Тенетехара
Тенетехара (Tenetehára) — Бразилиядагы тупи-гуарани тили[1]. Социолингвистикалык жактан бул эки тил (кээде диалект):
- Гуажажара[2] (Guajajára, Guazazzara, Tenetehar, Tenetehára) — Мараньян штатындагы Гражау, Зутиуа, Меарим жана Пиндар дарыяларынын аймактарындагы 81 кыштакта сүйлөшөт.
- Тембе (Tembé, Tenetehara) — Мараньян штатындагы Гурупи дарыясынын жээгинде Алту-Туриасу резервациясында кеңири таралган.
Бул эки тил өз ара түшүнүктүү.
| Расмий аталышы: |
Тенетехара |
|---|---|
| Өлкөлөр: | |
| Аймактар: | |
| Колдонгондордун жалпы саны: |
13 000 (2006) |
| Статусу: |
жоголу коркунучу алдында |
| Классификациясы | |
| Түрмөгү: | |
|
Тупи бүлөсү
| |
| Тилдер коду | |
| ISO 639-3: |
gub - гуажажара |
Фонетика жана фонология
Тилде 21 фонема бар: 14 үнсүз жана 7 үндүү. Үнсүз фонемалардын ар бири CV жана CVC муундарында баштапкы С катары кездешет, ал эми үндүү тыбыштардын ар бири төрт муундун өзөктөрү болуп саналат. /t k m n ŋ w z r/ классындагы ар кандай фонема сөздүн муун жана акыркы С абалында кездеше алат, ал эми /p k c ŋ 'h/ акыркы С абалында кездешпей, таралышында чектелген. Ошо сыяктуу эле, /ŋ ŋ/ сөздөрдө эч качан жергиликтүү мааниде кездешпейт деген мааниде бир аз чектелген таралууга ээ.
Синтаксис
Тилдеги сөздөрдүн тартиби: этиш-субъект-объект. Этиштердин өтмө, өтмө эмес жана статикалык этиштерге тиешелүү үч классы бар. Алардын ар биринде предметти белгилөө үчүн оозеки префикстердин өзүнүн топтому бар.