Омбудсмен

Омбудсмен (швед. ombudsman – өкүл, акыйкатчы), акыйкатчы – айрым өлкөлөрдө аткаруу бийлик органы жана кызмат адамдарынын ишмердүүлүгүнө карата жарандардын мыйзамдуу укугун жана кызыкчылыгын коргоо максатында атайын жоопкерчилик ыйгарылган кызмат адамы. «Омбудсмен» түшүнүгү алгач 18-кылымдын башында шведдерде пайда болгон. 1713-ж. швед королу Карл XII «Канцелярия жөнүндө» жободо омбудсмен кызматын киргизген. Кийин омбудсмен институту Финляндия (1919), Эстония (1938), Норвегия (1952), Дания (1953) ж. б. Скандинавия өлкөлөрүнөн Европа, Америка, Азия, Африка, Океаниянын көптөгөн өлкөлөрүнө кеңири тараган. Азыркы учурда адам укуктарын коргоону милдет туткан дүйнөнүн 40тан ашык өлкөсүндө омбудсмен институту бар. КР Президенти 2002-ж. 31-июлда «Кыргыз Республикасынын Омбудсмени (Акыйкатчы) жөнүндө» мыйзамга кол коюп, КР ЖКнын мыйзам чыгаруу жыйыны тарабынан мыйзам кабыл алынган. 2002-жылдын 21-ноябрында КР Омбудсменине (Акыйкатчы) биринчи жолу шайлоолор өткөрүлүп, 2002-ж. 13-декабрда Кыргыз Омбудсмени (Акыйкатчы) расмий түрдө ишке киришкен. Ал КР жарандарынын конституциялык укугун жана эркиндигин сактоону көзөмөлдөйт. 5 жылга шайланып, мөөнөтү бүткөнчө кол тийгис укукка ээ. КРдин омбудсмендери: Бакир уулу Турсунбай (2002–08), Турсунбек Акун (2008–13), 2013-жылдан Аманбаев Бакыт.

Колдонулган адабияттар

• “Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы: 5-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2014. илл. ISBN 978 9967-14-111 -7