Мазмунга өтүү

Пентозалар

Википедия дан

Пентозалар – мол-сында беш көмүртек жана беш кычкылтек атомдору бар моносахариддер. Карбонил тобунун мүнөзүнө жараша П. альдопентозалар жана кетопентозаларга (пентулозалар) бөлүнөт. Нормалдуу көмүртек чынжырлуу альдопентозалардын тобу 8 стереоизомердик кант-тардан турат: 4 жуп D- жана 4 жуп L-изомерлерден. D-формалар төм. катарда көрсөтүлгөн.

СНО СНО СНО СНО

     ½                          ½                      ½                       ½

НСОН НОСН НСОН НОСН

     ½                              ½                     ½                         ½

НСОН НСНОН НСОН НОСН

    ½                                ½                      ½                         ½

НСОН НСНОН НСОН НСНОН

    ½                                ½                     ½                         ½

СН2ОН СН2ОН СН2ОН СН2ОН

D-рибоза D-арабиноза D-ксилоза D-ликсоза.

Кетопентозалар көмүртек чынжырында карбонил тобу 2- же 3- абалында турушу мүмкүн, бирок жаратылышта 2-кетопентозалар гана кездешет. Алардын D-формалары төмөнкү формулалар менен көрсөтүлгөн:

СН2ОН СН2ОН

                   ½                                    ½

СО СО

                   ½            ½

НСОН НОСН

                    ½                                    ½

НСОН НСОН

                   ½                                  ½

СН2ОН СН2ОН

D-эритро-пентулоза D-трео-пентулоза

П. – сууда жакшы эрүүчү кристаллдар. Суу эритмелеринде П. мутаротацияланат. П. калыбына келүүчү канттар бардык реакцияларына кирет. Альдопентозалар окистендиргенде П. идентификациялоодо үчүн колдонулуучу бир негиздүү пентон жана пентар к-талары пайда болот. Биринчилик спирт тобун окистендиргенде (альдегид тобун коргош үчүн) пентурон к-талары алынат. Кетопентозалар чынжыр үзүлүшү менен окистенет. П. калыбына келтиргенде 5 атомдуу спирттер – пентиттер пайда болот. П. жаратылышта кеңири таралган. Алар эркин түрүндө кездешет, гликозиддер, полисахариддер курамына да кирет. D-рибоза жана анын дезокситуундусу D-дезоксирибоза-нуклеин к-таларынын структуралык компоненттери болуп саналат. П. жаратылыш булактарынан, негизинен полисахаридди гидролиздөөдөн, мисалы, ксиландан – ксилоза, арабандан – арабиноза алылат. Синтездик ыкма менен П. негизинен гексозалардан чынжырды кыскартуучу жалпы методдорду колдонуп алышат.

Колдонулган адабияттар

[түзөтүү | булагын түзөтүү]