Литвинов чегендири
Литвинов чегендири (лат. Rhodiola litwinowii (Boriss.)) - Көп жылдык чөп өсүмдүк. Тамыры жоон, жогору жагынын жоондугу 2 см ге жетет. Тамыр сабагы көп муунактуу, кубаттуу, үстү көп эмес сандагы эски сабактары жана чел кабыктай, үч бурчтуу-жумурткадай жалбырактары менен жабылган. Көп сандаган сабактарынын бийиктиги 10-17 см, тик өйдө өсөт, жалбырактары жыш. Жалбырактары кезектешип жайгашкан, жалпак, узундугу 1-1,5 см, туурасы 0,3-0,5 см, эллипстей, учу тегерек, түбү үч бурчтуктай, жогор жагы теңдеш эмес тишчелүү, төмөн жагы тегиз жээктүү. Топ гүлү жыш жана көп гүлдүү. Гүлдөрү 4-5 санда, эки үйлүү. Гүл саптары гүлүнө тең же андан кыска. Чөйчөкчөлөрү ланцеттей, учу тегерек. Желекчелери ланцеттей, аталыгы желекчелеринен узун, сары томолок келген чаңдагычтуу. Мөмөсүнүн учу узун учтуу.
Биологиялык өзгөчөлүктөрү
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Июнң-июлң айларында гүлдөп, июлң-августта мөмө байлайт. Уругу аркылуу көбөйөт. Жалпы жана өлкөдөгү таралуусу. Монголия, Жунгар, Кашгар; Тянңшанда: Кыргыз, Талас, Чаткал, Фергана тоо кыркалары; Памир-Алай: Алай жана Түркстан тоо кыркалары.
Өсүү шарттары
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Таш-шагылдуу топурактар, эшилме шагылдар, мөңгүлөрдүн жээктери, бийик тоо алкактарындагы ашуу жерлер.
Саны
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Азайып бара жатат.
Чектөөчү факторлор
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Чарбачылык иш-аракеттер. Атайын өстүрүү. Маалымат жок. Уюштурулган коргоо аракеттери. Атайын коргоо чаралар иштелип чыккан эмес.
Коргоо үчүн зарыл аракеттер
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Түрдүн популяциясынын абалын аныктап, тийиштүү коргоо чараларын уюштуруу.
Статусу
[түзөтүү | булагын түзөтүү]LC. Чарбачылыкта кеңири колдонулган, чачыранды таралган түр.
Колдонулган адабияттар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- Кыргыз Республикасынын Кызыл китеби 2-басылышы – Бишкек: 2006. – 544 б. – ISBN 9967-23-367-2