Чатыр–Көл (көл)
| Чатыр–Көл (көл) | |
|---|---|
| |
| жайгашкан жери | Аксай өрөөнү |
| координаттары | 40°38′N 75°17′E / 40.633°N 75.283°EКоординаттары: 40°38′N 75°17′E / 40.633°N 75.283°E |
| Түрү | Тоо көлдөрү |
| Негизги куймалары | Көк-Аргын, Муз-Төр, Таш-Булак, Муз-Бел, Айрык, Үч-Булак |
| Эң узун жери | 23 km (14 mi) |
| Эң жазы жери | 11 km (6.8 mi) |
| Чарасынын аянты | 153 km2 (59 sq mi) |
| Орточо тереңдиги | 14 m (46 ft) |
| Эң терең жери | 20 m (66 ft) |
Чатыр–Көлүн - көркүнө чыгарган, баш аягына жетпей созулган Торугарт тоо кыркалары түштүктө созулса, анын түндүгүнүн Ат-башы тоолорунун түгөнгүс кыркалары курчайт. Андагы мөнгүлөрдөн эрип аккан мөлтүр-тунук, кашка суулар жерден сызылып чыккан булак сууларына кошулуп, Чатыр-Көлгө тынымсыз куюп көлөмүн толтуруп турат.
Жалпысынан алганда көлгө 50дөн ашуун суулар куят. Алардын ичинен тынымсыз көлдү толтурган Көк-Аргын, Муз-Төр, Таш-Булак, Муз-Бел, Айрык, Үч-булак суулары бар.
Чатыр-Көлдүн узундугу 23, туурасы 11 километрге созулуп, 170,62 чарчы км. Көгөргөн көлдүн күзгүдөй чагылган аймагын түзөт. Анын терендиги 7 метрден баштап 20 метрге жетет.
Ошондой эле кол жээгинде адамга жагымдуу минералдык суулары да көп Чатыр-Көл жапайы канатууларга да бай. Көл үстүндө каз катары тарта сүзгөн жапайы өрдөк-чүрөктөрү жана индиялык тоо каздары жүрсө, жээгинде бадалдуу тоо боорлоруна эчки-текелер, аркар-кулжаалар мекендешет.
Кышкысын кату сукка байланыштуу көл бети 1 метрден ашуун калың муз менен капталып, май айларынын ичинде гана муздар эрип көл бети ачылат. Келгин канаттуулар жайкысын келишип, көлгө өз эркинче сүзүшүп, көл ортосундагы аралдарга уялашып, балапандарын баралына жеткирип учуп кетишет. Бул көлдө суда сүзүүчү канаттууларынын 30 га жакын түрлөрү уялашат.
Жай айларынын жылуу күндөрүндө алардын түлөгү жүрүп, жаны, жаш жүндөр менен капталат. Бул келгин канаттуу куштардын эркин сүзүшүн, көбөйүшүн камсыз кылуу максатында Чатыр-Көл жана анын жээктери бүт бойдон корукка алынган.
«КР коруктарынын эмгеги Бишкек 2005 ж»
Колдонулган адабият[оңдоо | булагын оңдоо]
... Кошой Коргон деп аталып калган себеби-Илгериошол жакта жашаган Кошой ал жактан Коргон жасаган
Ош жонундо маалымат.
Ош шаары тууралууу уламыштп: байыркы замандарда Сулайман пайгамбар өгүздөрү менен жер айдап келе жатып, бир жерге келгенде токтоп калат.Баш көтөрүп , "өш" десе таштуу тоого келип такалып калган экен Ал таштуу тоо кийин Сулаймандын тоосу, анын айланасы "өш" же "Ош" аталып кеткени уламышта айтылат.
