Мазмунга өтүү

Регел тамыр күчаласы

Википедия дан

Регел тамыр күчаласы (лат. Eminium regelii, Vved.) - Бийиктиги 20-40 см ге чейин жеткен, көп жылдык, түймөктүү өсүмдүк. Түймөгү жалпайган шар сымал келип, жоондугу 3 см ге чейин. Жан тамыр жалбырактары ачык жашыл, узунча ланцеттүү же узунча, жалбырак саптуу. Гүл сабы жер бетине жакын жайгашып, бийиктиги 10-30 см. Гүлдөрү бир жыныстуу, сото топ гүлүнө чогулган, гүл коргонсуз, сотонун төмөнкүлөрү – энелик, жогору жагындагысы – аталык гүлдөр. Аталык гүлдөрдүн эң жогорку жагында сотодо кээде шибеге-жиптей гүлдөрдүн рудименти болот. Сотосу чокмор сымал узундугу 5-9 см келген көмөкчүсү менен аяктайт. Жабуусу сотосунан 2 эсе узун – 8-18 см, ички жагы баркыттай кара- кызгылт көк, төмөн жагы түтүкчөгө өтүп кетет да, сотонун ылдыйкы бөлүгүн камтыйт.

Биологиялык өзгөчөлүктөрү

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Апрелң-май айларында гүлдөйт, мөмөлөөсү боюнча маалымат жок. Уругу аркылуу көбөйөт.

Жалпы жана өлкөдө таралышы

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Батыш Тянңшанң (Фергана, Чаткал жана Атойнок тоо кыркаларынын төмөнкү жана ортоңку алкактары) жана Түндүк Памир-Алай.

Өсүү шарттары

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Лесс сымал, сейрегирээк майда топурактуу жана шагыл топурактуу тоолордун төмөнкү жана ортоңку алкактарында кездешет.

Жаратылышта өтө чектелген. Түр жоголуп кетүү коркунуч алдында турат. Ареалынын чегинде бирин-серин учурайт.

Чектөөчү факторлор

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Жайыттарды эрте жазда чексиз колдонуп, тоо этектериндеги жерлерди интенсивдүү түрдө иштетип, кайракта өсүүчү өсүмдүктөрдү өстүрүү залал келтирет.

Эч кандай маалымат жок.

Уюштурулган коргоо аракеттери

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Кыргыз ССРинин Кызыл китебине (1985) киргизилген.

Коргоо үчүн зарыл аракеттер

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Түр жайгашкан жерлерин коргоп, популяциясынын абалына иликтөө жүргүзүп, ботаникалык бактарга интродукциялоо керек.

VU . Батыш Тянңшандын сейрек кездешкен эндем түрү.

Колдонулган адабияттар

[түзөтүү | булагын түзөтүү]