Ахмед гази тоганхан

Али уулу Ахмед гази хан — Караханий мамлекетинин 998—1017/18-жылдардагы башкаруучусу, Абдыкерим Сатук буграхандын урпагы.

Өмүр жолу

Жаштыгы

Али уулу Ахмед X кылымда Караханий мамлекетинде төрөлгөн. Ал атактуу Сатук бугра-хандын урпагы болгондуктан, башка бир туугандары сыяктуу эле кичинесинен атайын саясий жана аскердик тарбия алган. Эр жеткенде Ахмед чыгыш тарапка, ал эми бир тууганы Наср батыш тарапка жортуулдарды жетектеп, бир далай ийгиликтерге жетишишкен.

Бийликтеги жылдары

Ахмед 998-жылы "тоган-хан" деген титул менен Караханий мамлекетин башкара баштайт.

Кидандарга каршы күрөш

Ал башкарган тушта, 1013-14-жж. чыгыштан кидандар (кара-кытайлар) жортуулдап келип, Баласагундан 8 күндүк аралыкка жакындап келген. Ошондо орто азиялык мусулмандар Ахмед тоган-хандын жетекчилигинде биригишип, салгылашта кидандарга катуу сокку урушкан.

Ал кезде кидандар Ляо деген күчтүү мамлекет түптөп, кытайлардын (сун) императорлорун салык төлөөгө мажбурлап турушкан. Ошондуктан кидандар менен караханийлердин ортосундагы салгылаштын тарыхый мааниси зор десек болот. Ахмед-газинин бул жеңиши кидандардын чыгышка карай жапырыгын жүз жылга кечеңдеткен.

Өлүмү

Ахмед-гази тоган-хан 1017-18-жж. көз жумган.