Энурез
Энурез - түнкүсүн заараны кармай албоо менен мүнөздөлгөн оору.
Көбүнчө жаш балдарда кездешет. Анын пайда болушуна уктап жатканда табарсыкка таасир тийгизүүчү шарттуу рефлекстин болбой калышы роль ойнойт. Анда рефлекстин бузулушуна нерв системасынын функциялык жана органикалык оорулары, баланы тарбиялоодогу кемчиликтер, баланын катуу коркушу, чочушу, кайгыруу жана кээ бир жугуштуу оорулар себеп болот. Энурезди дарылоодо баланы ар дайым бир мезгилде түнкү уйкусунан ойготуп заара кылдыруу туура тамактандыруу, психотерапия, физиотерапия ж. б. колдонулат.
Механизм[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Эки физикалык функция түнкү заара чыгарууну кармай албай калуудан сактайт. Биринчиси – түн ичинде заара чыгарууну азайтуучу гормон. Экинчиси – толгон табарсык менен ойгонуу мүмкүнчүлүгү. Буга таасир эткен кандайдыр бир тукум куума факторлор бар окшойт.[1]
Биринчиси – гормоналдык цикл, ал организмде заара бөлүп чыгарууну азайтат. Күн сайын күн батканга жакын организм антидиуретикалык гормондун (ошондой эле аргинин-вазопрессин же АВП катары белгилүү) бир мүнөттүк бөлүп чыгаруусун ажыратат. Бул гормондордун мындай жогорулашы бөйрөктүн түн ичинде заара бөлүп чыгаруусун азайтып, табарсык таңга чейин толуп кетпейт. Бул гормоналдык цикл төрөлгөндө болбойт. Көпчүлүк балдарда бул эки жаштан алты жашка чейинки куракта өнүгөт, а башкаларында — алтыдан жыныстык жетилүүнүн аягына чейин, жана кээ бирлеринде такыр болбойт.[2]
Адамдарга кургак бойдон калууга жардам берген экинчи жөндөм — бул табарсыгы толгону менен ойгонуу. Бул жөндөм вазопрессин гормону менен бирдей курак аралыгында өнүгөт, бирок бул гормоналдык циклден тышкары өзүнчө.
Бул бузуулардын көптөгөн классификациялары бар, ар бир учурдун өзгөчөлүктөрүн чагылдырган ар кандай даражада. Кадимки өнүгүү процесси бир жана эки жаштагы балдардын табарсыгынын чоңоюп, табарсыктын толушун сезе башташы менен башталат. Эки жана үч жаштагы балдар күн бою кургак кала баштайт. Төрт жана беш жаштагы балдарда заара чыгарууну башкаруунун чоңдордой үлгүлөрү пайда болуп, түн ичинде кургак бойдон кала башташат.[3]
Колдонулган адабияттар[түзөтүү | булагын түзөтүү]
- «Кыргызстан». Улуттук энциклопедия: 7-том / Башкы ред. Ү. А. Асанов. К 97. Б.: «Кыргыз энциклопедиясы» башкы редакциясы, 2015. - 832 б., илл. ISBN 978-9967-14-125-4
Шилтемелер[түзөтүү | булагын түзөтүү]
- ↑ The genetics of enuresis: a review. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Текшерилген күнү 20 -октябрь (тогуздун айы) 2022.
- ↑ Management of primary nocturnal enuresis. ncbi.nlm.nih.gov. Текшерилген күнү 20 -октябрь (тогуздун айы) 2022.
- ↑ Nocturnal Enuresis. web.archive.org. Текшерилген күнү 20 -октябрь (тогуздун айы) 2022. Түп булактан архивделген күнү 22 -январь (үчтүн айы) 2008.