«Ат-Башы району» барагынын кодун көрүү

{{Административдик бирдик
|Түс1                            = {{Түс|Кыргызстан}}
|Түс2 =
|Кыргызча аталышы = Ат-башы району
|Расмий аталышы =
|сүрөт          = At-Bašy.JPG
|Герб = 
|Желек = Flag of At-Bashy rayon.png
|Желектин сүрөттөлүшү = 
|Өлкө = [[Кыргызстан]]
|Статусу = областык район
|Гимн =
|Областка карайт = [[Нарын облусу]]
|Районго карайт  = 11 айыл өкмөтү, 19 айыл
|Борбору = [[Ат-Башы, Ат-Башы району|Ат-башы]]
|ИриШаары = 
|ИриШаарлары =
|Күнү =
|Башчысы = 
  |башчысынын аталышы             = 
|Башчысы2 =
  |Башчысынын аталышы2            = 
|ИДП =
  |Жылдык ИДП                     = 
  |ИДП боюнча орду                = 
  |ИДП калк жанына жараша         = 
  |ИДП калк санынана жараша       = 
|Тили =
|Тилдери =
|Калкы = 55 771 адам<ref name="Демогр2021"/>
  |Каттоо өткөн жыл               = 2009
  |Калк боюнча орду               = 
  |Жыштыгы                        = 
  |Жыштык боюнча орду             = 
  |Улуттук курамы                 = 
  |Диний курамы                   = 
|Аянты = 	
  |Аянт боюнча орду               = 
|Максималдык бийиктиги            =
|Орточо бийиктиги                 =
|Минималдык бийиктиги             =
|Тууралыгы =
|Узундугу =
|Карта = Kyrgyzstan At-Bashy Raion.png
|УбакытАралыгы = [[UTC+6]]
|Аббревиатурасы =
|ISO =
|FIPS =
|Автоунаа номурунун коду = 
|Сайты =
|Commons =
|Көрсөткүч1 аталышы =
|Кошумча маалымат =
}}

'''Ат-Башы району''' ― [[Кыргызстан|Кыргызстандын]] [[Нарын облусу|Нарын облусунун]] түштүк бөлүгүндөгү [[административдик-аймактык бирдик]]. 1930-жылы. уюшулган. Түштүк жана түштүк-чыгышынан [[Кытай]], чыгышынан [[Ысык-Көл облусу|Ысык-Көл облусунун]] [[Жети-Өгүз району|Жети-Өгүз]], түндүгүнөн [[Нарын]], түндүк-батышынан Ак-Талаа, батышынан [[Ош облусу|Ош облусунун]] Өзгөн, [[Кара-Кулжа району|Кара-Кулжа райондору]] менен чектешет. Аянты 19,1 миң км<sup>2</sup>. Калкы 55 771 киши (2021)<ref name="Демогр2021">[http://www.stat.kg/ru/statistics/download/operational/825 Кыргыз Республикасынын облустарынын, райондорунун, шаарларынын, шаарчаларынын, айыл аймактарынын жана айылдарынын калкынын саны (2021-ж. башында айыл өкмөттөрү берген маалымат боюнча)]</ref>. Райондо 11 айыл өкмөтү, 19 кыштак бар. Борбору – [[Ат-Башы, Ат-Башы району|Ат-Башы]] кыштагы<ref>{{Cite web |title=Enrin.grida.no |url=http://enrin.grida.no/htmls/kyrghiz/soe2/english/map/map3.htm |accessdate=2008-06-19 |archivedate=2009-08-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090802180521/http://enrin.grida.no/htmls/kyrghiz/soe2/english/map/map3.htm }} {{Cite web |title=архив көчүрмөсү |url=http://enrin.grida.no/htmls/kyrghiz/soe2/english/map/map3.htm |accessdate=2008-06-19 |archivedate=2009-08-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090802180521/http://enrin.grida.no/htmls/kyrghiz/soe2/english/map/map3.htm }}</ref>.

== Административдик бөлүнүш ==
{{Кошумча караңыз|Кыргызстандын административдик-аймактык түзүлүшү}}
Райондо 11 [[айыл аймагы]] жана алардын курамына кирген 19 айыл бар<ref name="Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору">[http://stat.kg/media/files/21f93e4d-9418-433e-aed9-ecb28d70ef5a.doc Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору, 11.05.2021]</ref>:

* Ак-Жар айыл аймагы: [[Ак-Жар (Ат-Башы району)|Ак-Жар]] (борбору);
* Ак-Моюн айыл аймагы: [[Ак-Моюн]] (борбору), [[Бирдик (Ат-Башы району)|Бирдик]];
* Ак-Муз айыл аймагы: [[Ак-Муз]] (борбору);
* Ак-Талаа айыл аймагы: [[Калинин (Ат-Башы району)|Калинин]] (борбору), [[Терек-Суу (Ат-Башы району)|Терек-Суу]];
* Ат-Башы айыл аймагы: [[Ат-Башы (Ат-Башы району)|Ат-Башы]] (борбору);
* Ача-Кайыңды айыл аймагы: [[Ача-Кайыңды]] (борбору);
* Баш-Кайыңды айыл аймагы: [[Баш-Кайыңды]] (борбору), [[Большевик (Ат-Башы району)|Большевик]];
* Казыбек айыл аймагы: [[Казыбек (айыл)|Казыбек]] (борбору), [[Жаңы-Күч]];
* Кара-Коюн айыл аймагы: [[Кызыл-Туу (Ат-Башы району)|Кызыл-Туу]] (борбору), [[Кара-Булуң (Ат-Башы району)|Кара-Булуң]];
* Кара-Суу айыл аймагы: [[Кара-Суу (Ат-Башы району)|Кара-Суу]] (борбору), [[Дыйкан (айыл)|Дыйкан]];
* Талды-Суу айыл аймагы: [[Талды-Суу (Ат-Башы району)|Талды-Суу]] (борбору), [[Өзгөрүш (Ат-Башы району)|Өзгөрүш]], [[Биринчи Май (Ат-Башы району)|Биринчи Май]].
{{Ат-Башы районунун картасы}}
{{clear}}

== [[Рельеф]] ==
Райондун аймагы [[Ички Теңир-Тоо]]нун бийик тоолуу бөлүгүндө жайгашкан [[Ат-Башы өрөөнү]], [[Аксай өрөөну]], [[Арпа өрөөнү]], [[Чатыркөл ойдуңу|Чатыр-Көл ойдуңу]] ж-а аларды чектеп жаткан [[Байбиче-Тоо (тоо)|Байбиче-Тоо]], Кара-Тоо, Ала-Мышык, [[Нарын]], Ат-Башы, [[Какшаал]] сыяктуу бийик кырка тоолор ээлейт. Өрөөндөрү 2000-3800 м бийиктикте жатат. Эң бийик жери - [[Какшаал тоо тизмеги]]ндеги [[Данков чокусу]] (5982 м).

== Кен байлыктары ==
[[Кен байлыктар|Кен байлыктары]]: мрамор, чопо, мергель, туз, сымап ж-а калай. Ошондой эле курулуш материалдары, минералдуу суу булактары бар.

== Климаты ==
[[Климат|Климаты]] кескин [[Континенттик климат|континенттик]]. Июлдун орточо температурасы дыйканчылык өрөөндөрүндө 12-18°С, бийик тоолуу сырттарда (Аксай, Арпа өрөөндөрүндө) 10-15°С; кышы суук, январдын орточо температурасы -18... -29°С. Аксай өрөөнү - [[Орто Азия|Орто Азиянын]] «суук уюлу» (абсолюттук минимум -53,6°С). Жылдык жаан-чачыны өрөөндөрдө 300-350 мм, тоолордо 400-450 мм. Кышы 5-8 айга созулуп, кар 20-30 см калыңдыкта түшөт.

[[Ат-Башы кырка тоосу|Ат-Башы кырка тоосунда]], Какшаал, [[Фергана тоо кыркасы|Фергана тоо тизмектеринде]], Арпа, Чатыр-Көл, Аксай өрөөндөрүндө (3000 м бийиктиктен жогору) түбөлүк тоң жатат. 

== Суулары ==
Ири суулары: Ат-Башы, [[Аксай]], [[Кара-Коюн]], [[Арпа]] ж. б. Райондун түштүк-батышында республикадагы ири көлдөрдүн бири – [[Чатыр-Көл]] жайгашкан. [[Ат-Башы, суусу|Ат-Башы]] (ири куймалары — Ача – Кайыңды, Баш – Кайыңды, Богошту, Үйүрмө, Кайнар, Балык-Суу, Жаңы-Жер, Улан, Узун-Булак, Каманды, Башача, Боронду), [[Кара-Коюн суусу, Ат-Башы району|Кара-Коюн]] (куймалары - Чет-Келтебек Орто-Келтебек, Баш-Келтебек, [[Шырыкты]], Кара-Суу). 

== Өсүмдүктөрү ==
Тоолордун нымдуу түндүк капталдарында токой (карагай, байтерек), [[бадал]] ж-а шалбаа өсүмдүктөрү, түштүк капталдары кургакчыл келип, көбүнчө бетеге, шыбак өсөт. Ат-Башы суусун бойлото тал, байтерек, [[чычырканак]] ж. б. бадалдар, тектирлерде [[бетеге]], шыбак (2000–2300 м), адырларда чекенде өсүмдүктөрү (2100–2500 м) өсөт. Ат-Башы кырка тоосунун этегиндеги түрдүү чөптүү [[Шалбаа|шалбаалуу]] [[талаа]], бийиктеген сайын карагай токою ([[четин]], карагат, [[шилби]], сары жыгач аралаш), субальп, альп шалбаа (3500–4300 м) алкактарына өтөт. Өрөөндүн түндүк  тарабына ([[Нарын кырка тоосу]]нун түштүк капталы; 3400–3500 м) жарым чөл жана талаа ландшафттары мүнөздүү.

== Калкынын иш аракети ==
Калкынын негизин кыргыздар (96,0%) түзөт, ошондой эле [[өзбек]], [[уйгур]], дунган, [[татар]], [[казак]] ж. б. улут да бар. Орточо жыштыгы 1 км2 жерге 2,8 киши.

Райондо негизинен [[Мал чарбачылык|мал чарбасы]] өнүгүп, айыл чарбадан алынган продукциянын 60%тен ашыгын өндүрөт. Өрөөндөрүнүн бир аз гана бөлүгү [[Дыйканчылык|дыйканчылыкта]] пайдаланылып (Ат-Башы өрөөнү), көбү жайыт (Кыргызстандын жалпы жайытынын 12%ке жакыны). 2004-ж. райондо 125,3 миң кой-эчки, 24,4 миң уй (а. и. сааны - 12,7 миң), 19.2 миң жылкы, 33,9 миң үй кушу болгон. Райондо чарбанын бардык тармактары б-ча 9,1 миң о эт (тирүүлөй салмактагы), 23,3 миң о сүт, 1050 миң даана жумуртка, 386 о жүн өндүрүлгөн. 

Айыл чарбасына жарактуу жери 1081,1 миң га (2004), а. и. сугат жери 31,6 миң га, айдоо 30.2	миң га, чабынды 5,2 миң га, жайыт 1040,7 миң га. Жалпы эгин аянты 27,9 миң га, а. и. дан 7,9 миң га (буудай 3,0 ж-а арпа 4,9 миң га), картөшкө 1,6 миң га, жашылча 144 га, тоют өсүмдүктөрү 18,3 миң га жерге эгилген. Райондо 16.3 миң о дан (2004), а. и. 6,1 миң о буудай, 10.3 миң о арпа, 23,6 миң о картөшкө, 1,5 миң о жашылча жыйналган. 

Өнөр жай ишканаларынан кыш заводу ж-а турмуш-тиричилик жактан тейлөөчү кичи ишканалар, ун тартуучу чакан тегирмендер, нан бышыруучу, кийим тигүүчү майда ишканалар бар. Өнөр жай продукциясынын көлөмү 9,7 млн сомду түзөт (2004). Райондун аймагы аркылуу Кыргызстанды [[Кытай]] м-н байланыштырган Бишкек - Балыкчы - Нарын - Торугарт, облустук маанидеги Нарын – Беш-Белчир – Чатыр-Таш автомобиль жолдору өтөт.

2001/02-окуу жылында 21 жалпы билим берүүчү мектеп, 2 мектепке чейинки балдар мекемелери, музыкалык ж-а спорт мектептери, 20 китепкана, маданият үйү, 10 клуб, кинотеатр иштеген. Райондук, 2 участкалык оорукана, 15 ФАП, санитария-эпидемиологиялык станция, 10 үй-бүлөлүк врачтар тобу иштейт. Маанилүү тарыхый эстеликтери: [[Таш-Рабат]], [[Кошой-Коргон]]. Рекреациялык маанидеги Босого, Улан, Жаңы-Жер, Таш-Рабат, Беш-Белчир сыяктуу кооз жерлери бар. Райондук «Кошой Ордо» гезити чыгат.

==Колдонулган адабияттар==
* “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14—046—1
==Булактар==
{{Булактар}}
{{Кыргызстандын райондору}}
[[Категория:Кыргызстандын райондору]]
[[Категория:Ат-Башы району| ]]