Ири чөйчөкчөлүү примула
Ири чөйчөкчөлүү примула (лат. Primula macrocalyx, Bunge) - Көптөгөн агыш же күрөң боо сымал тамырлуу, тамыр сабактуу көп жылдык өсүмдүк. Жалбырактары учсуз, узундугу 13-20 см, туурасы – 2,2–5,6 (7) см келген, канатчадай жалбырак саптуу. Гүл тобунун сабы узундугу боюнча жалбырактарынан бийик. Топ гүлү чатырча сымал, гүлдөгөн маалында бир жакты көздөй бир аз имерилген. Чөйчөкчөсү кеңири коңгуроодой, көпкөн сымал, 10-18 мм узундукта. Таажычасы сары, ийилишинин диаметри 1,0–1,5 см. Кутучасы жумуру, чөйчөкчөсүнөн 2 эсе кыска.
Биологиялык өзгөчөлүктөрү
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Май айында гүлдөп, июнда мөмө байлайт. Уругу аркылуу көбөйөт.
Жалпы жана өлкөдө таралышы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Кыргыз тоо кыркасынын түндүк капталы. Кегети, Шамшы жана Талдыбулак дарыяларынын аралыгы.
Өсүү шарттары
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Бийик чөптүү шалбаа жана токой алкактарындагы токойлуу аянттарда, шалбаалуу тоо беттеринде өсөт.
Саны
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Өтө аз.
Чектөөчү факторлор
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Дары чөп катары массалык түрдө гүлүн жана өсүмдүктүн өзүн чогултуу.
Өстүрүү
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Кыргызстанда өстүрүлбөйт.
Уюштурулган коргоо аракеттери
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Кыргыз ССРинин Кызыл китебине (1985) катталган.
Коргоо үчүн зарыл аракеттер
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Түрдүн популяциясынын абалын аныктап, ботаникалык заказник уюштуруп, декоративдүү жана дары-дармек чөп катары КР УИАнын Ботаника багына интродукциялоо керек.
Статусу
[түзөтүү | булагын түзөтүү]VU.Кыргызстанда өтө сейрек таралган, витаминдүү жана декоративдүү өсүмдүк. Чектелген аянттарда кездешкен, тез аранын ичинде жоголуп кетүүсү мүмкүн.
Колдонулган адабияттар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- Кыргыз Республикасынын Кызыл китеби 2-басылышы – Бишкек: 2006. – 544 б. – ISBN 9967-23-367-2