Евгения примуласы
Евгения примуласы (лат. Primula eugeniae), (Fed) - Үстү жагында көптөгөн куурап калган жалбырак калдыктары менен курчалган, чым түптүү, тамыр сабактуу жана көп башчалуу көп жылдык өсүмдүк. Жалбырактары бөйрөк сымал, тишчелүү, үстү жагы жылаңач, асты жагы тарамыштарында – жумшак түктүү, ичке канаттай узун жалбырак саптуу. Топ гүлү чатырча сымал. Чөйчөкчөсү коңгуроодой, жылаңач. Таажычасы ачык-сары, ийилиши менен диам. 20 см. Гүлдөрүнүн узундугу 15-20 см. Таажычасы чөйчөкчөсүнөн 3 эсе узун. Мөмөлүгү тегерек: мамычасы жип сымал, чаң алгычы башчалуу, жылаңач. Уругу күрөң.
Биологиялык өзгөчөлүктөрү
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Август айында мөмөлөйт. Уругу аркылуу көбөйөт. Кайрадан калыбына келүүсү жаратылышта изилденбеген.
Жалпы жана өлкөдө таралышы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Фергана тоо кыркасынын батыш бөлүгү (Бабашата тоосу).
Өсүү шарттары
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Алңпы алкагында жарлардын жаракалары.
Саны
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Жаратылышта өтө аз кездешет.
Чектөөчү факторлор
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Адамдын чарбачылыктагы интенсивдүү ишкердүүлүгү.
Өстүрүү
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Сейрек учуроочу, өтө декоративдүү өсүмдүк. Маданиятташтырууга татыктуу түр.
Уюштурулган коргоо аракеттери
[түзөтүү | булагын түзөтүү]СССРдин Кызыл китебине (1984) жана Кыргыз ССРинин Кызыл китебине (1985) киргизилген.
Коргоо үчүн зарыл аракеттер
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Түр жыш өскөн жерлерде ботаникалык заказниктерди уюштуруу. Жогору декоративдүү түр жана чукул эндем катарында ботаникалык бактарга интродукциялоого татыктуу.
Статусу
[түзөтүү | булагын түзөтүү]V U . Жогору декоративдүү, сейрек кездешкен чукул эндем түр. Аз санда, чектелген аянттарда Фергана тоо кыркасында кездешет, тез эле жок болуп кетиши мүмкүн.
Колдонулган адабияттар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- Кыргыз Республикасынын Кызыл китеби 2-басылышы – Бишкек: 2006. – 544 б. – ISBN 9967-23-367-2