Жашыл кур бака
Жашыл кур бака (Bufo viridis, Laurenti, 1768) - Таксономиялык жагынан толук изилденген эмес, эволюциялык изилдөөлөрдүн обүектиси катары мааниге ээ, ошондой эле регионалдык генофонду сактоо катары да; республиканын фаунасында Bufonidae тукумунун эки түрдүн бир өкүлү.
Жалпы жана өлкөдө таралышы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Европадан, Түндүк Африкадан, Алдынкы Азиядан тартып Орто Азияга чейин таралган, бул жерлерде таралышынын ареалы Чу жана Көп суулардын өрөөндөрү, Моюнкум чөлүнүн түштүк чек аралы менен чектелген . Кыргызстанда Чүй өрөөнү, Кыргыз Алатоосунун этеги жана Талас суусунун нугу менен Казакстандын чегине чейин. Бул райондордогу жашыл кур бакаларды мурун “ t urаnensis” жана “ asiomontanus” формаларына киргизишчү, булар Bufo danatensis Pisanetz синоними болчу ( Кыргызстандын башка территорияларында жашоочу данатин кур бака).
Жашаган аймактары
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Чүй жана Талас өрөөндөрүнүн антропогендик ландшафттары, деңиз деңгээлинен 1200 м.ге чейинки бийиктикте, Кыргыз Алатоосунун этектеринде жапыз чөптүү талаалар.
Саны
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Бул комплектеги түрлөр үчүн, Кыргызстандагы жашыл кур бака аз сандуулугу менен мүнөздөлөт. Ак-Суу дарыясынын төмөнкү жагында көбөйүү жерлеринде максималдык жыштыгы 1 гектарга 10-12 жуп особдор туура келет. Кыргыз Ала-Тоосунун этектеринде, Жыламыш, Аламүдүн ж.б. суусу аралаган капчыгайлар бою эсепке алынган маршрута 1 сааттын ичинде ( туурасы 5м келген тилке боюнча) 1-3 төн 15 чейин особдор кездешет . Акыркы 12-16 жылдын ичинде санынын төмөндөшү жана ареалынын кыскарышы байкалды (Кыргызстанда).
Жашоо тиричилиги ( жашоо циклдары)
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Чээнден чыгуу жана көбөйүшүнүн башталышы жылдын фенологиялык өзгөчөлүктөрүнө жараша – марттан тартып май айына чейин болот. Көбөйүү цикли узак. Көбөйүү мезгилинен сырткары күүгүмдө активдүү, ал эми жайкы ысык айларда жашоо тиричилигин түнкүсүн өткөрөт. Бир таштаган икрасынын саны 3-12 миңге жетет. Бир айлыктардын кургакка чыгышы июндан баштап август бою. Кумурскалар, кенелер, гусеницалар, дуулдактар, кыпчуурлар, моллюскалар чоңдорунун азыгынын негизги обүектилери ; көнөк баштар болсо детрит жана балырларды жешет.
Чектөөчү факторлор
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Көбөйүүгө ыңгайлуу жерлердин азайышы: ирригациялык иштер, тоо суулардын агышынын өзгөрүшү, жерлерди айдоо, жашоо жерлеринин булганышы; Тетраплоиддик Bufo danatensis түр менен конкуренция түзүү, машина жолдорунда тебеленип өлүшү.
Көбөйтүү (колдо багуу)
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Бирин-серин маалыматтар бар ; Кыргызстанда жүргүзүлбөйт. КР УИАнын Биология-топурактануу институнун түр аралык аргындаштыруу боюнча бир катар тажрыйбалардын натыйжасында маалыматтар алынган.
Уюштурулган коргоо аракеттери
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Коргоонун атайын чаралары иштелип чыга элек. Токмок заказнигинин территориясында жашаган аймактары жана популяциялары жалпы режими менен коргоолууда.
Коргоо үчүн зарыл аракеттер
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Төмөнкү (Аксуунун нугу боюнча Түлөк кыштагынын аймагы) жана тоо (Аламүдүн же Жыламыш сууларынын капчыгайлары) популяциясынан коргоого алынган жер бөлүп берүү.
Статусу
[түзөтүү | булагын түзөтүү]VU B2ab ( i i ,i i i , iv) ; D 2 категориясы; Акыркы мезгилде кескин түрдө популяциясынын жыштыгы төмөндөгөн Кыргызстандагы сейрек түрү.
Колдонулган адабияттар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- Кыргыз Республикасынын Кызыл китеби 2-басылышы – Бишкек: 2006. – 544 б. – ISBN 9967-23-367-2