Беш мүйүздүү склеротиария
Беш мүйүздүү склеротиария (лат. Sclerotiaria pentaceros (Korov.)) - Бийиктиги 30 см ге чейин жеткен, поликарптык, ийиктей жоон тамырлуу өсүмдүк. Жалбырактары көп санда, кыска саптуу, сабаксыз. Жалбырактары үч ирет канаттай тилкелүү, узундугу 8 см; акыркы бөлүктөрүнүн узундугу 2,5 мм ден ашпайт. Чатыры узундугу бирдей нурлуу, борбордогусу 10 нурдуу, сабаксыз, мөмөлөйт, каптал чатырчалары көпчүлүк учурда мөмөлөбөйт. Чатырчасы 5-7 гүлдүү, гүлдөрү ар жыныстуу, чөйчөкчөсү 5 ланцеттүү-шибегедей, уругу бышып жетилгенде жыгачтанган тишчелүү; желекчелери сары, сүйрү. Мөмөлөрүнүн узундугу 6 мм ге чейин, жарым мөмөлүгү томолок-кырдуу.
Биологиялык өзгөчөлүктөрү
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Июлда гүлдөп, августта мөмөлөйт.
Жалпы жана өлкөдө таралышы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Түр Кыргыз тоо кыркасынын батыш бөлүгүнөн чогултулган бир гана типтин үлгүсүнөн белгилүү. Кийинки чогултулгандары, балким, Schrenkia же Schtschurowskia тукумдарына таандык деген күмөнү бар.
Өсүү шарттары
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Үлгүсү таштуу-шагылдуу тоо беттеринин деңиз деңгээлинен 1700-1900 м бийиктиктеринен чогултулган.
Саны
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Кийинки издөөлөрдөн табылган эмес.
Чектөөчү факторлор
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Балким, чексиз мал жаюу.
Өстүрүү
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Маалымат жок.
Уюштурулган коргоо аракеттери
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Казак ССРинин Кызыл китебине киргизилген (1981), себеби Аксу-Жабаглы коругунда тиешелүү биотоптору бар, ошондуктан түр жөнүндө такталбаган маалыматтар берилген. СССРдин Кызыл китебине киргизилген (1984). Кыргызстанда Кызыл китепке 1985-жылы киргизилген.
Коргоо үчүн зарыл аракеттер
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Жаратылыштан түрдү издөө иштерин улантып, ботаникалык заказник уюштуруу.
Статусу
[түзөтүү | булагын түзөтүү]CR B2ab( i i i ) . Монотиптүү тукумдун эндеми.
Колдонулган адабияттар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- Кыргыз Республикасынын Кызыл китеби 2-басылышы – Бишкек: 2006. – 544 б. – ISBN 9967-23-367-2