«Австралия доллары» барагынын кодун көрүү

{{Валюта
 |Аталышы            = 
 |Расмий аталышы = 
 |Тил коду             = 
 |ВЖК-ky                = Австралия доллары
 |ISO-en                = Australian Dollar
 |ISO-fr                = Dollar australien
 |Сүрөт          = Australian $1 - original series - obverse.jpg
 |Сүрөт2          = 1966 australian 50 cent piece circular.jpg
 |Жалпы сүрөт аталышы        = 
 |Сүрөт аталышы               = 1 доллар. 1988-жыл
 |Сүрөт аталышы2              = 50 цент 1966-жыл
 |Эни               = 
 |Сүрөт эни  = 
 |Сүрөт эни2   = 
 |ISO                   = AUD
 |ISO сандык         = 036
 |ISO2                  = 
 |ISO сандык2         = 
 |ISO3                  = 
 |ISO сандык3         = 
 |Эмитент               = {{Өлкө желеги|Австралия}}
 |Расмий колдонуучулар      = {{Өлкө желеги|Кирибати}}<br>{{Өлкө желеги|Науру}}<br>{{Өлкө желеги|Тувалу}}
 |Бейрасмий колдонуучулар    = 
 |Турат1              = [[Цент]]
 |Шайкештик1          = 100
 |Турат2              = 
 |Шайкештик2          = 
 |Турат3              = 
 |Шайкештик3          = 
 |Турат4              = 
 |Шайкештик7          =
 |Эселик1              = 
 |Шайкештик4          =
 |Эселик2              = 
 |Шайкештик5          =
 |Эселик3              = 
 |Шайкештик6          = 
 |Параллелдүү1         = 
 |Параллелдүү2         = 
 |Параллелдүү3         = 
 |Символ                = A$
 |Аббревиатура          = 
 |Белгиленүү          = 
 |Монеталар              = 5, 10, 20, 50 цент, 1, 2 доллар
 |Банкноттор              = 5, 10, 20, 50, 100 доллар
 |Киргизилди            = 14.02.1966
 |Киргизилди-соңу      = 
 |Алмаштырды            = [[Австралия фунту]]
 |Хроника               = 
 |Борбордук банк          = Австралиянын резервдик банкы
 |Борбордук банк_сайт       = www.rba.gov.au
 |Басып чыгарат              = 
 |Басып чыгарат_сайт         = 
 |Акча сарайы         = Австралиянын падышалык зээрканасы
 |Акча сарайы_сайт    =  www.ramint.gov.au
 |Акча сарайы2        = Перт зээрканасы
 |Акча сарайы_сайт2   = www.perthmint.com.au
 |Курс1                 = 
 |Валюта1            =
|Курс2                 = 
 |Валюта2            =
|Курс3                 = 
 |Валюта3            =
|Курс4                 = 
 |Валюта4            =
|Курс5                 = 
 |Валюта5            =
|Курс6                 = 
 |Валюта6            =
|Дата                 = 
 |Уики-казына         = 
|Инфляция 	= 6%
|Жыл        = 2023
 |ШилтемеТобу         = 
}}
'''Австралия доллары''' (белгиси: $; коду: AUD) — [[Австралия|Австралия Бирлигинин]] акча бирдиги, [[Рождество аралы]], [[Кокос аралдары]] жана [[Норфолк аралы]], ошондой эле [[Тынч океан|Тынч океанында]] жайгашкан, көзкарандысыз [[Кирибати]], [[Науру]] жана [[Тувалу]] мамлекеттеринин да расмий акча бирдиги болуп саналат<ref>[https://www.legislation.gov.au/C1959A00004/2015-04-14/text Federal Register of Legislation]{{ref-en}}</ref><ref>[https://www.dfat.gov.au/geo/tuvalu/tuvalu-country-brief Tuvalu country brief]{{ref-en}}</ref><ref>[https://www.dfat.gov.au/geo/kiribati/kiribati-country-brief Kiribati country brief]{{ref-en}}</ref>. 100 центке бөлүнөт.

Адатта доллар ($) белгиси менен кыскартылып белгиленет, бирок A$, $A, AU$ жана $AU сыяктуу белгилөөнүн башка варианттары бар.

Австралия доллары — дүйнөлүк соода-сатык операцияларында эң көп колдонулган валюталардын арасында алтынчы орунда турат.

1988-жылдан бери банкнотторду жасоо үчүн кагаздын ордуна, атайын жука пластик колдонулат.

== Тарыхы ==
Австралиянын доллары [[1966-жыл|1966-жылдын]] [[14 Февраль (Бирдин айы)|14-февралында]] жүгүртүүгө киргизилген жана ушул убакытка чейин колдонулуп келген австралиялык фунттун алмаштырган<ref name=":0">[https://skilling.com/row/en/blog/forex-trading/australian-currency/ Australian Currency: History and impact in the forex market]</ref>.

Башында алмаштыруу курсу 1 австралия фунту 2 австралия доллларына барабар болгон<ref name=":0" />.

Жаңы улуттук валютаны киргизүү иш-чаралары [[1960-жыл|1960-жылы]] Австралиянын резервдик банкы тарабынан башталган. Көп убакыт аралыгында өлкөдө жаңы акча бирдигин даярдоо жана дизайнын иштеп чыгуу аракеттери жүргүзүлгөн. Бул убакыттын ичинде валютанын аталышы боюнча миңдеген сунуштар айтылган. [[1965-жыл|1965-жылы]] Австралиянын премьер-министри Роберт Мензис «the royal» деген аталышты сунуш кылган. Бирок, ал калктын колдоосуна ээ болгон эмес, ошондуктан валюта доллар деп аталып калган<ref name=":0" />. Трейдерлердин арасында австралиялык долларды «оззи» (aussie) деген каймана ат менен атоо кеңири таралган<ref>[https://djvu.online/file/BY04yuRusOXZr?ysclid=lzi8iecqhx732093175 Корнелиус Лука. Trading in the Global Currency Markets]</ref>.

[[1988-жыл|1988-жылы]] биринчи [[Полимерлер|полимерден]] жасалган банкнот жүгүртүүгө чыгарылган<ref>[https://www.dfat.gov.au/about-australia#economy Australian Government. Department of Foreign Affairs and Trade. About Australia]</ref>.

== Монеталар ==
[[1966-жыл|1966-жылы]] 1, 2, 5, 10, 20 жана 50 центтик монеталар жүгүртүүгө киргизилген. Бир долларлык монета 1984-жылы, ал эми эки долларлык монета 1988-жылы жүгүртүүгө чыгарылган<ref>Royal Australian Mint. [https://www.ramint.gov.au/ Circulating Coins Designs.] </ref>.

1 жана 2 центтик монеталар [[1991-жыл|1991-жылы]], 1 долларлык купюра [[1984-жыл|1984-жылы]] жана 2 долларык купюра [[1988 жыл|1988-жылы]] жүгүртүүдөн чыгарылган. Накталай эсептешүүлөр сумманы тегеректөөнүн стандарттык эрежелери боюнча жүргүзүлөт, 5 центке чейин тегеректелет.

Бардык австралия долларынын монеталарынын алдыңкы бетинде (аверс) [[Елизавета II]] сүрөтү түшүрүлгөн жана Австралиянын Королдук Зээрканасы тарабынан чыгарылат ({{lang-en|Royal Australian Mint}}). [[Елизавета II]] каза болгондон кийин чыгарылган монеталарга [[Чарльз III]] сүрөтү түшүрүлө баштады<ref>[https://aussiedlerbote.de/ru/avstraliia-vvodit-v-obrashchieniie-moniety-s-portrietom-karla/?ysclid=lzif736tpa338933571 Австралия вводит в обращение монеты с портретом Карла]</ref><ref>[https://www.ramint.gov.au/publications/king-charles-iii-soon-appear-on-australian-coins King Charles III to soon appear on Australian Coins]</ref>.
{| class="wikitable"
! colspan="10" |Австралиянын монеталары<ref>[https://web.archive.org/web/20220911110820/https://www.ramint.gov.au/coin-types Royal Australian Mint. Coin Types]</ref>
|-
! rowspan="2" |Сүрөт
! rowspan="2" |Номинал
(вату)
! colspan="4" |Техникалык параметрлери
! colspan="3" |Сүрөттөөмөсү
! rowspan="2" |Чыгарылган жылы
|-
!Диаметр
(мм)
!Калыңдыгы
(мм)
!Салмагы
(г)
!Материал
!Кыры
(гурт)
!Алдыңкы бети
(аверс)
!Арткы бети
(реверс)
|-
|[[Файл:(1)Australian_one_cent-2.jpg|85x85px]][[Файл:(1)Australian_one_cent-1.jpg|86x86px]]
|1 цент
|17,65 мм
|>1,4 мм
|2,60 г
|97% жез, 2,5% цинк, 0,5% калай
|жылмакай
|[[Елизавета II]]
|Acrobates pygmaeus
|1966-1991 жж.
|-
|[https://en.wikipedia.org/wiki/File:Australian_2c_Coin.png]
|2 цент
|21,59 мм
|<1,9 мм
|5,20 г
|97% жез, 2,5% цинк, 0,5% калай
|жылмакай
|[[Елизавета II]]
|Chlamydosaurus kingii
|1966-1991 жж.
|-
|[[Файл:Australian_5_cent_piece_Scan.jpg|85x85px]]
|5 цент
|19,41 мм
|1,3 мм
|2,83 г
|Жез-никель эритмелери:
75% жез, 25% никель
|жол-жол болгон кырлуу
|[[Елизавета II]], 2024-жылдан тартып [[Чарльз III]]
|Эхидна
|1966
|-
|[https://en.wikipedia.org/wiki/File:Australian_10c_Coin.png]
|10 цент
|23,60 мм
|1,5 мм
|5,65 г
|Жез-никель эритмелери:
75% жез, 25% никель
|жол-жол болгон кырлуу
|[[Елизавета II]], 2024-жылдан тартып [[Чарльз III]]
|Menura novaehollandiae
|1966
|-
|[https://en.wikipedia.org/wiki/File:Australian_20c_Coin.png]
|20 цент
|28,65 мм
|2,0 мм
|11,3 г
|Жез-никель эритмелери:
75% жез, 25% никель
|жол-жол болгон кырлуу
|[[Елизавета II]], 2024-жылдан тартып [[Чарльз III]]
|Ornithorhynchus anatinus
|1966
|-
|[[Файл:1966_Round_50_Cent_Coin_Obverse.png|85x85px]][[Файл:1966_australian_50_cent_piece_circular.jpg|85x85px]]
|50 цент
|31,65 мм
|2,0 мм
|15,55 г
|Жез-никель эритмелери:
75% жез, 25% никель
|жылмакай
|[[Елизавета II]], 2024-жылдан тартып [[Чарльз III]]
|Австралиянын герби
|1969
|-
|[https://en.wikipedia.org/wiki/File:Australian_$1_Coin.png]]
|1 доллар
|25,00 мм
|2,8 мм
|9,00 г
|92% жез, 6% алюминий, 2% никель
|жол-жол болгон кырлуу
|[[Елизавета II]], 2024-жылдан тартып [[Чарльз III]]
|Кенгуру
|1984
|-
|[https://en.wikipedia.org/wiki/File:Australian_$2_Coin.png]
|2 доллар
|20,50 мм
|3,0 мм
|6,60 г
|92% жез, 6% алюминий, 2% никель
|жол-жол болгон кырлуу
|[[Елизавета II]], 2024-жылдан тартып [[Чарльз III]]
|Австралиялык абориген
|1988
|}


== Банкноттор ==

=== 2016-жылы чыгарылган үлгүдөгү банкноталар ===
{| class="wikitable"
! colspan="2" |Сүрөт
! rowspan="2" |Номинал
! rowspan="2" |Өлчөмү
(мм)
! rowspan="2" |Салмагы
! rowspan="2" |Түсү
! colspan="2" |Сүрөттөөмөсү
! rowspan="2" |Чыгарылган күнү
|-
!Алдыңкы бети
(аверс)
!Арткы бети
(реверс)
!Алдыңкы бети
(аверс)
!Арткы бети (реверс)
|-
|[https://en.wikipedia.org/wiki/File:2016_Australian_five_dollar_note_obverse.jpg]
|[https://en.wikipedia.org/wiki/File:2016_Australian_five_dollar_note_reverse.jpg]
|5 доллар
|130 × 65
|
|Фиолет
|[[Елизавета II]]
|Парлменттин имараты
|1-сентябрь 2016-жыл
|-
|[https://en.wikipedia.org/wiki/File:2017_Australian_ten_dollar_note_obverse.jpg]
|[https://en.wikipedia.org/wiki/File:2017_Australian_ten_dollar_note_reverse.jpg]
|10 доллар
|137 × 65
|
|Көк
|Эндрю Бартон «Банджо» Патерсон
|Дама Мэри Джин Гилмор
|20-сентябрь 2017-жыл
|-
|[https://en.wikipedia.org/wiki/File:Australian_20_dollar_note_Reverse_Fourth_Series.jpeg]
|[https://en.wikipedia.org/wiki/File:Australian_20_dollar_note_RBA_Reverse_Fourth_Series.jpeg]
|20 доллар
|144 × 65
|0,82 г
|Кызыл
|Мэри Рейби
|Жон Флинн
|9-октябрь 2019-жыл
|-
|[https://en.wikipedia.org/wiki/File:2018_Australian_fifty_dollar_note_obverse.jpg]
|[https://en.wikipedia.org/wiki/File:2018_Australian_fifty_dollar_note_reverse.jpg]
|50 доллар
|151 × 65
|
|Сары
|Дэвид Юнайпон
|Эдит Коуэн
|18-октябрь 2018-жыл
|-
|[https://en.wikipedia.org/wiki/File:Australian_100_dollar_note_Obverse_Fourth_Series.jpeg]
|[https://en.wikipedia.org/wiki/File:Australian_100_dollar_note_Reverse_Fourth_Series.jpg]
|100 доллар
|158 × 65
|
|Жашыл
|Дама Нелли Мелба
|Жон Монаш
|29-октябрь 2020-жыл
|}

== Учурдагы абалы ==
Курсту аныктоодо ага ылайык рыноктогу суроо-талап жана сунуштун негизинде жүргөн өзгөрүлмө валюта курсу колдонулат. Акча саясатынын натыйжалуулугун критерийи болуп инфляцияны көрсөткүчтөрү саналат.
{{Калып:Алмаштыруу курсу}}

== Булактар ==
<references />
== Тышкы шилтемелер ==

* [https://www.rba.gov.au/ Reserve Bank of Australia]{{ref-en}}
* [https://colnect.com/en/banknotes/list/country/13-Australia Colnect. Australia Banknotes]{{ref-en}}
* [https://www.bis-ans-ende-der-welt.net/Australien-B-En.htm Австралиянын банкноттору]{{ref-en}}

{{Калып:Океания валюталары}}
[[Категория:Океания валюталары]]