Кокцидиялар
Кокцидиялар (лат. Coccidia) — жалгыз клеткалуу мите жандыктардын бир түркүмү.
Облигаттуу клетканын ичиндеги паразиттар катары, алар жандык клетканын ичинде жашап, көбөйүшү керек. Кокцидий-паразиттер өмүрлөрүн жаныбарлардын ичегисинде өткөрүшөт жана апикомплексалуу жөнөкөйлөрдүн эң чоң тобун түзүшөт.
Бул паразиттер менен жуккан учурлар кокцидиоз деп белгилүү. Кокцидийлер бардык сүт эмүүчүлөргө, айрым канаттууларга, балыктарга, сойлоочуларга жана амфибияларга жуга алат.
Кокцидиоз
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Таралышы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Жукту мүмкүн жаныбарлар туураса, өз заңында ооцист деп аталган спорлорду тарката[1]. Ооцисттер жетилип, споруляция деп аталат. Бир жандык ошол жерде калган заңдын үстүнөн өткөндөн кийин, ал айыл чарба булгаганда жутат. Чычкандар баъзыда спорлорду жутуп алып, жуктурулуп калат. Андан кийин башка жандык чычканды жесе, кокцидиозго чалдыгат.
Кокцидийдин кээ бир түрлөрү адамдарга жугат, токсоплазма жана криптоспоридийлерди кошкондо[2][3][4].
Инфекция
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Ички кожоюнда спороцист ачылып, сегиз спорозоит бөлүнүп чыгат. Ар бири ичегинин клеткасында орун таап, көбөйүү процессин баштайт. Бул тукумдар мерозоит деп аталат. Клетка мерозоиттерге толгондо, жарылып, ар бир мерозоит ичегинин башка клеткасында орун таап, циклди улантат[5][6].
Инфекциянын симптомдору
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Инфекциянын өнүгүшүнө миллиондогон ичегинин клеткаларына жугушу мүмкүн. Алардын жарылуы кан болуп өтө турган суюк диарели жаратууда. Бул жаш же кичи үй жаныбарларынын суусуздануусуна жана өлүмүнө алып келиши мүмкүн[7]. Кокцидиоздо белгилер негизинен тамак сиңирүү системасында байкалат, анын ичинде диарея, сезгенүү, ичтин оорушу же ичегинин бузулушу, кусуу жана азыктануунун бузулушу[8].
Диагностика жана дарылоо
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Кокцидиозду ооцисттердин заңда бар экендиги менен диагностикалоого болот. Ооруунун алгачкы стадияларында ооцисттер абдан аз бөлүнүшү мүмкүн, жана тесттин терс жыйынтыгы оорууну четке какпайт.
Кокцидиозду көп учурда кокцидиостатиктер менен дарылоого болот, алар кокцидийлердин көбөйүшүн токтотуучу дары-дармектердин тобу[9][10]. Иттер жана мышыктар үчүн эң көп колдонулган кокцидиостатиктердин бири сульфаниламид антибиотиктери болуп саналат.
Колдонулган адабияттар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- А. А. Алдашев. Биология терминдеринин жана айбанат аттарынын орусча-кыргызча сөздүгү. - Бишкек, 1998. ISBN 9967-11-027-9
Шилтемелер
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- ↑ Understanding Coccidiosis: A Threat to Livestock Health. en.engormix.com. Текшерилген күнү 6 -февраль (бирдин айы) 2025.
- ↑ Coccidia in Dogs. www.greatpetcare.com. Текшерилген күнү 6 -февраль (бирдин айы) 2025.
- ↑ Coccidia in Dogs and Cats. firstvet.com. Текшерилген күнү 6 -февраль (бирдин айы) 2025.
- ↑ Coccidiosis and cryptosporidiosis: control and management options. www.vettimes.co.uk. Текшерилген күнү 6 -февраль (бирдин айы) 2025.
- ↑ Biodiversity of Oocystic infectious forms of coccidian parasites in poultry drinking water (Gallus gallus domesticus) collected from farms and markets in Yaounde: Relationship with environmental variables. wjarr.com. Текшерилген күнү 6 -февраль (бирдин айы) 2025.
- ↑ Overview of Coccidiosis in Animals. www.msdvetmanual.com. Текшерилген күнү 6 -февраль (бирдин айы) 2025.
- ↑ Overview of Coccidiosis in Animals. www.merckvetmanual.com. Текшерилген күнү 6 -февраль (бирдин айы) 2025.
- ↑ How Toltrazuril is the Key to Effectively Treating Coccidia in Animals. toltrazurilshop.com. Текшерилген күнү 6 -февраль (бирдин айы) 2025.
- ↑ Treatment as Part of a Global Strategy to Fight Coccidiosis. www.huvepharma.com. Текшерилген күнү 6 -февраль (бирдин айы) 2025.
- ↑ Coccidiosis in Poultry. www.farmhealthonline.com. Текшерилген күнү 6 -февраль (бирдин айы) 2025.