Катаб (эл)
Катаб (тиап, атьяп) — Нигериядагы эл. Кадуна жана Плато штаттарында жашайт.
Жалпы саны 300 миң адам.
| Катаб | |
 Улуттук кийимин кийген кыз | |
| Мамлекеттер жана аймактар | |
|---|---|
|
Бардыгы: 300 миң адам | |
| Тили |
тьяп |
| Дини |
Жергиликтүү салттуу ишенимдери |
| Расалык тиби | |
Катаб элинин курамына кирген этнографиялык топтор: атака, джаба, икулу, кагома, кагоро, кадже, камантан, кафанчан, качичере, мороа, миньям, агбат, шоква, аку.
Тил
Эне тили — тьяп. Тьяп тили бенуэ-конго уясынын курамындагы борбор нигерия тобуна кирет.
Дин
Салттуу ишенимдер ата-бабалардын культу жана жаратылыштын жандуу күчтөрү, ошондой эле асман жана ай менен байланышкан эң жогорку кудай Гваза менен мүнөздөлөт.
Аз сандагы мусулмандар жана христиандар (протестанттар) бар.
Чарбалык иштер
Негизги салттуу кесиптери — кол менен иштетилген тропикалык жер чарба (таруу, сорго, ямс, маниок, жүгөрү, күрүч, тамеки, калемпир), аңчылык, жыйноочулук жана балчылык, балык уулоо. Мал чарбасы начар өнүккөн. Мал аялдардын менчиги болуп эсептелет.
Кол өнөрчүлүк
Килем жана себет токуу, жыгачтан оюм жасоо, темир устачылык.
Турак жай
Салттуу турак-жай — бул кесилген конус түрүндөгү бийик саман чатыры бар, сүйрү түрүндөгү сокмо кепе.
Кийим
Эркектер үчүн салттуу кийим бул териден жасалган белдемчи, аялдар үчүн була юбка. Мүнөздүү өзгөчөлүгү - үй-бүлөлүү аялдардын кийимдериндеги козу карын сымал бел оюмдары. Хаусан жана европалык кийимдери кеңири таралган. Аялдар өзгөчө жумуртка формасындагы лотокторго баштарына салмак тагышат.
Тамак-аш
Негизги азыгы — жашылча, таруу боткосу жана кайнатылган ямс тамыры, кээде эт.
Коом
Салттуу коомдук түзүлүштүн негизин жамааттык (уруу жамааты, чоң үй-бүлө) жана уруулук институттар түзөт. Административдик-ритуалдык функцияларды аксакалдар жана ар кандай деңгээлдеги аксакалдар кеңештери аткарышкан. Өз ара жардам көрсөтүү коомдору жана эркектердин жашыруун Обвай союзу бар, аларга кошулгандан кийин балдар сүннөткө отургузулуп, бир катар ырым-жырымдардан өтүшөт.
Скарификация (маңдайдагы, жаак жана ээктеги уруулук тактар) колдонулат.
Сорорат, левират, ала качуу, сатып алынган нике, көп аялдуулук жана полиандрия кеңири таралган.
Маанилүү роль "жамгыр чакыруучулар" (жамгыр культунун дин кызматчылары) таандык болгон.
Тотемизмдин элементтери (мисалы, илбирсти сыйлоо) сакталып калган.
Ритуалдык каннибализм жана адамдын башына аңчылык мурда да болгон.
Календарлык майрамдар, түшүм майрамдары жана аңчылык ырым-жырымдары кеңири таралган.
Мифология үчүн космогониялык уламыштар өзгөчө мүнөздүү.
Тарых
Катаб — байыркы автохтондук калк. Жашоо чөйрөсүндөгү айрым топтордун миграциясы жөнүндө уламыштар бар. Колонияга чейинки мезгилде алар узак убакыт бою фульбелерге көз каранды болушкан.
Булактар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- https://www.travel-journal.ru/ethno/38/748/(жеткиликсиз шилтеме)