Талаа шпаты

Талаа шпаты (немецче Feldspat – талаа, грекче spate – кошунду заттар) – жер кыртышында эң көп тараган тоо тек пайда кылуучу минералдардын тобу; Жер кыртыш массасынын 50%тейин түзөт. Негизинен магмалык, метаморфизмдик, метасомотоздук жолдор менен пайда болот. Курамында кошумча иретинде Ва, Sr, Pb, Fe, L, Rb, Cs, Eu ж. б. элементтер болот. Структурасынын негизин (A1 Si) 0₄түн тетраэдр тобунан турган үч өлчөмдүү каркас түзөт. Курамы боюнча акиташ натрийлүү плагиоклаздар NaAlSi₃O_g- CaAl₂Si₃O_g жана калий-натрийлүү алюмосиликаты (К, Na) AlSi₃0₈ же калийлүү KAlSi₃O_g, аз санда калий-барийлүү KAlSi₃0₈-BaAl₂Si₃O_g (гиалофан, цельзиан) талаа шпаты болуп ажыратылат. Курамы өтө татаал болгондуктан так курамы, структурасы Фёдоров столчосунда жана рентгенография ыкмаларынын жардамы менен аныкталат. Талаа шпаты айнектей жалтырак, түссүз, бирок кошумча аралашмалардын таасиринен көбүнчө боз, кызгылт, кызыл, жашыл, каралжын өңдөгү түрлөрүн кездештирүүгө болот. Катуулугу Моос шкаласы боюнча 6–6,5. Салыштырма салмагы 2,5–2,8. Моноклин же триклин системасында кристаллданат. Талаа шпаты тоо тектердин классификацияланышынын негизин түзөт. Айнек, карапа, фарфор, цемент өнөр жайында, курулушта каптама материал (лабродит), айрым түрлөрү (амазонит, олигоклаз) кооз таш катары колдонулат.

Колдонулган адабияттар

• “Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы: 6-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2014. 816 бет, илл. ISBN 978 9967-14-117 -9