Ажария
Ажа́рия (груз. აჭარა, Ačʼara), Ажар Автоном Республикасы (груз. აჭარისავტონომიური რესპუბლიკა, Ач'арис автономиури республика) — тарыхый, географиялык и политикалык-административдик Гүржүстандагы регион.
| Өлкө |
Гүржүстан |
|---|---|
| Административдик борбор | |
| Башчысы |
Торнике Рижвадзе |
| Расмий тили | |
| Калкы |
346 300 |
| Жыштыгы |
20,33 адам/км² |
| Тууралыгы | |
| Узундук | |
|
| |
| Коду ISO 3166-2 |
GE-AJ |
Мамлекеттүүлүгү
[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Батум облусу, Орусия империясы 1878—1883, 1903—1918.
Батум округу (ооданы), Орусия империясы 1878—1918.
Ажария АССР, ГССР 1921—1990.
.svg){kind=small}
Ажария 2000—2004.
Автономдуу Ажария Республикасы, Грузия
Климаты
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Деңиз жээги менен тоо этектеринин климаты жылуу жа нымдуу субтропиктик, тоолуу аймактары нымдуу, мелүүн жана суук. Январдын орточо температурасы деңиз жээктеринде 4-6°С, тоолорунда 2°Сден -2°Сге чейин, июлдуку 22-23°С жана 1620°С. Жылдык жаан-чачыны 1000-2800 ммге чейин. Негизги дарыясы - Чорох. Ойдуңдуу аймактарында аллювий жана саз топурактары таралган. Аймагынын 50%тен ашыгын жазы жана ийне жалбырактуу токой ээлейт. Жээк тилкелеринде субтропик өсүмдүктөрү өсөт. Кинтриши коругу, Батуми ботан. багы уюшулган.
Калкы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Негизинен ажар, грузин (320 миң, 2014), ошондой эле орус, армян ж. б. улут өкүлдөрү жашайт. Шаарлары: Батуми, Кобулети. Шаар калкы 48% ти түзөт. Калкынын орточо жыштыгы 1 км2 жерге 103,2 киши.
Тарыхы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Биздин заманга чейин 6-4-кылымда Колхида падышачылыгынын, кийин Иберия падышачылыгынын курамына кирген. Биздин замандын 4-кылымынан Лазика мамлекетине карап, андан соң, 8-кылымдан Абхаз падышачылыгынын бир бөлүгү болуп калган. 10-кылымда бириккен Грузия мамлекетине кирген. 11-кылымда селжук, 13кылымда монгол-татар жапырыгына учураган. 16 кылымдын ортосунда Батум (Батуми) облусунун борбору жана анын округдары Осмон империясынын курамына кирип, жергиликтүү калк ислам динин тута баштаган. 1878-ж. Россияга (Батум облусу) кошулуп, Кутаиси губерниясынын курамына киргизилген. 1918-21-ж. Батумда бир нече жолу бийлик алмашылган. 1921-ж. Карск тынчтык келишими боюнча Грузиянын курамындагы Батуминин автономия статусун сактап калууга Түркия менен Советтик Россия гарант болушкан. 1921-ж. 16 июлда ГССРдин курамында Ажар АССРи түзүлгөн. 1922-жылдын декабрынан Грузиянын бир бөлүгү катары СССРге кирген. 1990-жылдын декабрынан азыркыдай аталат.
Өнөр жай
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Негизги өнөр жай тармактары: нефть ажыратуу, машина куруу (электр техникалык буюмдар, тамак-аш өнөр жайына жабдуу, кеме куруу), тамак-аш (чай, тамеки, шарап, консерва жана башка), жеңил, жыгаччылык. Ажарисцкали ГЭСи курулган. Маанилүү айыл чарба өсүмдүктөрү - чай, цитрус, тамеки, тунг. Жүзүмчүлүк өнүккөн; жүгөрү, лавр, эвкалипт, бамбук да өстүрүлөт. Башкы деңиз порту - Батуми шаары Деңиз жээгинде Батуми, Кобулети, Цихисдзири, Жашыл Тумшук, Махинжаури курорттору жайгашкан.
Колдонулган адабияттар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14—046—1