Зеленодольск
| Отурукташкан жай
Зеленодольск
| ||||||||||||||||||||||
.gif)
.png)
Зеленодольск (орус. Зеленодольск, тат. Яше́л Үзә́н) — Орусиянын Татарстан Республикасындагы шаар.
1958-жылдан Зеленодольск районунун административдик борбору. Өзүнүн курамында бирден-бир калктуу конуш катары шаардык поселка статусу менен Зеленодольск шаарынын муниципалитетин түзөт[1].
ОФ Өкмөтүнүн 2014-жылдын 29-июлундагы № 1398-р токтому менен (2016-жылдын 13-майындагы өзгөртүүлөр жана толуктоолор менен) "Моношаарлардын тизмесин бекитүү жөнүндө" бирдиктүү шаарлардын тизмесине киргизилген. Орусия Федерациясынын эң оор социалдык-экономикалык абалы менен өнөр жай шаарлары[2].
Этимологиясы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Заманбап Зеленодольскко жакын жерде пайда болгон алгачкы конуштардын бири документтерде жазылган Зеленый Дол деген расмий аталышка ээ болгон. Бул Чоң Парат кыштагынан 1802-жылы пайда болгон конуш болгон. Тургундар аны Гари деп аташкан, анткени конуш үчүн жер токой күйгөн аймакка бөлүнгөн. 1893-жылы курулган темир жол вокзалы да жакынкы айылдын расмий аталышы Зеленый Долдун атынан аталган. 1932-жылы Парат айылы шаар статусун алып, Зеленодольск деп аталган[3].
Тарыхы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Шаар Чоң Парат жүзүнүн бир бөлүгү болгон Параттын Мари айылынын ордунда пайда болгон. 1865-жылы Кабачищи кыштагы (парат дыйкандарынын айдоо жер участогунун «Кабачищенский поляны» аталышы менен) деп аталган. 1897-жылдан айыл Парацкий Затон (Парат), 1928-жылдан Зеленый Дол жумушчу айылы деп аталып калган. 1932-жылы Зеленодольск шаарына айландырылган.
19-кылымдын аяк ченинен тартып арткы суулар кыштай турган жана дарыя кемелерин оңдоочу жайга айланган, бул Зеленодольск кеме куруучу заводдун (азыркы Горький атындагы Зеленодольск заводу) башталышы болгон.
Куйбышев суу сактагычынын суунун децгээли-нин жогорулашынын жана жээк зонасын суу каптап кетишинин натыйжасында Куйбышев ГЭСинин курулушунда жээк сызыгы абдан өзгөргөн[4].
1958-жылы 16-июлда Зеленодольск районунун борбору болуп калды[5].
Азыр эң ири мамлекеттик-жеке инвестициялык долбоор 2025-жылга чейин агломерациянын чегинде Зеленодольск менен Казань ортосундагы М-7 федералдык жолунун боюнда 3,64 миң га аянтта жаңы спутниктик шаар "Грин Дол" түзүлө баштады. болжолдуу калкы 100 (келечекте 157) миң адам, турак жай фонду 4,1 млн м², курулуштун баасы 140 млрд рубль. Айшанын жанындагы аллювиалдык жарым саздак жерлерде жана андан ары Ореховка аркылуу пландалган Зеленодольск кичирайонунан «Волжская Венеция» кичирайонунан көп кабаттуу имараттарга айланган негизинен аз кабаттуу имараттар менен Келечекте Зеленодольскту Казанга кошууга мүмкүндүк берген Залесныйдын Казан айылы[6][7][8][9].
Акбалы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Акбалы мелүүн континенттик, Казандын акбалына окшош.
Калкы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Росстаттын маалыматы боюнча, 2024-жылдын 1-январына карата калкынын саны боюнча шаар Орусия Федерациясындагы 1119 шаардын ичинен 173-орунда турган.
Шаардын калкы мурда 100 миң адамга жеткен[10].
Фотогалереясы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Булактар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- ↑ Закон Республики Татарстан от 31 января 2005 года № 24-ЗРТ «Об установлении границ территорий и статусе муниципального образования „Зеленодольский муниципальный район“ и муниципальных образований в его составе»(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы).
- ↑ Распоряжение Правительства РФ от 29.07.2014 N 1398-р «Об утверждении перечня моногородов»(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы).
- ↑ Поспелов, 2008, к. 195
- ↑ Аэрофотосъёмка Второй Мировой Войны(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы).
- ↑ Ведомости Верховного Совета СССР. № 16 (911), 1958 г.
- ↑ Архивированная копия(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Текшерилген күнү 26 -июль (теке) 2010. Түп булактан архивделген күнү 7 -февраль (бирдин айы) 2009.
- ↑ Татарстанские предприятия представили инвесторам свои мультипроекты(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы).
- ↑ SkyscraperCity — View Single Post — Строительство в Казани(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы).
- ↑ Город-спутник Зелёный Дол ждёт инвесторов(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Текшерилген күнү 21 -январь (үчтүн айы) 2011. Түп булактан архивделген күнү 9 -июль (теке) 2012.
- ↑ Численность населения муниципальных районов и городских округов Республики Татарстан на начало 2020 г. и в среднем за 2019 г.(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы).