруучу курт-кумурскалардын, көз жаш жана шилекей аркылуу жукпайт. Жана, вирус тышкы чөйрөгө туруктуу эмес, күндүн түз тийген нурларында бат өлөт. Айрыкча 57⁰С жогору температурада жана 100⁰С; вирус кычкылдуулукка (рН 7-8ге чейин гана жашай алат), щелочтуу жана туздуу чөйрөгө өтө сезгич болот.

---

Белгилери

---

1) 1 айдан ашык убакыт бою белгисиз себептерден улам дене табынын жогорулашы,

2) Себепсиз арыктоо - баштапкы салмактын 10% дан ашыгы,

3) Ооздун жана жыныс органдарынын былжыр челдериндеги кандидоз,

4) Лимфа бездери шишип кеткен,

5) Өнөкөт ич өткөк,

6) Герпес инфекциясы

7) Herpes zoster

8) Гинекологиялык сезгенүү

9) Түнкү терлер

Эпидемиология

2011-жылга карата дүйнө жүзү боюнча 60 миллион адам КИВ инфекциясы менен катталган. Анын ичинен 25 миллиону каза болуп, 35 миллиону КИВ-инфекциясы менен жашап жатышат. Бул сандын үчтөн экисинен ашыгы Африкада, Сахара чөлүнүн түштүгүндө жашашат.            

Эпидемия бул жерде 1970-жылдардын аягында жана 80-жылдардын башында башталган. Андан кийин кана эпидемия АКШ, Батыш Европа жана Түштүк Африкага жеткен. Бүгүнкү күндө, Африка өлкөлөрүн эске албаганда, вирус Борбор Азияда жана Чыгыш Европада эң тез жайылат.            

КИВ инфекциясы Чыгыш Азия, Түндүк Африка жана Жакынкы Чыгышта орточо деңгээлден төмөн. Дүйнөдө эпидемиялык кырдаал турукташып, КИВ-инфекциясынын жаңы саны 1997-жылы 3,5 миллиондон 2007-жылы 2,7 миллионго чейин кыскарган.

2016-жылдын акырына карата абал боюнча, Кыргызстанда КИВ-инфекциясы менен 84 ~ 100 мин. адам катталган.

Классификация

Адамдын иммундук жетишсиздик вирусу ретровирустардын (Retroviridae) үй-бүлөсүнө, лентивирустардын (Lentivirus) тукумуна кирет. Лентивирус аты латын тилиндеги lente - жай деген сөздөн келип чыккан.

Адамдын иммундук жетишсиздик вирусу өзүн-өзү көбөйтүү процессинде пайда болгон генетикалык өзгөрүүлөрдүн жогорку жыштыгы менен мүнөздөлөт. КИВ-инфекциянын каталарынын коэффициенти репликация түрмөгүндө  бир геномго карата 10−3 - 10−4 каталарды түзөт, бул эукариотдорго караганда бир нече ирет жогору. КИВдин геному болжол менен 104 нуклеотидди түзөт. Демек, дээрлик ар бир кыздын геному мурункусунан жок дегенде бир нуклеотид менен айырмаланат.

Заманбап классификацияда КИВдин эки негизги түрү бар - КИВ-1 жана КИВ-2.

Бул вирустар SIV (маймылдардын иммундук жетишсиздик вирусун) адамга, тиешелүүлүгүнө жараша, шимпанзе жана мангаби аркылуу адамга жугушу менен пайда болгон деп эсептешет.

КИВ-1 жана КИВ-2 экөө тең иммундук чоӊ жетишсиздикти жаратышы мүмкүн, бирок оорунун клиникалык жүрүмү бир аз башкача.

КИВ-2 КИВ-1ге караганда патогендүүлүгү төмөн жана жуктуруу мүмкүнчүлүгү аз экендиги белгилүү. Мунун себеби, КИВ-2 инфекциясы бир миллилитр кандагы вирустук бөлүкчөлөрдүн саны аз.

КИВ-2 инфекциясы кеселди КИВ-1 инфекциясынан бир аз коргойт деп айтылып келет.

КИВ-1

КИВ-1 1983-жылы сыпатталган, бул КИВдин эң көп кездешкен патогендүү түрү.

Дүйнөлүк КИВ эпидемиясынын КИВ-1 түрү кеӊири жайылган. Көпчүлүк учурларда, эгерде атайын тактап айтылбаса, КИВ дегендин өзү эле КИВ-1ди билдирет.

КИВ-2

КИВ-2 1986-жылы аныкталган, генетикалык жактан мнгабейдин Т-лимфотроптук SIVsmm вирусуна жана КИВ-1 вирусуна анча-мынча жакын.

КИВ-1 жана КИВ-2 геномдорунда сакталган гендердин болжол менен 60% гомологиясы бар, ал эми конверттеги белоктордун гендеринин 45% чейин.

2010-жылга карата КИВ-2 тобу, А жана В топтору гана эпидемиялык мүнөзгө ээ болуп, А тобундагы вирустар Батыш Африка, Ангола, Мозамбик, Бразилия, Индияда кеңири таралган жана АКШда, Европада кеңири таралган эмес.